Аметова Сапаргул Бердимуратовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистон республикасининг шӯрланган тупроқлари шароитида  япон сoфораси ва сирен баргли каталпа дарахтлари  кўчатларини етиштириш технологияси”, 06.03.01 - Ўрмон экинлари. Селекция, уруғчилик ва шаҳарларни кўкаламзорлаштириш. Ўрмонлар агромелиорацияси ва ҳимоя ўрмонларини барпо этиш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Qx779.
Илмий раҳбар: Кожахметов Советбек Кожахметович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Қайимов Абдухалил, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Мамутов Бахром Хўжаниязович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Ўрмон хўжалиги агентлиги.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қорақалпоғистон республикасининг шӯрланган тупроқлари шароитида япон сoфораси (Sophora japonica L) ва сирен баргли каталпа (Catalpa speciosa) дарахтлари  кўчатларини етиштиришда кам сарф-харажат қилган ҳолда, минерал ўғитлар, ўстирувчи моддалар, суғориш меъёри қўллашни мақбул муддати ва самарали меъёрларини ишлаб чиқиш, кўчатларни етиштириш муддатларни қисқартириш ҳамда парваришланган агротехникасини илмий асосда ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба Корақолпоғистон Республикасининг суғориладиган ўтлоқи-аллювиал тупроқларини озиқа моддалар билан таъминланганлиги ҳайдов қатламида гумус миқдори ўртача 1,214-1,317%, ялпи азот 0,017-0,018%, ҳаракатчан фосфор 42,0-52,0 мг/кг ва ҳаракатчан калий 239-264 мг/кг гача бўлиб, шўрланиш даражаси хлорид сулфатли ва сулфатли бўлганлиги аниқланган;
кам ва ўрта шўрланган тупроқларда уруғларнинг униб чиқишига гетероауксин эритмасининг 200 мг/л меъёри қўлланилганда япон софораси 142,8% ҳамда сирен баргли каталпа уруғлари унувчанлиги 150% бўлиши исботланган;
кам шўрланган тупроқларда минерал ўғитларнинг софора кўчатларига N60P60К30 кг/га меъёри, ҳамда каталпа кўчатларига N90P60 кг/га меъёрлари, ўрта шўрланган тупроқларда япон софораси кўчатларининг вегетацияси даври давомида минерал ўғитларнинг N60P60К30 кг/га меъёрларида қўллаш юқори самара бериши илмий асосланган;
Сирен баргли каталпа кўчатларини кам шўрланган тупроқларда етиштиришда ЧДНСга нисбатан 60-70%, ўрта шўрланган тупроқларда ЧДНСга нисбатан 70-80% тартибда мавсум давомида 8 марта суғориш яхши натижа бериши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоғистон республикасининг шӯрланган тупроқлари шароитида япон сoфораси ва сирен баргли каталпа дарахтлари  кўчатларини етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
тадқиқот натижалари асосида “Қорақалпоғистон республикасининг шўрланган тупроқлари шароитида япон софораси ва сирен баргли каталпа дарахтлари кўчатларини жадал етиштириш технологияси” номли тавсиянома тасдиқланган (Қорақалпоғистон республикаси транспорт вазирлигининг 2023 йил 11 декабрдаги 3125-сон маълумотномаси). Натижада ушбу тавсиянома ободонлаштириш ва йўл кўкаламзорлаштириш бошқармаларида қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
Софора ва каталпа уруғкўчатларини етиштириш ишланмаси Нукус шаҳар ободонлаштириш бошқармасининг 1,0 га кўчатзорида жорий этилган (Қорақалпоғистон республикаси транспорт вазирлигининг 2023 йил 11 декабрдаги 3125-сон маълумотномаси). Натижада 10 минг донадан стандартли сирен баргли каталпа ва япон софораси уруғкўчатлари етиштирилиб, кўчат етиштириш муддати 1-2 йилга қисқаришига эришилган.
Сирен баргли каталпа ва япон софораси кўчатларини етиштириш ишланмаси Нукус шаҳар Қорақолпоқйўлкўкалам унитар корхонасида 1,0 гектар майдонда жорий этилган (Қорақалпоғистон республикаси транспорт вазирлигининг 2023 йил 11 декабрдаги 3125-сон маълумотномаси). Натижада ўрмон хўжаликларда ва шаҳар тасарруфидаги кўчатзорларда сирен баргли каталпа ва япон софорасини етиштириш 1-2 йилга қисқариб, автомобиль йўлларининг мелиоратив ҳолати яхшиланишига ободонлаштириш ва ихота дарахтзорларини яратишга эришилган.