Акбаров Абрар Акмаловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хоразм воҳаси қўй ва эчкиларнинг гельминтлари ва асосий гельминтозларга қарши кураш чоралари”, 03.00.03 – Зоология (Ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/V100.
Илмий раҳбар: Акрамова Фируза Джалалиддиновна, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат ветеринария медицинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02.
Расмий оппонентлар: Расулов Ўткир Илашович, ветеринария фанлари доктори, доцент; Сафарова Феруза Эргашевна, биология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қўй ва эчкиларнинг гельминтлар фаунасига тегишли турлар хилма-хиллигини аниқлаш ҳамда Ўзбекистоннинг Хоразм воҳасида ҳайвонларнинг доминант гельминт турлари сонини тартибга солишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Хоразм воҳасидаги майда кавш қайтарувчи ҳайвонларнинг гельминтлар фаунаси биринчи марта аниқланган бўлиб, улар Cestoda, Trematoda ва Nematoda синфларига мансуб 30 турдан иборат эканлиги аниқланган;
цестодалар синфининг тур хилма-хиллиги 7 турдан, трематодалар синфи 3 турдан ва нематодалар синфи 20 турдан иборатлиги аниқланган;
қўй ва эчкилар гельминтлар фаунасининг асосини 20 турдан иборат бўлган нематодалар ташкил этиши, улар минтақанинг турли типдаги хўжаликларида кенг тарқалганлиги очиб берилган;
бир қатор умуртқасиз ҳайвонлар турларининг Хоразм воҳасидаги қўй ва эчкилар паразитлари, гетероксен гельминтларнинг ҳаёт циклларидаги иштироки аниқланган;
ўрганилаётган минтақа шароитида қўй ва эчкиларда учрайдиган гельминтозлар профилактикасининг экологик ва эпизоотологик асослари изоҳланган..
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Хоразм воҳаси қўй ва эчкиларининг гельминтлари ва асосий гельминтозларига қарши кураш чоралари бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
иқтисодий аҳамиятга эга турлар аниқланган ва Хоразм воҳаси шароитида профилактика тадбирларини ўтказишнинг мақбул муддатлари асосланган бўлиб Қўшкўпир, Боғот ва Хоразм туманларидаги фермер хўжаликларида қўй ва эчкиларда учрайдиган цестодоз, трематодоз ва нематодоз касалликларига қарши курашиш учун кенг таъсир доирасига эга дори воситалари (празиквантел ва фенбендазол) қўлланилган. Тажрибаларда қўлланилган дори воситалари 90 фоиздан 100 фоизгача самарадорлик кўрсатгичига эга эканлиги кузатилган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 6 июндаги 01/23-349-сон маълумотнамаси). Натижада қўй ва эчкиларнинг эпизоотик барқарорлиги ва бош сонининг сақланишига эришилган;
ўз ўзидан (спонтан равишда) шистосомиоз, мониезиоз, ва нематодоз юқтирган қўй ва эчкиларда празиквантел (ПЗК) ва фенбендазол (ФБЗ) супромолекуляр бирикмалари синаб кўрилган ва празиквантел бирикмаларининг қаттиқ дисперсияси тажриба гуруҳларидаги қўйларга 1,0-2,0 ва 3,0 мг/кг дозада сув орқали берилганда қўй ва эчкиларнинг шистосомиозига қарши 100 % самарадорлик кўрсатгичига эга бўлган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 6 июндаги 01/23-349-сон маълумотнамаси). Олинган натижалар Хоразм вилояти Урганч туманида жойлашган “Қоромон-қораёнтоқ” қўй ва эчкичилик хўжалигига ҳамда Қашқадарё вилояти Қарши туманида жойлашган “Бахт” фермер хўжалигидаги мавжуд қўй ва эчкиларни гельминтсизлантириш мақсадида ветеринария амалиётига жорий этилган;
Taenia, Multiceps, Echinococcus, Fasciola, Shistosoma авлодларига мансуб гельминтларнинг бир қатор турлари эпидемиологик аҳамиятга эга бўлиб, одамларда ҳам паразитлик қилиши аниқланган (Ўзбекистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 6 июндаги 01/23-349-сон маълумотнамаси). Олинган натижалар Санитария-эпидемиологик осойишталик ва жамоат саломатлиги қўмитаси томонидан аҳоли ўртасида паразитологик мониторинг ўтказилишида асос бўлиб хизмат қилган.