Джалилов Абдували Абдумуталовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Вертебро-базиляр етишмовчиликда ёндошув ва даволашни такомиллаштириш», 14.00.34 – «Юрак қон-томир хирургия» (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Tib1996.
Илмий рахбар: Юлбарисов Абдурасул Абдужалилович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Академик В.Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази DSc.04/30.12.2019.Tib.49.01.
Расмий оппонентлар: Петр Мирча, тиббиёт фанлари доктори (Польша), Бахритдинов Фазлитдин Шамситдинович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: дифференциаллаштирилган услубий ёндашувни ишлаб чиқиш орқали вертебробазиляр етишмовчилиги мавжуд беморларни даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
конуссимон ва силиндр шаклидаги стентлар ёрдамида вертебро-базиляр етишмовчилиги бўлган беморларда умуртқа артерияларининг 1-сегментини эндоваскуляр стентлашдан кейин гемодинамик хусусиятлар ва неврологик симптомларнинг ўзгариши динамикаси аниқланган
вертебро-базиляр етишмовчилиги бўлган беморларда уйқу артерияларда реконструктив операцияларни бажариш орқали мия гемодинамик захирасини ошириш имконияти исботланган ва гемодинамик характердаги инсултларнинг ривожланишига таъсир қилувчи омиллар аниқланган;
вертебробазиляр етишмовчилиги бўлган беморларни даволаш учун жарроҳлик тактикасининг мақбул вариантини танлашнинг тактик жиҳатлари касалликнинг клиник кўринишлари оғирлигини ва уйқу томирлари ўзанинининг шикастланиши оғирлигини ҳисобга олган ҳолда аниқланган;
вертебро-базиляр етишмовчилигида уйқу томирлари ўзанинининг шикастланиш оғирлиги даражасига боғлиқ равишда миянинг МСКТ перфузияси маълумотларини баҳолаш учун патогномоник меъзонлар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Вертебробазиляр етишмовчилиги бўлган беморларни даволаш натижаларини яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: конуссимон ва силиндр шаклидаги стентлар ёрдамида вертебро-базиляр етишмовчилиги бўлган беморларда умуртқа артерияларининг 1-сегментини эндоваскуляр стентлашдан кейин гемодинамик хусусиятлар ва неврологик симптомларнинг ўзгариши динамикаси аниқланган – Тошкент тиббиёт академияси (14.03.2024 йилдаги №03-24/107-х рақамли хулосаси) Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 13.02.2024 йилдаги 39-сонли ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилоятидаги филиалининг 15.02.2024 йилдаги 44-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/37-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: вертебро-базиляр хавзада кузатилиши мумкин бўлган инсультни эрта ва ўз вақтида аниқлаш, ташхис қўйиш ва оптимал даволаш усулини танлаш туфайли вертебро-базиляр ҳавзада инсульт частотаси 10,3% дан 6,2% гача, умуртқа артерияларида рестеноз частотаси эса 17,2% дан 3,1% гача камайди; беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланади; такрорий эндоваскуляр аралашувлар даражаси 18,2% дан 4,5% гача камайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1 бемор учун қўлланилган янги турдаги стентлаш усули жорий этилгани туфайли тежамкорлик 3600000 сўмни ташкил этди (такрорий жарроҳлик (иккинчи операция) қилинган беморларнинг 18,2% тажрибаси асосида). Такрорий операциялар кўрсаткичи 18,2% дан 4,5% гача пасайтирилди (агар 1 беморга тежамкорлик 3600000 сўмни ташкил этган бўлса, йилига 100 бемордан такрорий жарроҳлик йўли билан касалликнинг қайталаниши 18 дан 4 беморга камайди, мос равишда ҳар бир беморга 3600000 сўм тежалган бўлса, йиллик кўрсаткич 50400000 сўмни ташкил этди (14 та беморга). Хулоса: Ҳар бир беморга янги турдаги стентлаш усули тадбиқ этилиши 31400000 сўм бюджет маблағларини ва 19000000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: вертебробазиляр етишмовчилиги бўлган беморларда уйқу артерияларда реконструктив операцияларни бажариш орқали мия гемодинамик захирасини ошириш имконияти исботланган ва гемодинамик характердаги инсултларнинг ривожланишига таъсир қилувчи омиллар аниқланган - Тошкент тиббиёт академияси (14.03.2024 йилдаги №03-24/107-х рақамли хулосаси) Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 13.02.2024 йилдаги 39-сонли ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилоятидаги филиалининг 15.02.2024 йилдаги 44-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/37-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ишлаб чиқилган дифференциаллаштирилган услубий ёндашув асосида умуртқа артериясининг 1-сегментини стентлашдан кейин вертебро-базиляр ҳавзада инсульт билан касалланиш 6,8% дан 3,1% гача, ўлим эса 3,4% дан 0% гача камайди; асоратлар частотасини камайтириш орқали беморлар фаол ижтимоий ва меҳнат фаолияти сақлаб қолинди; ногиронлик кўрсаткичи ва вертебро-базиляр хавзада инсулть учраш даражаси пасайиши натижасида беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: касалликни тўғри ташхислаш ва амалиётга кўрсатмаларни қисқа вақт ичида аниқлаш орқали, 1 беморга тежаш кўрсаткичи 1300000 сўмни ташкил қилади, касалхонада ётиш вақти ва даволаниш харажатларини камайтириш билан умумий тежаш кўрсаткичи 100100000 сўмни ташкил қилди (77 бемор учун). Хулоса: битта беморга ишлаб чиқилган дифференциаллаштирилган услубий ёндашув асосида умуртқа артериясини стентлашни тадбиқ этилиши 60060000 сўм бюджет маблағлари ва 40040000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: вертебробазиляр етишмовчилиги бўлган беморларни даволаш учун жарроҳлик тактикасининг мақбул вариантини танлашнинг тактик жиҳатлари касалликнинг клиник кўринишлари оғирлигини ва уйқу томирлари ўзанинининг шикастланиши оғирлигини ҳисобга олган ҳолда аниқланган - Тошкент тиббиёт академияси (14.03.2024 йилдаги №03-24/107-х рақамли хулосаси) Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 13.02.2024 йилдаги 39-сонли ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилоятидаги филиалининг 15.02.2024 йилдаги 44-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/37-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: бевосита умуртқа артерияларида амалиёт бажариш имкониятсиз бўлган холатларда, каротид хавзада бажарилган амалиётлар орқали беморларда вертебро-базиляр етишмовчилик белгилари камайтиради; каротид реконструкция амалиётидан кейин вертебро-базиляр хавзада умумий инсульт 5,6% дан 4,8% гача, ўлим даражасини 2,8% дан 2,4% туширишга олиб келади; беморларни ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: вертебро-базиляр етишмовчилиги мавжуд бўлган 1 беморни йил давомида даволаш ва касалхонадан кейинги реабилитация қилиш харажатларни тежашга олиб келди, шу жумладан: йил давомида такрорий консерватив даво мулажалари – 6500000 сўм; реабилитация қилиш харажатлар – 3000000 сўм; дори-дармон харажатлари – 1000000 сўм (умумий 1 беморга харажат хажми 10500000 сўм, йиллик қайталаниш сони 3 та, умумий иқтисодий харажат 31500000 сўм). Хулоса: битта беморга такомиллаштирилган жарроҳлик тактикасини тадбиқ этилиши натижасида 13500000 сўм тежаб қолинади шундан 7800000 бюджет маблағлари ва 5700000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаб қолиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: вертебробазиляр етишмовчилигида уйқу томирлари ўзанинининг шикастланиш оғирлиги даражасига боғлиқ равишда миянинг МСКТ перфузияси маълумотларини баҳолаш учун патогномоник меъзонлар ифодаланган - Тошкент тиббиёт академияси (14.03.2024 йилдаги №03-24/107-х рақамли хулосаси) Қашқадарё вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 13.02.2024 йилдаги 39-сонли ва Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Тошкент вилоятидаги филиалининг 15.02.2024 йилдаги 44-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий қилинган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/37-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагидан иборат: вертебро-базиляр етишмовчилиги бўлган беморларда каротид реконструктив учун саралаб олишда бош мия МСКТ перфузияси текшируви ўтказиш орқали беморларни саралайди ва даволаш натижаларини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: шифохонадаги ҳар бир беморга тўғри келадиган иқтисодий кўрсаткич: беморни уйқу ва умуртқа артерияларини МСКТ ангиография қилиш учун тўлов миқдорини 850000 сўмга камайтириш (хусусий клиникалар пейскуранти бўйича ўртача МСКТ ангиография текшируви 850000 сўмни ташкил этади); селектив вертебрография текшируви (ўртача 3500000 сўм сарфлов материаллари ва амалиёт учун сарфланади); Юқоридагиларга кўра, 1 бемор учун иқтисодий самарадорлик 2250000 сўмни ташкил этади (44 бемор учун 2250000 * 44 = 99000000 сўм ташхислашда МСКТА перфузия усулини қўллаш орқали эришилган самарадорлик. Хулоса: битта беморга асосланган бош мия МСКТ перфузияси текширувини тадбиқ қилиниши 59000000 сўм бюджет маблағларини ва 40000000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берган.