Бекчанов Хусан Нуруллаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кизилўнгачнинг нейромушак касалликларини диагностикаси ва даволаш тактикасининг замонавий аспектлари», 14.00.27 – Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.DSc/Tib577.
Илмий маслаҳатчи: Низамходжаев Зайниддин Махаматович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик В.Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: академик В.Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази, Dsc.04/30.12.2019.Tib.49.01.
Расмий оппонентлар: Бурмистров Михаил Владимирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Хакимов Мурад Шавкатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Абдуллажанов Бахром Рустамжанович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Академик М.А. Топчубашев номидаги Жарроҳлик илмий маркази (Озарбайжон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: хирургик тактикани такомиллаштириш ва янги технологияларни жорий қилиш орқали қизилўнгачнинг нейромушак касалликларини даволашнинг узоқ муддатли натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
анатомик ўзгаришларнинг хусусиятларига ва миниинвазив аралашувнинг техник жиҳатларига боғлиқ равишда қизилўнгачнинг нейромушак касалликлари III-IV босқичида кардиодилатациянинг қониқарсиз натижалари ривожланишининг асосий прогностик омиллари эканлиги аниқланган;
ошқозон кардиал соҳасининг паст интенсивликдаги лазер нурланиш ҳалқасимон мушак қатламининг спазм интенсивлигининг пасайиши билан тавсифлананиши, бу кардиодилатация пайтида қизилўнгачнинг травматик шикастланиш ҳавфини камайтириши асосланган;
III-IV даражали кардия ахалазияси учун лапароскопик эзофагокардиомиотомия усули такомиллаштирилган бўлиб, унинг техник жиҳатлари қизилўнгачнинг бўйлама ўқини кўкрак ва қорин бўлимларининг пастки учдан бир қисмини мобилизация қилиш орқали тиклаши, шунингдек селектив проксимал ваготомия ва тўлиқ бўлмаган олд фундопликацияси билан рефлюкс эзофагит ривожланишининг олдини олиши исботланган;
операция вақтидаги ва операциядан кейинги асоратлар ҳавфига таъсир қилувчи патогномоник омилларни ҳисобга олган ҳолда кардия ахалазияси IV босқичида радикал жарроҳлик тузатишнинг резекцион ва реконструктив босқичларини амалга оширишнинг тактик ва техник жиҳатлари аниқланган;
қизилўнгачнинг нейромушак касалликларини жарроҳлик йўли билан даволашнинг мақбул вариантини танлашнинг клиник ва диагностик мезонлари жараённинг тури ва босқичига, ёшига, бемор аҳволининг оғирлигига ва бирга келадиган патологиянинг мавжудлигига қараб белгилаш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кизилўнгачнинг нейромушак касалликларини диагностикаси ва даволаш натижаларини яхшилаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: анатомик ўзгаришларнинг хусусиятларига ва миниинвазив аралашувнинг техник жиҳатларига боғлиқ равишда қизилўнгачнинг нейромушак касалликлари III-IV босқичида кардиодилатациянинг қониқарсиз натижалари ривожланишининг асосий прогностик омиллари аниқланган - академик В. Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирурия илмий-амалий тиббиёт маркази (2024-йил 18 майдаги 453 сонли буйруқ), Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмасининг 24.12.2023 йилдаги 23/7-сонли, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 17.12.2023 йилдаги 17-сонли, РШТЁИМ Хоразм филиали 17.06.2024 йилдаги 9-сонли ва У.Холмуратов номидаги Республика кўп тармоқли тиббиёт марказининг 26.06.2024 йилдаги 07/06-281-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги  ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил “08” июлдаги 02/42-сонли йиғилиш баённомаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қизилўнгач ва кардиянинг тузилиши ҳамда анатомик хусусиятлари тўғрисида олинган маълумотлар асосида оригинал миниинвазив даволаш усули ишлаб чиқилди, ушбу усул қизилўнгачнинг нерв-мушак касалликлари бўлган беморларни жарроҳлик билан даволаш заруратини камайтирди, бу эса беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли яхшилади, беморларнинг тезроқ ижтимоий реабилитациясига ёрдам берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қизилўнгачнинг нeрв-мушак касалликлари билан оғриган беморларда қизилўнгач ва кардия тузилиши ҳамда анатомик ўзгаришлари бўйича олинган маълумотлар асосида турли умумий ва ўзига хос асоратлар ривожланишининг асосий хавф омилларини эрта аниқлаш ҳисобига ҳар бир бемор учун 3600000 сўм маблағ тежаб қолинди. Мазкур таклиф этилган алгоритмли ташхислаш ёрдамида йиллик иқтисодий кўрсаткич 36000000 сўмни ташкил этди (10 нафар бемор учун) (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ, прейскурантига кўра). Хулоса: қизилўнгач ҳамда кардиянинг тузилиши ва анатомик хусусиятлари аниқланиб, улар асосида касалликнинг III-IV босқичлари бўлган беморларда кардиодилатация ўтказишнинг оригинал техник усулларини амалиётга жорий этилиши натижасида бир бемор учун 3600000 сўм иқтисод қилинишига олиб келди, бунинг натижасида йиллик бюджет маблағларидан 10800000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 25200000 сўм миқдорда иқтисод қилинди.
иккинчи илмий янгилик: ошқозон кардиал соҳасининг паст интенсивликдаги лазер нурланиши таъсирининг хусусиятлари аниқланган бўлиб, бу ҳалқасимон мушак қатламининг спазм интенсивлигининг пасайиши билан тавсифланади, бу кардиодилатация пайтида қизилўнгачнинг травматик шикастланиш ҳавфини камайтиради - академик В. Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирурия илмий-амалий тиббиёт маркази (2024-йил 18 майдаги 453 сонли буйруқ), Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмасининг 24.12.2023 йилдаги 23/7-сонли, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 17.12.2023 йилдаги 17-сонли, РШТЁИМ Хоразм филиали 17.06.2024 йилдаги 9-сонли ва У.Холмуратов номидаги Республика кўп тармоқли тиббиёт марказининг 26.06.2024 йилдаги 07/06-281-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги  ҳузуридаги Илмий техник  кенгашнинг 2024 йил “08” июлдаги 02/42-сонли йиғилиш баённомаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: асоратлар сони камайиши ва кардиодилатациянинг зарур такрор курслари сонининг камайиши даволаш ва ташхислаш вақтини сезиларли қисқартиради, кераксиз молиявий харажатларини тўғри даволаш усулини танлаш орқали олдини олади, бу эса касалликнинг умумий натижаларига ижобий таъсир кўрсатади, даволаш харажатларини камайтиради ва беморнинг тиббий-ижтимоий ҳолатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: кардиодилатация ва лазеротерапиянинг такомиллаштирилган усулини қўллаш ушбу патологияли беморни даволаш нархини пасайтириш имконини беради. Таклиф қилинган усул 1 нафар бемор учун ўртача 3200000 сўм тежашга олиб келади, беморнинг стационарда даволаниш давомийлиги қисқариши натижасида ҳамда кардиодилатация такрор курслари сони камайиши ҳисобига: ушбу патологияли беморларда одатда сарф қилинадиган ўртача умумий  харажатлар: 15000000 сўм (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ прейскурантига кўра); таклиф этилган усуллар ёрдамида тўғри танланган даволаш тактикаси натижасида, янги жарроҳлик амалиётининг жорий этилиши натижасидаги ўртача умумий  харажатлар: 11800000 сўм (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ прейскурантига кўра); бунда эса йиллик иқтисодий кўрсаткич 32000000 сўмни ташкил этди (10 нафар бемор учун). Хулоса: кардиодилатациянинг такомиллаштирилган усулини қўллаш натижасида бир бемор учун 3200000 сўм иқтисод қилинишига олиб келди. Тажрибада келтирилган 10 нафар бемор учун, бу иқтисодий тежаш кўрсатгичи йиллик бюджет маблағларидан 9600000 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 22400000 сўм миқдорда иқтисод қилинди.
учинчи илмий янгилик: III-IV даражали кардия ахалазияси учун лапароскопик эзофагокардиомиотомия усули такомиллаштирилган бўлиб, унинг техник жиҳатлари қизилўнгачнинг бўйлама ўқини кўкрак ва қорин бўлимларининг пастки учдан бир қисмини мобилизация қилиш орқали тиклашга, шунингдек селектив проксимал ваготомия ва тўлиқ бўлмаган олд фундопликацияси билан рефлюкс эзофагит ривожланишининг олдини олишга қаратилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2024 йилнинг 12 мартдаги IAP № 07622 рақамли ихтиро учун патенти) - академик В. Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирурия илмий-амалий тиббиёт маркази (2024-йил 18 майдаги 453 сонли буйруқ), Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмасининг 24.12.2023 йилдаги 23/7-сонли, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 17.12.2023 йилдаги 17-сонли, РШТЁИМ Хоразм филиали 17.06.2024 йилдаги 9-сонли ва У.Холмуратов номидаги Республика кўп тармоқли тиббиёт марказининг 26.06.2024 йилдаги 07/06-281-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги  ҳузуридаги Илмий техник  кенгашнинг 2024 йил “08” июлдаги 02/42-сонли йиғилиш баённомаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: лапароскопик эзофагокардиомиотомиянинг такомиллаштирилган техникасини жорий этиш жарроҳлик даволашнинг яқин ва узоқ муддатли натижаларини яхшилаш, шунингдек, реабилитация даврини қисқартириш ҳамда шунга мос равишда даволашнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: лапароскопик эзофагокардиомиотомия такомиллаштирилган техникасини қўллаш натижасида ахалазиянинг IV босқичи билан оғриган беморларда умумий харажатларни камайтирадиган оптимал тактика сифатида ҳар бир бемор учун умумий маблағларни 3435000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Ахалазиянинг IV босқичи билан оғриган беморларни жарроҳлик даволашда таклиф қилинган лапароскопик усулни қўллаш даволашнинг умумий қийматини пасайтириш имконини беради; Кардия ахалазиясида мавжуд жарроҳлик билан даволаш усулларини қўллаш харажатлари 8485000 сўм бўлса, таклиф этилган усуллар асосидаги чора-тадбирлар натижасида бу харажатлар миқдори 5050000 сўмни ташкил этади (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ прейскурантига кўра). Янги такомиллаштирилган жарроҳлик усулининг жорий этилиши 1 нафар бемор учун 3435000 сўм тежаш имконини беради (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ прейскурантига кўра). 1 йилда эса (7 бемор учун) 24045000 сўм иқтисод қилинади. Хулоса: янги такомиллаштирилган жарроҳлик усулининг жорий этилиши 1 нафар бемор учун 3435000 сўмни тежаш имконини берса, 7 та бемор учун йиллик 24045000 сўм (бюджет маблағларидан 7213500 сўм, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 16831500 сўм )ни иқтисод қилиш йўли орқали иқтисодий самарадорликка эришиш  имконини берди (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ прейскурантига кўра).
тўртинчи илмий янгилик: операция вақтидаги ва операциядан кейинги асоратлар ҳавфига таъсир қилувчи патогномоник омилларни ҳисобга олган ҳолда кардия ахалазияси IV босқичида радикал жарроҳлик тузатишнинг резекцион ва реконструктив босқичларини амалга оширишнинг тактик ва техник жиҳатлари аниқланган - академик В. Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирурия илмий-амалий тиббиёт маркази (2024-йил 18 майдаги 453 сонли буйруқ), Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмасининг 24.12.2023 йилдаги 23/7-сонли, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 17.12.2023 йилдаги 17-сонли, РШТЁИМ Хоразм филиали 17.06.2024 йилдаги 9-сонли ва У.Холмуратов номидаги Республика кўп тармоқли тиббиёт марказининг 26.06.2024 йилдаги 07/06-281-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги  ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил “08” июлдаги 02/42-сонли йиғилиш баённомаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қизилўнгач экстирпациясининг такомиллаштирилган босқичлари қисқа муддатли ва узоқ муддатли истиқболда юзага келиши мумкин бўлган интра- ва операциядан кейинги асоратлар эҳтимолини сезиларли камайтиради; натижада операциядан кейинги реабилитация муддатлари тезлашиши туфайли беморлар фаол ижтимоий ва меҳнат фаолиятига эртароқ қайтишади. Шу тарзда қизилўнгач экстирпациясидан сўнг беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотлар шуни кўрсатдики, назорат гуруҳида турли хил асоратли беморлар сони 20,1% ни ташкил этди ва асосий гуруҳда асоратлар сони сезиларли даражада (р <0,001) 10,1% гача камайди. Асоратларнинг табиатини қиёсий таҳлил қилиш гуруҳда жорий этилган технологиялар ва таклиф этилган ишланмалар туфайли деярли барча асоратлар сонини икки ва ундан ортиқ марта ишончли тарзда камайтириш имконини берганини кўрсатди. Шундай қилиб, қон кетишлар сони 11,8% дан 3,3% гача, рефлюкс-эзофагит 16,8% дан 5,3% гача, қизилўнгачнинг тешиб ўтмаган шикастланиши 5,4% дан 1,1% гача, кучли оғриқ синдроми 11% дан 4% гача камайди. Булардан кўриш мумкинки, бир вақтнинг ўзида гастроэзофагопластика билан қизилўнгач экстирпациясининг такомиллаштирилган босқичларини жорий этиш жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилашга, асоратлар сонини камайтиришга ва умумий пери- ва постоператив даврни қисқартиришга имкон берди. Юқоридаги кўрсатгичлар асосида қуйидаги иқтисодий натижаларга эришилди, бунда: 1 нафар беморнинг шифохондаги даври иқтисодий кўрсатгичи: ушбу тоифадаги беморларни даволашга оқилона ёндашув натижасида беморларнинг стационарда бўлиш ўртача даври ҳамда асоратлар сонини камайтириш ҳисобига сарфланадиган қўшимча харажатларни 2700000 сўмга камайтириш имконини берди; Ушбу гуруҳдаги беморларни даволашга индивидуал оқилона ёндашув натижасида одатдаги даволаш тактикасига қараганда ҳар бир бемордан ўртача 2700000 сўм иқтисодий самардорликка эришиш имконини беради. 1 йилда ўртача (10 та бемор учун) 27000000 сўм иқтисод қилинишига олиб келади. Хулоса: қизилўнгач экстирпациясининг такомиллаштирилган босқичларини жорий этилиши 27000000 сўм маблағни иқтисод қилишга олиб келди. Шунда йиллик бюджет маблағларидан 8100000 сўмни, бюджетдан ташқари маблағлардан эса 18900000 сўмни тежаш имконини берди.
бешинчи илмий янгилик: қизилўнгачнинг нейромушак касалликларини жарроҳлик йўли билан даволашнинг мақбул вариантини танлашнинг клиник ва диагностик мезонлари жараённинг тури ва босқичига, ёшига, бемор аҳволининг оғирлигига ва бирга келадиган патологиянинг мавжудлигига қараб белгиланган - академик В. Воҳидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирурия илмий-амалий тиббиёт маркази (2024-йил 18 майдаги 453 сонли буйруқ), Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмасининг 24.12.2023 йилдаги 23/7-сонли, Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 17.12.2023 йилдаги 17-сонли, РШТЁИМ Хоразм филиали 17.06.2024 йилдаги 9-сонли ва У.Холмуратов номидаги Республика кўп тармоқли тиббиёт марказининг 26.06.2024 йилдаги 07/06-281-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги  ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил “08” июлдаги 02/42-сонли йиғилиш баённомаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: таклиф этилган даволаш-тактик алгоритми жорий этилиши натижасида лапароскопик эзофагокардиомиотомия ва қизилўнгач экстирпациясига эҳтиёж бўлган беморлар гуруҳи аниқ белгиланди, бу эса зарур касалхонага ётқизишлар сонини камайтиради, шунингдек, беморларнинг меҳнат фаолиятига қайтишларини тезлаштиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган даволаш-тактик алгоритм асоратлар сонини камайтириш, даволаниш муддатини ва беморнинг шифохонада қолишини қисқартириш имконини берди. Бу борада амалга оширилган илмий-амалий тадқиқотлар натижалари ҳар бир бемор учун 1700000 сўмни тежаш имконини берди. Яъни бу каби патологияларда асоратлар юзага келганда уни тузатиш учун қўшимча сарфланадиган харажатлар 7200000 сўмни ташкил этади. Таклиф этилаётган янги жарроҳлик амалиётининг жорий этилиши натижасида бу каби харажатлар ўртача 5500000 сўмни ташкил этди. Натижада: бундай патологияли 1 нафар бемор учун таклиф этилаётган усул ва ёндашув сабабли юзага келиши мумкин бўлган асоратларни камайтириш натижасида 1700000 сўм иқтисод қилинишига олиб келди (“Академик В.Вохидов номидаги РИХИАТМ” ДМ прейскурантига кўра); таклиф этилаётган усул ва ёндашув ҳисобига йиллик иқтисодий самарадорлик 38500000 сўмни ташкил этди (7 бемор учун). Хулоса: янги ишлаб чиқилган даволаш-тактик алгоритмни жарроҳлик амалиётига жорий этилиши бюджет маблағларини ҳар бир бемор учун 1700000 сўмни тежаш имконини берди. Мазкур таклиф этилаётган усул ва ёндашув ҳисобига йиллик иқтисодий самарадорлик 38500000 сўмни ташкил этди (7 бемор учун). Натижада бюджет маблағларини 11550000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 26950000 сўмга иқтисод қилишга эришилди.