Sayt test rejimida ishlamoqda

Орипова Барно Бахтиёр қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ғўзанинг айрим турларида гуллаш хусусиятларининг молекуляр-генетик таҳлили», 03.00.09 – Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/B1051.
Илмий раҳбар: Кушанов Фахриддин Неъматуллаевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.B.53.01.
Расмий оппонентлар: Эгамбердиева Саида Абдусаматовна, биология фанлари доктори, профессор; Аюбов Мирзакамол Собитжонович, биология фанлари бўйича фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ген-специфик ва ДНК маркерлари йордамида ғоъзанинг айрим турларида гуллаш генларини молекулйар тавсифлаш, ембриологийасини оърганиш ҳамда намуналарнинг қимматли хоъжалик белгилари ва дурагайланиш имконийатларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор тадқиқот учун олинган диплоид ҳамда тетраплоид ғоъза вакилларида молекуляр таҳлиллар асосида гуллаш ва қимматли хўжалик белгилари бўйича генетик полиморфизм даражаси юқори эканлиги аниқланган;
генетик полиморфизм асосида ДНК ва ген-специфик маркерлар панели ишлаб сҳиқилган;
намуналарда ген-специфик ва ДНК маркерларидан фойдаланиб оътказилган ПЗР таҳлиллари асосида, ғоъза турлари оъртасидаги оъзаро филогенетик муносабатлар аниқланган;
диплоид ва тетраплоид ғоъза намуналарининг гуллаш ембриологийаси тадқиқотлари асосида намуналарнинг оъзаро дурагайланиш қобилийати микроспорагенез жарайонининг нормал кечишига боғлиқлиги аниқланган;
турлараро дурагайлаш ва експериментал полиплоидийа усули асосида эртапишарлик хусусияти юқори (112,0±1,2) Г.ҳербасеум (А-833 нави) × Г.ҳирсутум (АН-515 нави) ва (110,2±1,3) Г.арбореум ссп.нанкинг × Г.ҳирсутум ОъзФА -713 нави аллополиплоид Ф1С шакллари олинган;
ин силисо ПЗР усулидан фойдаланиб, ғоъза геноми асосида гуллашга алоқадор полиморфик маркер ҳудудларининг хромосомалардаги позицийаси (жойлашган оърни) аниқланган;
ФЛД генининг секвенс маълумотлари асосида турлар ўртасидаги эртапишарлик хусусиятлари билан боғлиқ бўлган (А/C, Г/Т) СНП (ингл. Сингле нуслеотиде полйморпҳисмс - ўзб. – Ягона нуклеотид полиморфизми) аллеллари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ғоъзанинг гуллаш муддати турлисҳа боълган диплоид турларидаги нойоб белгиларни маҳаллий нав намуналарига интрогрессийа қилиш боъйисҳа олинган натижалар асосида:
ғоъзанинг Ф1С (Г.ҳербасеум ссп.африсанум × Г.арбореум ссп.индисум) × ОъзФА-713 нави, Г.ҳербасеум (А-833 нави) × Г.ҳирсутум (АН-515 нави), Г.арбореум ссп.нанкинг × Г.ҳирсутум ОъзФА -713 нави аллополиплоид дурагай комбинацийалари уруғлари ОъзР ФА Генетика ва оъсимликлар експериментал биологийаси институтининг “Ғоъза генофонди” нойоб обйекти коллексийасига тақдим етилган (Оъзбекистон Республикаси Фанлар академийасининг 2023 йил 21 нойабрдаги 4/1255-2588-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу полиплоид дурагайлар генетик-селексион тадқиқотлар усҳун бошланғисҳ манба сифатида тавсийа етилган ҳамда ғоъза гермоплазма коллексийаси хилма-хиллигини йанада бойитиш имконини берган;
Г.ҳирсутум Л. тури геномида мавжуд гуллашда муҳим ҳисобланган ФЛД гени ортологи асосида бошқа диплоид ғоъза турлари геномида ҳам ушбу геннинг мавжуд еканлиги аниқланган ва секвенирлаш асосида НСБИ маълумотлар базасига ген таркибини ташкил этувчи нуклеотидлар кетма-кетлиги маълумотлари жойлаштирилган (Натионал Cентер фор Биотечнпологй Информатион 2024 йил 7 май ҳттпс://www.нсби.нлм.ниҳ.гов/нуссоре/ПП747808.1, ҳттпс://www.нсби. нлм.ниҳ.гов /нуссоре/ПП725739, ҳттпс://www.нсби.нлм.ниҳ.гов/нуссоре/ПП747806, ҳттпс://ww w.нсби.нлм.ниҳ.гов/нуссоре/ПП725739- 2024 йил 22 июл ҳттпс://www.нcби.нлм .ниҳ.гов/нуccоре/ПҚ041249, ҳттпс://www.нcби.нлм.ниҳ.гов/нуccоре/ПҚ041250, ҳттпс://www.нcби.нлм.ниҳ.гов/нуccоре/ПҚ041248, ҳттпс://www.нcби.нлм.ниҳ.гов /нуccоре/ПҚ041246, ҳттпс://www.нcби.нлм.ниҳ.гов/нуccоре/ПҚ041245, ҳттпс:/ /www.нcби.нлм.ниҳ.гов/нуccоре/ПҚ041244 сон маълумотномаси). Натижада, ушбу маълумотлар диплоид Г.ҳербаcеум ссп.псеудоарбореум, ссп. фрутесcенс, ссп. африcанум, ва 833 нави, Г.арбореум ссп.нанкинг (оқ толали), ссп.нанкинг (новвотранг толали) ва 352 нави ҳамда тетраплоид турлардан ёввойи Г.мустелинум Миерс эх Wатт тури, Г.ҳирсутум ссп мехиcанум вар.нервосум (Юсатан), ссп мехиcанум вар.нервосум (Виcториа) тур ва шаклларида илгари аниқланмаган ФЛД ген таркибини ташкил этувчи нуклеотидлардан фойдаланиш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish