Исматов Нодиржон Рахимджановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Банк кредитлари фоизига таъсир этувчи омилларни баҳолашнинг устувор йўналишлари», 08.00.07 - «Молия, пул муомаласи ва кредит».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:
Илмий раҳбар: Жумаев Нодир Хосиятович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ренессанс таълим университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Ғуломов Саидахрор Саидахмедович, иқтисодиёт фанлари доктори, академик; Абдурахмонов Илёс Хуршидович, иқтисодиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: «Трастбанк» хусусий акциядорлик банки.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тижорат банкларида кредит фоизларига таъсир этувчи омилларни баҳолашнинг устувор йўналишларига қаратилган илмий-назарий, амалий ва услубий таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тижорат банкларининг трансформасия жараёнини янада фаоллаштириш, мижозларга кўрсатилаётган банк миллий ва хорижий валютадаги кредитлар фоизларни белгилашда инфлясиянинг таъсирини пасайтириш орқали банкларда фоиз рискининг олдини олиш ва бошқариш илмий асосланди;
банкнинг молиявий барқарорлигини ошириш имконини банк хизматларининг юқори сифат даражасини таъминлаш мақсадида базавий фоиз ставка сифатида пул бозоридаги фоиз ставкани қўллаган ҳолда сузиб юрувчи фоиз ставкада кредитлар ажратиш амалиётини жорий этиш таклиф этилган;
молия бозорини ривожлантириш ва банк тизимини комплекс трансформасия қилиш орқали пул бозоридаги фоиз ставканинг банк кредитлари фоизига таъсирини ошириш илмий асосланди;
банкнинг молия бозорида фаол позициясини ҳамда манфаатдор томонлар ўртасида банкнинг ижобий обрў-эътиборини мустаҳкамлаш мақсадида кредитлар фоизи билан кредит портфели рентабеллигини ўртасида тўғри корреляцияни таъминлаш асосланди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тижорат банкларида кредит фоизларига таъсир этувчи омилларни баҳолашнинг устувор йўналишлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
миллий ва хорижий валютадаги кредитлар фоизларни белгилашда инфлясиянинг таъсирини пасайтириш орқали банкларда фоиз рискининг олдини олиш ва бошқаришга доир таклифи Ипотекабанк АТИБ фаолиятларига жорий этилган (АТИБ Ипотекабанкнинг 2024 йил 26 августдаги 02/3519-сон далолатномаси). Натижада, олдинги ойдаги инфлясия даражасининг бир фоизга ошиши тижорат банкларининг миллий валютадаги қисқа муддатли кредитларни реал фоиз ставкасини 0,95 фоизга ҳамда хорижий валютадаги қисқа муддатли кредитларни реал фоиз ставкасини 0,57 фоизга эмпирик таҳлиллар орқали аниқланди ва асослаб берилди.
банкнинг молиявий барқарорлигини ошириш имконини банк хизматларининг юқори сифат даражасини таъминлаш мақсадида базавий фоиз ставка сифатида пул бозоридаги фоиз ставкани қўллаган ҳолда сузиб юрувчи фоиз ставкада кредитлар ажратиш амалиётини жорий этишга доир таклифи Ипотекабанк АТИБ фаолиятларига жорий этилган (АТИБ Ипотекабанкнинг 2024 йил 26 августдаги 02/3519-сон далолатномаси). Натижада, банк кредитлари фоизини шакллантиришда бозор фоиз ставкаларининг таъсири оширилди ва бу банкнинг мижозлари билан алоқаларини сифат жиҳатдан юқорига кўтарди.
молия бозорини ривожлантириш ва банк тизимини комплекс трансформасия қилиш орқали пул бозоридаги фоиз ставканинг банк кредитлари фоизига таъсирини оширишга доир таклифи Ипотекабанк АТИБ фаолиятларига жорий этилган (АТИБ Ипотекабанкнинг 2024 йил 26 августдаги 02/3519-сон далолатномаси). Натижада, Марказий банкнинг олдинги ойдаги реал асосий фоиз ставкасининг бир фоизга ошиши миллий валютадаги қисқа муддатли кредитлар реал фоизни 0,15 фоизга ҳамда хорижий валютадаги қисқа муддатли кредитларнинг реал фоизини 0,59 фоизга ошириши эмпирик таҳлиллар орқали аниқланди.
банкнинг молия бозорида фаол позициясини ҳамда манфаатдор томонлар ўртасида банкнинг ижобий обрў-эътиборини мустаҳкамлаш мақсадида кредитлар фоизи билан кредит портфели рентабеллигини ўртасида тўғри корреляцияни таъминлашга доир таклифи Ипотекабанк АТИБ фаолиятларига жорий этилган (АТИБ Ипотекабанкнинг 2024 йил 26 августдаги 02/3519-сон далолатномаси). Натижада, қисқа муддатда банк кредитлари фоизининг бир фоизга ошиши кредит портфелининг активларга нисбатан рентабеллигини 3,39 фоизга ошириши, аммо узоқ муддатда -2,40 фоизга пасайтириши эконометрик структуравий вектор авторегрессия (СВАР) модел орқали аниқланган ва асослаб берилган.