Ҳайтбаева Сайёра Рахимбергановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Компетенсиявий ёндашув асосида таълим мазмунини такомиллаштириш ва ўқувчилар компетенлигини ривожлантириш (Биология фанини ўқитиш мисолида)”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (биология) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Ped1226.
Илмий раҳбар: Сапаров Каландар Абдуллаевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.20.04.
Расмий оппонентлар: Карахонова Лобар Мусохоновна, педагогика фанлари фалсафа доктори, катта илмий ходим; Аметов Якуб Идрисович, биология фанлари доктори, профессор.
Этакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади умумтаълим мактабларида компетенсиявий ёндашув асосида биология таълими мазмунини такомиллаштириш ва ўқувчиларнинг компетентлигини ривожлантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
компетенсиявий ёндашув асосида биология фанидан ўқувчиларнинг ўзлаштириш даражасини халқаро баҳолаш дастурлари ТИМСС (Трендс ин Интернатионал Матҳематиcс анд Сcиенcе Стадй), ПИСА (Программе фор Интернатионал Студент Ассессмент) талабларига мос келадиган топшириқлар билан ишлашга мўлжалланган амалий ва лаборатория машғулотлари, лойиҳа ишларига уйғунлаштириш ҳамда таълимнинг инновацион усулари (Муаммоли вазият, Кейс топшириқлари, СВОТ-таҳлил, Лойиҳа, Қарор қабул қилиш) асосида ривожлантиришнинг педагогик шарт-шароитларини такомиллаштириш орқали таянч ва фанга оид компетенсияси ривожлантирилган;  
биология таълимида ўқувчилар компетентлигини ривожлантириш тузилмаси (компонетлари, мезонлари, кўрсаткичлари) компетенсиявий ёндашувга асосланган фаолиятга тайёрлаш мазмуни (методик-ташкилий, технологик жараёнли, коммуникатив) ҳамда СТЕАМ ёндасувининг дидактик мақсадлари (билимларга таяниб биргаликда ишлаш, назария ва амалиёт бирлиги, фанлараро интеграция, касбий соҳаларга тайёргарлик) билан интеграциялаш асосида такомиллаштирилган;
электрон ахборот таълим муҳитида компетенсиявий ёндашув асосида биология таълимининг замонавий ахборот-методик таъминотини такомиллаштириш имкониятларини жорий этишга қаратилган электрон ахборот таълим ресурслари (Ҳот Потатоес 6, Испринг Қуиз Макер 8) ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган;
биология таълимида ўқувчиларнинг ахборот-коммуникатив компетентлигини ривожлантириш мазмуни (методик-ташкилий, технологик жараёнли, креатив) таълимни ахборотлаштириш талаблари ҳамда дидактик мақсадлари (мотивацион-қадриятли, когнитив-фаолиятли, шахсий-рефлексив) билан интеграциялаш асосида “Компетенсиявий ёндашув асосида биология таълими мазмунини такомиллаштириш ва ўқувчилар компетенлигини ривожлантириш” модели ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Компетенсиявий ёндашув асосида таълим мазмунини такомиллаштириш ва ўқувчилар компетенлигини ривожлантириш (Биология фанини ўқитиш мисолида) бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
компетенсиявий ёндашув асосида биология фанидан ўқувчиларнинг ўзлаштириш даражасини ТИМСС (Трендс ин Интернатионал Матҳематиcс анд Сcиенcе Стадй), ПИСА (Программе фор Интернатионал Студент Ассессмент) халқаро баҳолаш дастурларига уйғунлаштириш ҳамда интерфаол таълим методлари асосида ривожлантиришнинг педагогик шарт-шароитларини такомиллаштиришга доир таклифлардан Республика таълим маркази ва ЮНЕСКОнинг 235УЗБ1000 “Фарғона водийсида ёшларда ижтимоий уйғунлик” мавзусига оид лойиҳадаги вазифаларни бажаришда фойдаланилган (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024 йил 15 мартдаги 05-45-451-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг халқаро баҳолаш дастурлари (ТИМСС, ПИСА) талабларига мос келадиган топшириқлар билан ишлашга мўлжалланган амалий машғулотлар, лаборатория ишлари  ҳамда интерфаол таълим методлари билан ишлаш кўникмалари ривожлантирилган;
биология таълимида ўқувчилар компетентлигини ривожлантириш тузилмасини  компетенсиявий ёндашувга асосланган фаолиятга тайёрлаш мазмуни ҳамда СТЕАМ ёндасувининг дидактик мақсадлари (билимларга таяниб биргаликда ишлаш, назария ва амалиёт бирлиги, фанлараро интеграция, касбий соҳаларга тайёргарлик) билан интеграциялашга оид таклиф ва тавсиялари “Биология дарслиги (умумтаълим мактаблари 7-, 10-синфлари учун)” мазмунига сингдирилган (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024 йил 15 мартдаги 05-45-451-сон маълумотномаси). Натижада, биология таълими самарадорлигини компетенсиявий ёндашув асосида такомиллаштириш ҳамда ўқувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларини ривожлантиришга эришилган.
электрон ахборот таълим муҳитида компетенсиявий ёндашув асосида биология таълимининг замонавий ахборот-методик таъминотини такомиллаштириш имкониятларини жорий этишга қаратилган электрон ахборот таълим ресурсларини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этишга оид таклифлар Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан тайёрланган “Таълим ва тараққиёт”, “Болалар учун” радиоешиттиришларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали”нинг 2024 йил 29 январдаги 04-36-133-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг ахборотлар билан ишлаш компетенсияси ривожланишига эришилган;
биология таълимида ўқувчиларнинг ахборот-коммуникатив компетентлигини ривожлантириш мазмунини таълимни ахборотлаштириш талаблари ҳамда дидактик мақсадлари билан интеграциялаш асосида ишлаб чиқилган “Компетенсиявий ёндашув асосида биология таълими мазмунини такомиллаштириш ва ўқувчилар компетенлигини ривожлантириш” моделига оид таклифлар  7-, 10-синф ўқитувчилари учун методик қўлланма мазмунига сингдирилган (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024 йил 15 мартдаги 05-45-451-сон маълумотномаси). Натижада, компетенсиявий ёндашувга асосланган биология дарсларини ташкил этиш ва ўқувчиларнинг табиий-илмий саводхонлигини ошириш имконияти оширилган.