Арзимбетова Сарбиназ Абдамбетовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Инглиз ва қорақалпоқ олам лисоний миллий манзарасида "ҳеад/бас" компонентли фразеологик бирликлар», 10.00.06 – «Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Fil3821.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Сейтжанов Жеткербай Элубаевич, филология фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Қўлдашев Акрамжон Маҳмудович, филология фанлари доктори (ДСc), доцент;  Усенова Гулмира Абилаевна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот номи: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади «ҳеад» ва «бас» соматик компонентли фразеологик бирликларни комплекс фразеологизм-соматизмларнинг структур-семантик ва функсионал-стилистик ўзига хосликларидан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:    
инглиз ва қорақалпоқ фразеологик фондидаги қарама-қарши қўйиладиган вазиятлар ва иерархик муносабатлар воситасида «ҳеад» ва «бас» компонентли фразеологизм-соматизмларнинг семантик майдони ишлаб чиқилган;
фразеологизмлар таркибидаги муайян компонентнинг лисоний хусусиятлари ва семантикасининг ривожланиш шароитлари лингвомаданиятшунослик аспектидаги тадқиқотлар замирида концептуал майдон шакллантириши аниқланган;
“ҳеад/бас” компонентли фразеологик бирликларнинг манбаи сабаблари маъноси ва шаклининг изоморф табиати билан боғлиқ бўлган унсур тури метафорик кўчим эканлиги ва бу фразеологик бирликларнинг концептуал заминини белгилаши асосланган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги “ҳеад/бас” компонентли фразеологик бирликларнинг семантик бинар оппозицияда: ижобий/салбий, борлиқ/бўшлиқ, сабаб/мақсад, ақлли/аҳмоқ каби ўхшашликлари ва концептуал хусусиятларида: уялтириш сўзлари, тилаклар, дуолар, қарғишлар ва урф-одатлар каби фарқлари турли дискурсларда гавдаланиши билан алоқадорлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва қорақалпоқ олам лисоний миллий манзарасида “ҳеад/бас” компонентли фразеологик бирликлар ўзига хосликлари асосида:
инглиз ва қорақалпоқ фразеологик фондидаги қарама-қарши қўйиладиган вазиятлар ва иерархик муносабатлар воситасида «ҳеад» ва «бас» компонентли фразеологизм-соматизмларнинг семантик майдони ҳақидаги маълумотлар Самарқанд давлат чет тиллари институтида Европа ташкилотининг Эрасмус + дастури 561624-ЭРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС + CБҲЕ ИМЕП “Ўзбекистонда олий таълим системаси процесини модернизациялаш ва халқаро майдонга чиқариш” мавзудаги инновацион тадқиқотлар лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллари институтининг 2023-йил 5-декабрдаги 1200/02-сон маълумотномаси). Натижада, фразеологик бирликларнинг семантик майдони талабаларга маданиятлараро ёндашув воситасида ўқиш материалларини чет тиллардан ўзлаштиришда ёрдам бериши тасдиқланган;
инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги “ҳеад/бас” компонентли фразеологик бирликларнинг семантик бинар оппозицияда: ижобий/салбий, борлиқ/бўшлиқ, сабаб/мақсад, ақлли/аҳмоқ каби ўхшашликлари ва концептуал хусусиятларида: уялтириш сўзлари, тилаклар, дуолар, қарғишлар ва урф-одатлар каби фарқлари турли дискурсларда гавдаланиши билан алоқадорлиги ҳақидаги маълумотлар билан боғлиқ илмий-назарий хулосалардан 2017-2020 йилларда бажарилган “ФА-Ф1-ОО5 “Қорақалпоқ фолклоршунослик ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон филиалининг 2023-йил 5 декабрдаги 484/1 сон маълумотномаси). Натижада, фразеологик бирликларнинг (фразеологизм-соматизм) турли дискурста гавдалантирилиш хусусиятлари асосида ўхшашликлари ва фарқларини чуқур тушунишга хизмат қилган;
фразеологизмлар таркибидаги муайян компонентнинг лисоний хусусиятлари ва семантикасининг ривожланиш шароитлари лингвомаданиятшунослик аспектидаги тадқиқотлар замирида концептуал майдони ҳақидаги хулосаларидан 2017-2020 йилларда бажарилган “ФА-Ф1-ОО5 “Қорақалпоқ фолклоршунослик ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон филиалининг 2023-йил 5 декабрдаги 484/1 сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа инглиз ва қорақалпоқ тилларидаги миллий лисоний индикаторлар билан бойитилиб, ўтказиладиган экскурcия сенрийларининг матнлари янги маълумотлар билан таҳрирланишда қўлланилган;
“ҳеад/бас” компонентли фразеологик бирликларнинг манбаи сабаблари маъноси ва шаклининг изоморф табиати билан боғлиқ бўлган унсур тури метафорик кўчим эканлиги ва бу фразеологик бирликларнинг концептуал заминини бўйича хулосалар Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг худудий Қорақалпоғистон телерадиоканалининг “Ассалаwма алейкум Қарақалпақстан”, “Теанагер” кўрсатувлари ва Қорақалпоғистон радиоканалининг “Кúш билимде”, “Жаслар wақтı” эшиттиришларида фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг 2024-йил 16-февралдаги 05-22/71-сон маълумотномаси). Натижада, фразеологик бирликлар ҳақидаги маълумотлар мазкур телекўрсатув ва радиоешиттиришларнинг сенарийларин тайёрлашда, турли соҳаларга оид матнларни тўғри таҳрир қўллашдаги баъзи лингвистик муаммолар билан боғлиқ вазифаларнинг бажарилишига хизмат қилган;