Кодирова Шахноза Ишпулатовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кузги буғдойнинг ўсиши ва ривожланишига нам тўпловчи суғориш ва ўғитлар меъёрларининг таъсири», 06.01.08–Ўсимликшунослик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Qx46.
Илмий раҳбар: Мўминов Комил Мўминович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд ветеринария медицинаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Атабаева Ҳалима Назаровна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Комилов Бахтиёр Султонович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўсимликшунослик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Навоий вилоятининг кучсиз шўрланган ўтлоқ-бўз тупроқлари шароитида экиш олди нам тўпловчи суғоришни ўтказиш орқали қисқа муддатда тўлиқ ниҳоллар олиш ҳамда минерал ва маҳаллий ўғитлардан самарали фойдаланиб, кузги юмшоқ буғдой дон ҳосилдорлигини ошириш ва сифатини яхшилашни таъминлайдиган агротехник тадбирларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Навоий вилоятининг кучсиз шўрланган ўтлоқ-бўз тупроқларида кузги буғдой уруғларининг униб чиқиши ва қулай ўсиши учун энг мақбул шароитини таъминловчи нам тўпловчи суғориш меъёри аниқланган;
кузги буғдойдан юқори ва сифатли дон ҳосили олишни таъминлашда минерал ва маҳаллий ўғитлардан самарали фойдаланиш технологияси ишлаб чиқилган;
кучсиз шўрланган ўтлоқ-бўз тупроқлар шароитида интенсив типдаги кузги юмшоқ буғдой навларининг мақбул ўсиши, ривожланишини таъминлайдиган, фотосинтетик фаолиятини жадаллаштирадиган минерал ўғит меъёрлари аниқланган;
кучсиз шўрланган ўтлоқ-бўз тупроқлар шароитида кузги буғдой етиштиришда ўсимликларнинг озиқа моддаларни ўзлаштиришига нам тўпловчи суғориш, минерал ва маҳаллий ўғитларнинг таъсири аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Навоий вилоятининг кучсиз шўрланган ўтлоқ-бўз тупроқлари шароитида кузги буғдой етиштиришда нам тўпловчи суғориш, минерал ва маҳаллий ўғит меъёрларини қўллаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Навоий вилоятининг ғаллачиликка ихтисослашган фермер ва томорқа хўжаликлари учун «Навоий вилояти ўтлоқ-бўз тупроқлари шароитида кузги буғдой ҳосилдорлигини оширишда нам тўпловчи суғориш, минерал ва маҳаллий ўғитларни қўллаш бўйича тавсиянома» ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 25 июндаги 02/021-163-сон маълумотномаси). Ушбу тавсияларни амалиётга қўллаш натижасида Хатирчи туманидаги фермер хўжаликларида гектаридан 14,1-17,9 центнер қўшимча дон ҳосили олишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
кучсиз шўрланган ўтлоқ-бўз тупроқлар шароитида кузги буғдой етиштиришда нам тўпловчи суғоришни 1200 м3/га меъёрида ўтказиш, минерал ўғитларни гўнг билан биргаликда қўллаш технологияси 52 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 25 июндаги 02/021-163-сон маълумотномаси) Бунинг натижасида тупроқдаги зарарли тузлар - хлор миқдори 0,001-0,002%, қуруқ қолдиқ 0,034-0,037%га камайиб, нитратли азот миқдори 2,8-3,9 ва ҳаракатчан фосфор 1,8-2,3 мг/кг тупроқда ортиши таъминланган;
кузги буғдой етиштиришда нам тўпловчи суғоришларни 1200 м3/га меъёрида белгилаш ва минерал ўғитларни N150P120K50+10 т/га гўнг ёки N100P100K30+20 т/га гўнг билан биргаликда қўллаш агротехнологияси Навоий вилоятининг Хатирчи туманидаги “Жахонгир Гадойниёз”, “Тошботир бобо”, “Мухаммад Саид” ва “Аминтўп” фермер хўжаликларида 2016-2017 йилларда жами 115 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 25 июндаги 02/021-163-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида гектаридан 0,9-1,1 млн. сўмгача соф фойда олиниб, рентабеллик даражаси 49,4-52,7 фоизни ташкил этган.
