Ниязметов Севарбек Бахтиёровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маҳаллий гемостатик жароҳат қопламаси “Хемобен”дан фойдаланган ҳолда ўпкадаги жарроҳлик аралашувлари натижаларини яхшилаш йўллари», 14.00.27 – «Хирургия» (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Tib3907.
Илмий раҳбар: Якубов Фарход Раджабович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Расмий оппонентлар: Хаялиев Рустем Якубович, тиббиёт фанлари доктори; Мусашайхов Хусан Таджибаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аэро- ва гемостаз етишмовчилиги ривожланишини олдини олишнинг тактик жиҳатларни такомиллаштириш орқали ўпкадаги резекцион аралашувлар натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
гемостатик воситани маҳаллий қўллаш билан герметик қоплама шакллантириш ва кейин плевранинг париетал варағига фиксация қилиш орқали ўпка тўқимасининг резекция қилинган соҳасини икки компонентли мустаҳкамлашни назарда тутувчи аэро - ва гемостаз бузилишлари ривожланишини олдини олиш усули такомиллаштирилган;
нам муҳит шароитида гемостатик қоплама ўз хусусиятларини йўқотиши ва узоқ муддатли барқарор аэростазни таъминлай олмаслиги, бунда «Хемобен» кукунининг юқори адгезивлиги ҳам герметикликни ҳосил қилишга, ҳам шикастланган ўпка тўқимаси соҳасини изоляция қилиш учун париетал плевранинг бир қисмини яра юзасига мустаҳкам маҳкамлашга имкон бериши ex vivo тажрибада аниқланган;
ўпка жароҳати соҳасидаги шикастланган тўқиманинг қайта қурилиши тажрибанинг 3-7 кунида альвеолалар фаолиятининг тикланиши ҳамда аэростазнинг морфологик белгилари билан тавсифланиши, шикастланган алвеолалар бўшлиқларида гомоген массаларнинг аниқланиши эса турғун гемостаз белгиси эканлиги исботланган;
аэростазнинг янги усули гемостаз билан бирга ўпка жароҳати нуқсонини тез битишига ёрдам бериши, плевра бўшлиғида шварта ва битишмалар ҳосил бўлиши эҳтимолини камайтириши, шунингдек, ўпка тўқимасининг функционал қобилиятини тикланишини таъминлаши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 9 апрелдаги 04/094-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига ТМА Урганч филиалининг 2023 йил 30 октябрдаги 115-сон хати тақдим этилган):
биринчи илмий янгилик: герметик қоплама ҳосил бўлиши билан гемостатик воситани маҳаллий қўллаш, ўз навбатида, унга плевранинг париетал варағини фиксация қилиш орқали резекция қилинган ўпка тўқималари майдонини икки компонентли мустаҳкамлашни таъминлайдиган аэро - ва гемостаз бузилиши ривожланишининг олдини олиш усули такомиллаштирилганлиги (2023 йил 24 майдаги IAP 07416-сонли ихтиро учун патент) Хоразм вилоят ихтисослаштирилган кўп тармоқли тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 30 октябрдаги 114-сонли буйруқ билан, Қорақалпоғистон Республикаси Тўрткўл тумани тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 5 ноябрдаги 96-к-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: аэро - ва гемостаз бузилишларини олдини олишнинг такомиллаштирилган усулидан фойдаланиш ўпкасида резекцион амалиётлар ўтказилган беморларни хирургик даволаш натижаларини яхшилашга имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўпка резекцияси ўтказилган беморларда аэростаз ва гемостаз бўйича етишмовчилик кузатилганда ўпка тўқимасини қўшимча мустаҳкамлаш орқали ушбу асоратлар тўхтатилган. Шуни таъкидлаш керакки, 7 ҳолатда гемостазга эришиш учун 5х7,5 см ҳажмдаги Surgicel (Ethicon) гемостатик материаллари қўлланилган. Ушбу маблағдан фарқли ўлароқ, 1 қадоқ маҳаллий Хемобен препаратининг (1,0 г) нарҳи 40000 сўмни ташкил қилади, резекция соҳасини қоплаш учун эса 1-3 қадоқ талаб қилинади. Хулоса: янги жарроҳлик амалиётининг жорий қилиниши бир нафар бемор учун бюджет маблағларини 120000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2400000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
иккинчи илмий янгилик: нам муҳит шароитида гемостатик қоплама ўз хусусиятларини йўқотиши ва узоқ муддатли барқарор аэростазни таъминлай олмаслиги, бунда «Хемобен» кукунининг юқори адгезивлиги ҳам герметикликни ҳосил қилишга, ҳам шикастланган ўпка тўқимаси соҳасини изоляция қилиш учун париетал плевранинг бир қисмини яра юзасига мустаҳкам маҳкамлашга имкон бериши ex vivo тажрибада аниқланганлиги Хоразм вилоят ихтисослаштирилган кўп тармоқли тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 30 октябрдаги 114-сонли буйруқ билан, Қорақалпоғистон Республикаси Тўрткўл тумани тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 5 ноябрдаги 96-к-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: жарроҳлик даволаш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар ва хатолар сонини минималлаштиради; асоратларнинг частотасини камайтириш орқали беморлар операциядан кейинги реабилитация тез амалга ошади ва фаол ижтимоий ва меҳнат фаолиятига қайтаради; ушбу касалликка чалинган аёлларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: касалликни келтириб чиқарувчи омилларнинг аниқланишига кўра 1 нафар бемор учун 4200000 сўм иқтисод қилинди (ҳар хил ўпка жарроҳлик амалиётлари пайтида касаллик ривожланишини олдини олади, бу эса йилига умумий беморларнинг 20% (24 дан 8 беморлар) ўпка оқмали беморлар госпитализациясини ва даволашни камайтиради ва беморлар умумий харажатларини  33600000 (8 нафар бемор учун) сўмга иқтисод қилади). Хулоса: янги жарроҳлик амалиётининг жорий қилиниши бир нафар бемор ҳисобидан бюджет маблағларини 21000000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 12600000 сўмга иқтисод қилиш имконини беради.
учинчи илмий янгилик: ўпка жароҳати соҳасидаги шикастланган тўқиманинг қайта қурилиши тажрибанинг 3-7 кунида альвеолалар фаолиятининг тикланиши ҳамда аэростазнинг морфологик белгилари билан тавсифланиши, шикастланган алвеолалар бўшлиқларида гомоген массаларнинг аниқланиши эса турғун гемостаз белгиси эканлиги исботланганлиги Хоразм вилоят ихтисослаштирилган кўп тармоқли тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 30 октябрдаги 114-сонли буйруқ билан, Қорақалпоғистон Республикаси Тўрткўл тумани тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 5 ноябрдаги 96-к-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1. Операциядан кейинги асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди; 2. Операциядан кейинги асоратларни бартараф этиш усулларини оптималлаштиради; 3. Ушбу операциялардан кейин беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1 нафар бемор учун ўпка резекцияси амалиётидан кейин оқмаларнинг ҳосил бўлиши аэро- ва гемостаз билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, ишлаб чиқилган жарроҳлик амалиёти беморларнинг амалиётдан кейинги касалхонадан ташқари реабилитацияси ва даволаш харажатларининг қуйидагича иқтисод бўлишига олиб келди, қуйидагича: қайта кўрик – 98000 сўм; ўпкани рентгенографияси – 120000 сўм; жароҳатни боғлов харажатлари – 39000 сўм; дори- дармонлар харажати – 50000 сўм (умумий иқтисодий самарадорлик 1 бемор учун 243000 сўм ташкил қилди, йиллик қайталанган беморлар сони 3, умумий иқтисодий самарадолик эса 729000 сўмни ташкил қилди). Хулоса: янги жарроҳлик амалиётининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 586000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 343000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
тўртинчи илмий янгилик: аэростазнинг янги усули гемостаз билан бирга ўпка жароҳати нуқсонини тез битишига ёрдам бериши, плевра бўшлиғида шварта ва битишмалар ҳосил бўлиши эҳтимолини камайтириши, шунингдек, ўпка тўқимасининг функционал қобилиятини тикланишини таъминлаши аниқланганлиги Хоразм вилоят ихтисослаштирилган кўп тармоқли тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 30 октябрдаги 114-сонли буйруқ билан, Қорақалпоғистон Республикаси Тўрткўл тумани тиббиёт бирлашмасида 2023 йил 5 ноябрдаги 96-к-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: жарроҳлик операциясининг кириш ва техник жиҳатларини оптималлаштириш орқали ўпкада барқарор аэро- ва гемостазга эришиш билан беморларни даволаш натижаларини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1 нафар беморнинг шифохонадаги даври учун иқтисодий кўрсаткич: 1. беморнинг шифохонада қолиш муддатини 7,7 кундан 6,7 кунга (1 кунга) қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдорини 250 минг сўмга камайтирди (прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 250 минг сўмни ташкил қилади); 2. шифохонада бўлиш даврининг 1 кунга қисқартирилиши ҳисобига 260 минг сўмлик дори-дармон кам талаб этилади (1 кунга ўртача 260 минг сўм дори воситалари сарфланади); 3. шифохонада бўлиш даврининг 1 кунга қисқартирилиши ҳисобига 87 минг сўмлик боғланмалар кам талаб этилади (1 кунга ўртача 87 минг сўм боғланмалар сарфланади). Юқоридагиларга кўра жами йиллик иқтисодий самарадорлик 25671000 сўмни ташкил этади (43 та операция бўйича  597000*43= 25671000 сўмни ташкил этади (реабилитация харажатларини камайтириш ҳисобига; бюджет маблағларини 9565000 сўм ва бюджетдан ташқари маблағларни 4235000 сўм). Хулоса: янги жарроҳлик амалиётининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 8451000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 8 678000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.