Mazhar Iqbalning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Yuqori takrorlanish chastotasiga ega o‘tqisqa femtosekund laseri yordamida ishlov berilgan mikro/nanostrukturali materiallarning shakllanish mexanizmlari va ularning yangi tadbiqlarini tadqiq qilish”, 01.04.02 – Nazariy fizika (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.3.PhD/FM
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti Milliy tadqiqot universitetida
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: “TIQXMMI” Milliy tadqiqot universiteti huzuridagi Fundamental va amaliy tadqiqotlar instituti huzuridagi DSc.03/31.03.2022.T/FM.10.04 raqamli Ilmiy kengash.
Ilmiy rahbar: Rashid Ashirovich Ganeev, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi yuqori takrorlanish tezligi ultra tez femtosekundli lazerlar tomonidan qayta ishlangan mikro/nanostrukturali materiallarning shakllanish mexanizmlari va yangi tatbiqlari bo‘yicha nazariy va tajriba bilimlarni olishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
MD-TTM raqamli simulyasiyalari kerakli o‘lchamdagi va morfologiyadagi alyuminiy (Al) nanozarrachalarini (NZ) hosil qilish uchun lazer nurlanishining optimal parametrlari haqida tushunchaga ega bo‘lish uchun ishlatilgan.
To‘lqin uzuinlgi 400 nm spektral sohada nochiziqli yutilish koeffisientlari (β) va nochiziqli sindirish ko‘rsatkichlarining (γ) yuqori qiymatlari birinchi marta pikosekundli impulslar yordamida alyuminiyni ablyasiya qilish natijasida hosil bo‘lgan Al asosidagi NZ suspenziyasida kuzatildi. Al asosidagi NZlarning nochiziqli yutilish koeffisientlari (β) va nochiziqli sindirish ko‘rsatkichlari (γ) qiymatlari mos ravishda ~ 10-9 sm2 W-1 va 10-7 sm W-1.
Biz birinchi marta vakuumda Al NZ ning in-situ shakllanishi, sintez qilingan nanozarrachalar buluti orqali harakatlantiruvchi impulslarning tarqalishi alyuminiy atomlari va ionlari bilan solishtirganda yuqori garmonik rentabellikni keltirib chiqarishini aniqladik. Al NZ lar 40 fs impulslar yordamida 37-tartibga qadar yuqori garmonikalarni hosil qilishga imkon berdi.
Biz birinchi marta suvda hosil bo‘lgan Al asosidagi NZlarning cho‘kishi supergidrofil xususiyatga ega ekanligini va vakuumda to‘plangan NZlarning supergidrofobik xususiyatlarga ega ekanligini ko‘rsatdik.
Biz birinchi marta metallar va metall qotishmalari yuzalarining doimiy va yorqin ranglarini ikkinchi bosqichli femtosekundli lazerli ishlov berish yordamida o‘chirish va qayta bo‘yash mumkinligini ko‘rsatdik.
    Lazer bilan ishlov berilgan sirtlarning spektral aks ettiruvchi xususiyatlari va ularning namlanish xususiyatlari o‘rtasidagi bog‘liqlik birinchi marta ko‘rsatildi.
    Biz birinchi marta neft va suvni ajratish tatbiqlari uchun membrana sifatida ablyasiya lazer impulslarining turli xil oqimlari yordamida qayta ishlangan AlNiSo qotishma novdalaridan potensial foydalanishni o‘rnatdik.
Mis va zanglamaydigan po‘lat to‘rlarining qalinligi, g‘ovak o‘lchami, lazerni skanerlash tezligi va eskirish muhiti kabi qayta ishlash parametrlarini optimallashtirish bo‘yicha tizimli tadqiqotlar natijasida birinchi marta moy-suv aralashmalarini ajratishda 98% samaradorlikka erishildi.
O‘z-o‘zini tozalash tadbiqlari uchun past bosimli muhitda eskirish orqali femtosekundli lazerli strukturali metallar yuzalarining namlanishining tezlashtirilgan o‘tishi ko‘rsatildi.
Tantalning katta yuzasida (20 mm) ultratez lazer yordamida ishlab chiqarilgan murakkab davriy azimutal va radial yo‘naltirilgan davriy strukturalarni hosil qilish mumkinligi birinchi marta taqdim etildi. Bu implant sifatida foydalanilganda hujayra yopishish va proliferatsiya tendensiyasini yaxshilash uchun juda muhimdir.
Samarali yo‘nalishli suv o‘tkazish va tumanni yig‘ish tatbiqlari uchun qarama-qarshi namlanish xususiyatlariga ega femtosekundli lazer tomonidan ishlab chiqarilgan mis to‘r va ko‘pikli Janus membranalari namoyish etildi.
Zeolit bilan qoplangan po‘latdan yasalgan lazer yordamida hosil qilingan tuzilmali to‘rlar yaxshilangan supergidrofil hodisasi va moy-suvni ajratish uchun uzoq vaqt davomida yuqori chidamlilikni namoyish etdi.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Tadqiqot natijalari ko‘plab ilmiy maqolalarda qo‘llanilgan. Ular orasida “Ultrafast fiber laser-indused fabrisation of superhydrophobis and self-sleaning metal surfases,” S.A. Khan, et.al. Appl. Surf. Ssi. 542, 148560 (2021) (73 ta iqtibos), “Expedited transition in the wettability response of metal meshes strustured by femtosesond laser pulses for oil-water separation,” S.A. Khan, va b., Front. in Chem. 8, 768 (2020) (20 ta iqtibos), “The mechanism of laser-assisted generation of aluminum nanopartisles, their wettability and nonlinearity properties,” M. Iqbal,  va b., Appl. Surf. Ssi. 527, 146702 (2020) (17 ta iqtibos), “Superhydrophobis and superhydrophilis properties of laser-ablated plane and surved surfases,” G.S. Boltaev, va b., Appl. Phys. A 126, 1-9 (2020) (12 ta iqtibos), “Near-field indused reastion yields from nanopartisle slusters,” P. Rosenberger, va b., ASS Photoniss 7, 1885-1892 (2020) (20 ta iqtibos), “Anomalous formation of trihydrogen sations from water on nanopartisles,” M.S. Alghabra, va b., Nat. Sommun. 12, 3839 (2021) (15 ta iqtibos), “Resonanse enhansement of harmoniss in the visinity of 32 nm spestral range during propagation of femtosesond pulses through the molybdenum plasma,” V.V. Kim, va b., J. Phys. B: At. Mol. Opt. Phys. 53, 195401 (2020) (14 ta iqtibos), “Giant third-order nonlinear response of mixed perovskite nanosrystals,” A.M. Abu Baker, va b., Materials 15, 389 (2022) (12 ta iqtibos), “Enhansed XUV harmoniss generation from diatomis gases using two orthogonally polarized laser fields,” G.S. Boltaev, va b., Ssi. Rep..11, 5534 (2021) (12 ta iqtibos), “Applisation of 150 kHz laser for high-order harmonis generation in different plasmas,” G.S. Boltaev, va b., Photon. 7, 66 (2020) (9 ta iqtibos), “Simultaneous manipulation of the optisal and wettability properties of metal surfases using 150 kHz femtosesond fiber laser,” M. Iqbal, va b., Appl. Ssi. 10, 6207 (2020) (7 ta iqtibos), va boshqalar.