Мазҳар Иқбалнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Юқори такрорланиш частотасига эга ўтқисқа фемтосекунд ласери ёрдамида ишлов берилган микро/наноструктурали материалларнинг шаклланиш механизмлари ва уларнинг янги тадбиқларини тадқиқ қилиш”, 01.04.02 – Назарий физика (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/FM
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти Миллий тадқиқот университетида
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “ТИҚХММИ” Миллий тадқиқот университети ҳузуридаги Фундаментал ва амалий тадқиқотлар институти ҳузуридаги DSc.03/31.03.2022.Т/FM.10.04 рақамли Илмий кенгаш.
Илмий раҳбар: Рашид Аширович Ганеев, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади юқори такрорланиш тезлиги ултра тез фемтосекундли лазерлар томонидан қайта ишланган микро/наноструктурали материалларнинг шаклланиш механизмлари ва янги татбиқлари бўйича назарий ва тажриба билимларни олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
МД-ТТМ рақамли симуляциялари керакли ўлчамдаги ва морфологиядаги алюминий (Ал) нанозаррачаларини (НЗ) ҳосил қилиш учун лазер нурланишининг оптимал параметрлари ҳақида тушунчага эга бўлиш учун ишлатилган.
Тўлқин узуинлги 400 нм спектрал соҳада ночизиқли ютилиш коеффициентлари (β) ва ночизиқли синдириш кўрсаткичларининг (γ) юқори қийматлари биринчи марта пикосекундли импулслар ёрдамида алюминийни абляция қилиш натижасида ҳосил бўлган Ал асосидаги НЗ суспензиясида кузатилди. Ал асосидаги НЗларнинг ночизиқли ютилиш коеффициентлари (β) ва ночизиқли синдириш кўрсаткичлари (γ) қийматлари мос равишда ~ 10-9 см2 W-1 ва 10-7 см W-1.
Биз биринчи марта вакуумда Ал НЗ нинг ин-ситу шаклланиши, синтез қилинган нанозаррачалар булути орқали ҳаракатлантирувчи импулсларнинг тарқалиши алюминий атомлари ва ионлари билан солиштирганда юқори гармоник рентабелликни келтириб чиқаришини аниқладик. Ал НЗ лар 40 фс импулслар ёрдамида 37-тартибга қадар юқори гармоникаларни ҳосил қилишга имкон берди.
Биз биринчи марта сувда ҳосил бўлган Ал асосидаги НЗларнинг чўкиши супергидрофил хусусиятга эга эканлигини ва вакуумда тўпланган НЗларнинг супергидрофобик хусусиятларга эга эканлигини кўрсатдик.
Биз биринчи марта металлар ва металл қотишмалари юзаларининг доимий ва ёрқин рангларини иккинчи босқичли фемтосекундли лазерли ишлов бериш ёрдамида ўчириш ва қайта бўяш мумкинлигини кўрсатдик.
    Лазер билан ишлов берилган сиртларнинг спектрал акс эттирувчи хусусиятлари ва уларнинг намланиш хусусиятлари ўртасидаги боғлиқлик биринчи марта кўрсатилди.
    Биз биринчи марта нефт ва сувни ажратиш татбиқлари учун мембрана сифатида абляция лазер импулсларининг турли хил оқимлари ёрдамида қайта ишланган АлНиСо қотишма новдаларидан потенциал фойдаланишни ўрнатдик.
Мис ва зангламайдиган пўлат тўрларининг қалинлиги, ғовак ўлчами, лазерни сканерлаш тезлиги ва эскириш муҳити каби қайта ишлаш параметрларини оптималлаштириш бўйича тизимли тадқиқотлар натижасида биринчи марта мой-сув аралашмаларини ажратишда 98% самарадорликка эришилди.
Ўз-ўзини тозалаш тадбиқлари учун паст босимли муҳитда эскириш орқали фемтосекундли лазерли структурали металлар юзаларининг намланишининг тезлаштирилган ўтиши кўрсатилди.
Танталнинг катта юзасида (20 мм) ултратез лазер ёрдамида ишлаб чиқарилган мураккаб даврий азимутал ва радиал йўналтирилган даврий структураларни ҳосил қилиш мумкинлиги биринчи марта тақдим этилди. Бу имплант сифатида фойдаланилганда ҳужайра ёпишиш ва пролиферация тенденциясини яхшилаш учун жуда муҳимдир.
Самарали йўналишли сув ўтказиш ва туманни йиғиш татбиқлари учун қарама-қарши намланиш хусусиятларига эга фемтосекундли лазер томонидан ишлаб чиқарилган мис тўр ва кўпикли Жанус мембраналари намойиш этилди.
Зеолит билан қопланган пўлатдан ясалган лазер ёрдамида ҳосил қилинган тузилмали тўрлар яхшиланган супергидрофил ҳодисаси ва мой-сувни ажратиш учун узоқ вақт давомида юқори чидамлиликни намойиш этди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот натижалари кўплаб илмий мақолаларда қўлланилган. Улар орасида “Ultrafast fiber laser-indused fabrisation of superhydrophobis and self-sleaning metal surfases,” S.A. Khan, et.al. Appl. Surf. Ssi. 542, 148560 (2021) (73 та иқтибос), “Expedited transition in the wettability response of metal meshes strustured by femtosesond laser pulses for oil-water separation,” S.A. Khan, va b., Front. in Chem. 8, 768 (2020) (20 та иқтибос), “The mechanism of laser-assisted generation of aluminum nanopartisles, their wettability and nonlinearity properties,” M. Iqbal,  va b., Appl. Surf. Ssi. 527, 146702 (2020) (17 та иқтибос), “Superhydrophobis and superhydrophilis properties of laser-ablated plane and surved surfases,” G.S. Boltaev, va b., Appl. Phys. A 126, 1-9 (2020) (12 та иқтибос), “Near-field indused reastion yields from nanopartisle slusters,” P. Rosenberger, va b., ASS Photoniss 7, 1885-1892 (2020) (20 та иқтибос), “Anomalous formation of trihydrogen sations from water on nanopartisles,” M.S. Alghabra, va b., Nat. Sommun. 12, 3839 (2021) (15 та иқтибос), “Resonanse enhansement of harmoniss in the visinity of 32 nm spestral range during propagation of femtosesond pulses through the molybdenum plasma,” V.V. Kim, va b., J. Phys. B: At. Mol. Opt. Phys. 53, 195401 (2020) (14 та иқтибос), “Giant third-order nonlinear response of mixed perovskite nanosrystals,” A.M. Abu Baker, va b., Materials 15, 389 (2022) (12 та иқтибос), “Enhansed XUV harmoniss generation from diatomis gases using two orthogonally polarized laser fields,” G.S. Boltaev, va b., Ssi. Rep..11, 5534 (2021) (12 та иқтибос), “Applisation of 150 kHz laser for high-order harmonis generation in different plasmas,” G.S. Boltaev, va b., Photon. 7, 66 (2020) (9 та иқтибос), “Simultaneous manipulation of the optisal and wettability properties of metal surfases using 150 kHz femtosesond fiber laser,” M. Iqbal, va b., Appl. Ssi. 10, 6207 (2020) (7 та иқтибос), ва бошқалар.