Худояров Анвар Назиржоновичнинг
Техника фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Пуштада пахта етиштириш учун ресурстежамкорликка йўналтирилган технология ва комбинациялашган агрегатни ишлаб чиқишнинг илмий-техник ечимлари», 05.07.01 – Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.DSc/Т481.
Илмий маслаҳатчи: Тўхтақўзиев Абдусалим, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса (муассасалар) номи: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қишлоқ хўжалигини механизациялаш илмий-тадқиқот институти, DSc.05/13.05.2020.Т.112.01.
Расмий оппонентлар: Имомқулов Қутбиддин Боқижонович – техника фанлари доктори, профессор; Худаяров Бердирасул Мирзаевич – техника фанлари доктори, профессор; Абдулхаев Хуршед Ғафурович – техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Қишлоқ хўжалиги техникаси ва технологияларини сертификатлаш ва синаш маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади пуштада пахта етиштириш учун ресурстежамкорликка йўналтирилган технология ва комбинациялашган агрегат ишлаб чиқишга қаратилган илмий-техникавий муаммони ечиш йўли билан ерларни пуштада пахта етиштириш учун тайёрлашга сарфланадиган харажатларни ва меҳнат сарфини камайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
комбинациялашган агрегатнинг конструксияси агрегатнинг бир ўтишида ўтган мавсумдаги суғориш эгатларини ағдармасдан юмшатиш, юмшатилган қатламни ўғитлаш ҳамда юмшатиб ўғитланган жойга эски пушталар тупроғини суриш орқали янги пушталар шакллантириш талабларини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган;
комбинациялашган агрегат иш органларининг конструксиялари юмша-тиладиган қатлам чуқурлиги ва кенглиги, ўғитларни қатламлар бўйича тақсимланиши ва жойлашиши ҳамда шакллантириладиган пушталарнинг ўлчамлари ҳисобга олиниб ишлаб чиқилган;
республикамизнинг тупроқ-иқлим шароитларидан келиб чиқиб, пуштада пахта етиштириш учун ерларни тайёрлайдиган комбинациялашган агрегатга қўйилган асосий талаблар ишлаб чиқилган ва унинг агротехникавий самарадорлиги аниқланган;
тупроқ қатламини ағдармасдан юмшатиш, юмшатилган қатламни ўғитлаш ҳамда пушта шакллантириш жараёнларини ифодалайдиган аналитик боғланишлар ишлов берилган қатлам тупроғининг хоссалари ҳисобга олинган ҳолда келтириб чиқарилган ва улар асосида иш органларининг параметрлари асосланган;
юмшаткичнинг тупроқ билан ўзаро таъсирлашиш жараёнини тадқиқ этиш асосида унинг ишчи сиртининг геометрик шакли асосланган, тупроққа кириш бурчаги, ишчи сиртининг узунлиги ва эни, устунининг ўткирланиш бурчаги ҳамда унинг тортишга қаршилигини аниқлаш имконини берадиган аналитик ифодалар олинган;
пушта олгич кесаётган тупроқ палахсасининг ўлчамлари, у ҳосил қилаётган пушта баландлиги, унинг тупроққа ботиш чуқурлигини аниқлаш имконини берадиган аналитик боғланишлар ҳамда тупроқ бўлакларининг пушта олгич ишчи сиртидаги ва ундан тушгандан кейинги ҳаракатини ифодаловчи математик моделлар олинган;
иш органлари параметрларининг мақбул қийматлари агротехник ва энергетик мезонлар бўйича асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Пуштада пахта етиштириш учун ресурстежамкорликка йўналтирилган технология ва комбинациялашган агрегат ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
пуштада пахта етиштириш учун ерларни тайёрлайдиган комбинация-лашган агрегат конструксиясига Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги “Интеллектуал мулк маркази” нинг фойдали моделга патенти олинган (“Чигит экиш учун тупроқни тайёрлайдиган агрегат”, ФАП 00728–2012 й.). Натижада пуштада пахта етиштириш учун ерларни тайёрлайдиган комбинациялашган агрегат  конструксиясини ишлаб чиқиш имкони яратилган;
пуштада пахта етиштириш учун ерларни тайёрлаш технологик жараёни бажарилишининг сифат кўрсаткичларини баҳолашга дастлабки талаблар ва комбинациялашган агрегат конструксиясини лойиҳалашга техник топшириқ ишлаб чиқилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 26 июндаги №05/05/3152-сонли маълумотномаси). Натижада пахта ва такрорий экинлардан бўшаган далаларни кузда агрегатнинг бир ўтишида пуштада пахта етиштириш учун тайёрлайдиган комбинациялашган агрегат ишлаб чиқиш имкони яратилган;
ишлаб чиқилган комбинациялашган агрегатнинг тажриба нусхаси Андижон вилояти Қўрғонтепа ва Пахтаобод туманлари фермер хўжаликларига ҳамда ПСУЕАИТИ Андижон тажриба станциясида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 26 июндаги №05/05/3152-сонли маълумотномаси). Бунда пуштада пахта етиштириш учун ерларни тайёрлашга эксплуатацион харажатлар 1,5 марта, меҳнат сарфи эса 51,08 фоизга камайган;
комбинациялашган агрегатнинг саноат нусхасини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш учун унинг лойиҳа-конструкторлик ҳужжатлари (техникавий топшириқ ва чизмалар) “БМКБ-Агромаш” АЖ да лойиҳалаш жараёнига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 26 июндаги №05/05/3152-сонли маълумотномаси). Натижада тавсия этилган параметрларга эга бўлган иш органлари билан жиҳозланган комбинациялашган агрегатни саноат усулда ишлаб чиқиш имкони яратилган.