Xashaev Muslim Musagitovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «A^IIIB^V keng zonali yarimo‘tkazgichlarda bo‘sh joy va kiritmalarning o‘z holicha shakllanish jarayonlarining rivojlanish mexanizmi», 01.04.10–Yarimo‘tkazgichlar fizikasi (fizika-matematika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.PhD/FM41.

Ilmiy rahbar: Leyderman Ada Yul`evna, fizika-matematika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Fizika-texnika instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Fizika-texnika instituti, DSc.30.05.2018.FM/T.34.01.

Rasmiy opponentlar: Rasulov Rustam Yavkachovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Aripov Xayrulla Kabulovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston Milliy universiteti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: A^IIIB^V turdagi yarimo‘tkazgichlarda erkin vakansiya va kiritmalarning o‘z holicha shakllanish jarayonlarining rivojlanish mexanizmi hamda ular asosida yaratilgan tuzilmalardagi injeksiya hodisalarini aniqlashdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

n-tip o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan A^IIIB^Vtipdagi yarimo‘tkazgichlardagi nomuvozanat tok tashuvchilarning sayoz donor va bo‘sh joy tipidagi ikki sathli murakkab rekombinatsiya komplekslari orqali sodir bo‘ladigan rekombinatsiyasi tezligi hisoblab topilgan;

n-tip o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan A^IIIB^Vtipdagi yarimo‘tkazgichlardagi nomuvozanat tok tashuvchilarning yashash vaqti oddiy rekombinatsiya markazlari, erkin bo‘sh joylari, sayoz donor va bo‘sh joy tipidagi komplekslar orqali kechadigan rekombinatsiya jarayonlarida qo‘zg‘atish darajasiga bog‘liq holda ortishi aniqlangan; 

bir jinsli n-tip o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan A^IIIB^V tipdagi yarimo‘tkazgichlarda bir jinsli qizdirish ta’sirida sinergetik tok va kuchlanish yuzaga kelishiga olib keluvchi bo‘sh joylarning va sayoz sathli donorlarning o‘z holicha shakllanishi nazariy jihatdan bashorat qilingan hamda GaAs<Te>, GaAs<Sn>, InP<Te>, InSb<Te> yarimo‘tkazgichlarda tajribada tasdiqlangan;

rekombinatsiya markazlari davriy joylashgan yarimo‘tkazgichlarda tok xarakteristikalarini hisoblashda diffuzion-dreyfli va injeksiyali-diffuziya rejimlarida hosil bo‘luvchi davriy qo‘shimchalarni xisobga olish kerakligi ko‘rsatilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

A^IIIB^V keng zonali yarimo‘tkazgichlarda bo‘sh joy va kirishmalarning o‘z holicha shakllanish jarayonlarining rivojlanish mexanizmi asosida:

sinergetik tok va kuchlanishlar hosil bo‘lishiga olib keluvchi sayoz donor va bo‘sh joy komplekslarining bir jinsli qizdirish ta’sirida ajralishi va keyingi o‘z holicha tartibli tuzilishining ishlab chiqilgan modeli F-2-37 raqamli «Yarimo‘tkazgichlarda nuqsonlar hosil bo‘lishining lazerli indusirlangan nochiziqli jarayonlarining xususiyatlari» (2012-2016 y.y.) fundamental loyihasida injeksiyali fotoqabullagichlar va fotodiodlarni nazorat qilishning va ekspluatatsiya vaqtida ishonchliligini bashorat qilishning tezkor uslubini ishlab chiqishda foydalanilgan (Fan va texnologiyalar agentligining 2017 yil 22 dekabrdagi FTA-02-11/1345-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalardan foydalanish yarimo‘tkazgichlarda nuqsonlarning sodir bo‘lish jarayonida issiqlik va lazerli indusirlash ta’sirlarining bir xil ekanligini ochib berishga imkon bergan; 

p-n-tuzilmalarda tok o‘tish jarayonlariga rekombinatsiya markazlari konsentra-siyasi o‘zgarishining ta’siri «FOTON» aksiyadorlik jamiyatida yarimo‘tkazgichli kristallar va yarimo‘tkazgichli asboblar ishlab chiqarishda qo‘llanilgan («O‘zeltexsanoat» aksiyadorlik kompaniyasining 2018 yil 4 maydagi 02-1035-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llashlanishi injeksiyali-diffuziya va diffuziyali-dreyf rejimlarida ishlovchi p-n-tuzilmalarning tok xarakteristkalarini yaxshilash imkonini bergan.