Abduxalik-Zade Nigina Shuxratovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Odontogen o‘smalarni tashhislashda klinik kechishining xususiyatlari va molekulyar-genetik aspektlari”, 14.00.21 – Stomatologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.2.PhD/Tib1937.
Ilmiy rahbar: Ganiev Abduavaz Abdulaxatovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat stomatologiya instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat stomatologiya instituti, DSc.04/30.12.2019.Tib.59.01.
Rasmiy opponentlar: Azimov Muxamadjon Ismailovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Svyatiskiy Pavel Viktorovich, tibbiyot fanlari doktori, professor (Rossiya Federatsiyasi).
Yetakchi tashkilot: Texas universiteti (AQSh).
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi diagnostikani takomillashtirish, molekulyar-genetik xususiyatlarni hisobga olgan holda odontogen o‘smalarning oqimini prognozdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor patogenez bo‘g‘inlariga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan VRAF V600E genining polimorf mutant variantidan odontogen o‘smalari mavjud bemorlarda klassifikator belgisi sifatida foydalanish imkoniyati isbotlangan;
VRAF V600E genining mutant polimorfik alleli bilan geterozigotali genotip aniqlanganda odontogen o‘smalarning rivojlanish xavfi 2,7 martaga oshganligi aniqlangan, bu kasallikning rivojlanishi va klinik kechishini prognozlash, shu bilan qayta rivojlanishini kamaytirish va ameloblastomalarning agressiv kechishini oldini olish imkonini berganligi isbotlangan;
ameloblastomalarning klinik kechishi asosida, erkaklarda tez-tez o‘ziga xos tarzda uchrab turishi ayollarga nisbatan 59,6% ekanligi aniqlangan, 40,4% ga teng, 90,4% holatlarda pastki jag‘ sohasidagi o‘smaning ustun joylashuvi, ameloblastoma bilan og‘rigan bemorlarda odontogen o‘smaning xavfli shaklga o‘tishi 5,8% kuzatilganligi aniqlangan;
odontogen o‘smalarning rivojlanishini, klinik kechishini va keyingi davolash taktikasini tanlashni prognoz qilish bilan diagnostika algoritmi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy kilinishi.
Toshkent davlat stomatologiya instituti muvofiqlashtiruvchi Ekspertlar kengashining 2024 yil 18 apreldagi №04-x/36-son xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor patogenez bo‘g‘inlariga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan VRAF V600E genining polimorf mutant variantidan odontogen o‘smalari mavjud bemorlarda klassifikator belgisi sifatida foydalanish imkoniyati isbotlangan va asoratlar rivojlanishini oldini oladi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tatbiq natijasida taklif qilinayotgan tashhislash kelgusida davolanish muddati qisqaradi, optimal estetik va funksional natijaga erishildi, odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlarda BRAF V600E gen mutatsiyasini aniqlash kasallikning rivojlanishi va klinik yo‘nalishini prognoz qilish imkonini berdi, shu bilan kaytalanish rivojlanishini kamaytiradi va agressiv kechishini oldini oldi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tavsiya etilgan usul an’anaviy diagnostika protokoli bilan taqqoslaganda, genetik tadqiqotlar davomida xavfsiz odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlarni tashxislash uchun ishlab chiqilgan algoritm keyinchalik diagnostika tekshiruvi va davolash kunlari sonini o‘rtacha 5 kunga qisqartirishga, bemorlarni takroriy davolanishini oldini olib va kamida 700 000 so‘m mablag‘ tejaydi. Xulosa: tatbiq natijasida taklif qilinayotgan tashhislash kelgusida davolanish muddati qisqardi va davolash kunlari soni o‘rtacha 5 kunga qisqardi, bemorlarni takroriy davolanishini oldini olib va kamida 700 000 so‘m mablag‘ tejaydi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanish “Epitelial odontogen o‘smalarini davolash taktikasida diagnostika algoritmi” va “Pastki jag‘ ameloblastomasi bilan og‘rigan bemorlarni operatsiyadan oldingi tayyorlash” (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 17 noyabrdagi 8 n-r/1288, 8-n-r/1289-sonli tasdiqlangan) mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalaridan Toshkent shahridagi 7-shaxar klinik shifoxonasining 2023 yil 3 apreldagi №183-sonli buyrug‘i va Samarqand shaxar tibbiyot birlashmasining 2024 yil 2 fevraldagi №198-7-107TV/2024- sonli buyrug‘iga binoan muassasalarning amaliy faoliyatiga tadbiq etilgan (2024 yil 17 yanvardagi № 04-z/46 sonli TDSI Muvofiqlashtiruvchi Ekspert Kengashi xulosasi olingan.)
ikkinchi ilmiy yangilik: VRAF V600E genining mutant polimorfik alleli bilan geterozigotali genotip aniqlanganda odontogen o‘smalarning rivojlanish xavfi 2,7 martaga oshgani isbotlangan, bu kasallikning rivojlanishi va klinik kechishini prognozlash, shu bilan qayta rivojlanishini kamaytirish va ameloblastomalarning agressiv kechishini oldini olish imkonini berganligi isbotlangan va BRAF V600E genini erta aniqlashdan iborat bo‘lgan odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlar uchun ishlab chiqilgan diagnostika algoritmi to‘g‘ri davolash taktikasini tanlash imkoniyatini beradi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tatbiq natijasida taklif qilinayotgan tashhislash kelgusida davolanish muddati qisqaradi, optimal estetik va funksional natijaga erishildi, odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlarda BRAF V600E gen mutatsiyasini aniqlash kasallikning rivojlanishi va klinik yo‘nalishini bashorat qilish imkonini berdi, shu bilan kaytalanish rivojlanishini kamaytiradi va agressiv kechishini oldini oladi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tavsiya etilgan usul an’anaviy diagnostika protokoli bilan taqqoslaganda, genetik tadqiqotlar davomida xavfsiz odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlarni tashxislash uchun ishlab chiqilgan algoritm keyinchalik diagnostika tekshiruvi va davolash kunlari sonini o‘rtacha 5 kunga qisqartirishga, bemorlarni takroriy davolanishini oldini olib va kamida 700 000 so‘m mablag‘ tejaydi. Xulosa: davolash kunlari sonini o‘rtacha 5 kunga qisqartirishga, bemorlarni takroriy davolanishini oldini oladi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanish “Epitelial odontogen o‘smalarini davolash taktikasida diagnostika algoritmi” va “Pastki jag‘ ameloblastomasi bilan og‘rigan bemorlarni operatsiyadan oldingi tayyorlash” (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 17 noyabrdagi 8 n-r/1288, 8-n-r/1289-sonli tasdiqlangan) mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalaridan Toshkent shahridagi 7-shaxar klinik shifoxonasining 2023 yil 3 apreldagi №183-sonli buyrug‘i va Samarqand shaxar tibbiyot birlashmasining 2024 yil 2 fevraldagi №198-7-107TV/2024- sonli buyrug‘iga binoan muassasalarning amaliy faoliyatiga tadbiq etilgan (2024 yil 17 yanvardagi № 04-z/46 sonli TDSI Muvofiqlashtiruvchi Ekspert Kengashi xulosasi olingan.)
uchinchi ilmiy yangilik: ameloblastomalarning klinik kechishi asosida, erkaklarda tez-tez o‘ziga xos tarzda uchrab turishi ayollarga nisbatan 59,6% ekanligi aniqlangan, 40,4% ga teng, 90,4% holatlarda pastki jag‘ sohasidagi o‘smaning ustun joylashuvi, ameloblastoma bilan og‘rigan bemorlarda odontogen o‘smaning xavfli shaklga o‘tishi 5,8% kuzatilganligi aniqlangan. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: odontogen o‘smalarda BRAF genining mutatsion shikastlanishini o‘z vaqtida aniqlash bemorlarni statsionarda davolash vaqtini qisqartirish va kasallikning asoratlarini kamaytirish va sifatini oshirish orqali tejamkorlikka erishish imkonini berdi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tavsiya etilgan usul an’anaviy diagnostika va davolash protokoli bilan taqqoslaganda, genetik tadqiqotlar davomida xavfsiz odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlarni tashxislash uchun ishlab chiqilgan algoritm keyinchalik diagnostika tekshiruvi va davolash kunlari sonini o‘rtacha 5 kunga qisqartirishga, bemorlarni takroriy davolanishini oldini olib va kamida 700 000 so‘m mablag‘ tejaydi. Xulosa: Genetik tekshiruvlar odontogen xavfsiz o‘smalarni tarorlanishini va xavfli o‘smalarga utishini oldini oladi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanish “Epitelial odontogen o‘smalarini davolash taktikasida diagnostika algoritmi” va “Pastki jag‘ ameloblastomasi bilan og‘rigan bemorlarni operatsiyadan oldingi tayyorlash” (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 17 noyabrdagi 8 n-r/1288, 8-n-r/1289-sonli tasdiqlangan) mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalaridan Toshkent shahridagi 7-shaxar klinik shifoxonasining 2023 yil 3 apreldagi №183-sonli buyrug‘i va Samarqand shaxar tibbiyot birlashmasining 2024 yil 2 fevraldagi №198-7-107TV/2024- sonli buyrug‘iga binoan muassasalarning amaliy faoliyatiga tadbiq etilgan (2024 yil 17 yanvardagi № 04-z/46 sonli TDSI Muvofiqlashtiruvchi Ekspert Kengashi xulosasi olingan).
to‘rtinchi ilmiy yangilik: odontogen o‘smalarning rivojlanishini, klinik kechishini va keyingi davolash taktikasini tanlashni prognoz qilish bilan diagnostika algoritmi ishlab chiqilgan va BRAF V600E genini erta aniqlashdan iborat bo‘lgan odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlar uchun ishlab chiqilgan diagnostika algoritmi to‘g‘ri davolash taktikasini tanlash imkoniyatini beradi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tatbiq natijasida taklif qilinayotgan tashhislash kelgusida davolanish muddati qisqaradi, odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlarda BRAF V600E gen mutatsiyasini aniqlash kasallikning rivojlanishi va klinik yo‘nalishini bashorat qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: tavsiya etilgan usul an’anaviy diagnostika protokoli bilan taqqoslaganda, genetik tadqiqotlar davomida xavfsiz odontogen o‘smalari bo‘lgan bemorlarni tashxislash uchun ishlab chiqilgan algoritm keyinchalik diagnostika tekshiruvi va davolash kunlari sonini o‘rtacha 5 kunga qisqartirishga, bemorlarni takroriy davolanishini oldini olib va kamida 700 000 so‘m mablag‘ tejaydi. Xulosa: ishlab chiqilgan diagnostika algoritmi bemorlarni qayta ko‘rikga murojaat qilish va kasallikni qaytalanishiga, shu bilan bemor va byudjet mablag‘larini tejaydi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan xolda foydalanish “Epitelial odontogen o‘smalarini davolash taktikasida diagnostika algoritmi” va “Pastki jag‘ ameloblastomasi bilan og‘rigan bemorlarni operatsiyadan oldingi tayyorlash” (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2022 yil 17 noyabrdagi 8 n-r/1288, 8-n-r/1289-sonli tasdiqlangan) mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalaridan Toshkent shahridagi 7-shaxar klinik shifoxonasining 2023 yil 3 apreldagi №183-sonli buyrug‘i va Samarqand shaxar tibbiyot birlashmasining 2024 yil 2 fevraldagi №198-7-107TV/2024- sonli buyrug‘iga binoan muassasalarning amaliy faoliyatiga tadbiq etilgan (2024 yil 17 yanvardagi № 04-z/46 sonli TDSI Muvofiqlashtiruvchi Ekspert Kengashi xulosasi olingan.
