Исаева Нилуфар Зубидуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Жигарда регенерация жараёнининг морфологик аспектлари ва ядро аппарати реакциясининг хусусиятлари», 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.4.PhD/Tib1065.
Илмий раҳбар: Садриддинов Асомидин Фаязович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Миршарапов Уткур Миршаравович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Арипов Адумалик Нигматович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Хожа Аҳмад Яссавий номидаги Халқаро қозоқ-турк университети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: жигарнинг турли регенератив жараёнларида гепатоцитлар ядро аппаратининг морфологик ва морфометрик жиҳатларини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
интакт ҳайвонлар - қуён ва каламушларда гепатоцитлар ядрочаларининг донадор компоненти ядродан цитоплазмага миграциясининг цитологик жиҳатлари аниқланган;
экспериментал оқ каламушларда жигар резекцияси ҳам ядроча донадор компоненти цитоплазмага миграциясини кучайтириши исботланган;
оқ каламушларда ўтказилган экспериментал токсик гепатитда жигарда кузатиладиган патологик жараёнларининг ривожланишида ядро аппаратининг иштироки асосланган;
яллиғланишга қарши янги маҳаллий препарати токсик гепатит коррекцияси учун қўлланилганда гепатоцитлар ядроларининг миграцияси стимуллашгани ва оқсил биосинтезини кучайтириб жигар регенератив жараёнларида иштирок этиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Тошкент педиатрия тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2024 йил 7 февралдаги 03/171-сон хулосасига кўра (илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш буйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг 2023 йил 27 ноябрдаги 03/2562-сонли хати тақдим этилган):
биринчи илмий янгилик: интакт ҳайвонлар - қуён ва каламушларда гепатоцитлар ядрочаларининг донадор компоненти ядродан цитоплазмага миграциясининг цитологик жиҳатлари аниқлангани Республика патологик анатомия маркази бўйича 31.10.2023 йилдаги 01-1/102-сон ҳамда Республика суд-тиббиёт илмий-амалий маркази бўйича 30.10.2023 йилдаги 089/1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: иш фундаментал характерга эга бўлиб, унинг амалий аҳамияти кейинги тадқиқот мавзуси бўлган, ҳужайрадаги биологик жараёнларнинг қонуниятларини очиб беришда ушбу жараённинг аҳамиятини ойдинлаштириш билан боғлиқ. Тахминларимизга кўра, бу ҳодиса ҳужайра учун ва, эҳтимол, организм учун кўп миқдорда оқсил синтези, шунингдек, нафақат жигарда, балки бошқа аъзоларда ҳам регенератив жараёнларнинг сезиларли даражада ошиши билан боғлиқлигини таъкидлаш мумкин. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: 1) жигар касалликларида келиб чиқадиган ўзгаришларни морфологик таҳлиллари ва морфометрик кўрсаткичлари билан солиштириш, уларда ривожланадиган патологик жараённинг камайишига олиб келиши, бунинг ҳисобига даволаш учун сарфланадиган харажатларни 50% га камайтиришга эришилади; 2) таркибида глицирризин кислотаси ёки бошқа фосфолипидлар бўлган гепатопротекторларни ўз вақтида қўллаш ҳар бир бемор учун 100000 сўмга камайтиради. Хулоса: токсик гепатит таъсирида келиб чиқадиган ўзгаришларни юқорида келтирилган текширув усулларидан фойдаланиш натижасида токсик гепатит билан оғриган беморларда асоратларни камайтириб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 100000 сўмга иқтисод қилиш имконини беради;
иккинчи илмий янгилик: экспериментал оқ каламушларда жигар резекцияси ҳам ядроча донадор компоненти цитоплазмага миграциясини кучайтириши исботлангани Республика патологик анатомия маркази бўйича 31.10.2023 йилдаги 01-1/102-сон ҳамда Республика суд-тиббиёт илмий-амалий маркази бўйича 30.10.2023 йилдаги 089/1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: келтирилган морфологик таҳлилларнинг натижалари, таклиф этилган алгоритмлар жигар резексиясидан кейинги морфологик ўзгаришлардан келиб чиқиб, жигар сиррозида ташхисни ўз вақтида аниқлаш ва гепатопротекторларни вақтида қўллаш аҳоли ижтимоий аҳволини яхшилашга эришилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: сурункали гепатит ёки жигар сиррозида, жигар морфологиясини ўрганиш, уларда келиб чиқадиган ўзгаришларни ва кўрсаткичларни меъёр билан таҳлил қилиб солиштириш, беморларда ривожланадиган асоратларни ҳамда ўлим хавфини омилларини  камайишига олиб келиши ҳисобига диагностика учун сарфланадиган харажатларни 45 % га камайтиришга эришилади. Хулоса: жигар резексиясидан кейин айнан биринчи 10 кунлигида гепатопротекторларни тўғри қўллаш жигар регенератсиясини кучайтириши натижасида бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 60000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 30000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: оқ каламушларда ўтказилган экспериментал токсик гепатитда жигарда кузатиладиган патологик жараёнларининг ривожланишида ядро аппаратининг иштироки асослангани Республика патологик анатомия маркази бўйича 31.10.2023 йилдаги 01-1/102-сон ҳамда Республика суд-тиббиёт илмий-амалий маркази бўйича 30.10.2023 йилдаги 089/1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали гепатитга чалинган беморларни ўз вақтида диспансер кўригидан ўтқазиш, кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ва аҳоли ижтимоий аҳволини яхшиланишига олиб келади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: сурункали токсик гепатитга чалинган беморларни ўз вақтида диспансер кўригидан ўтқазиш, кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ва аҳоли ижтимоий аҳволини яхшиланишига олиб келади, уларда келиб чиқадиган ўзгаришларни ва кўрсаткичларни меъёр билан таҳлил қилиб солиштириш, авлодларда ривожланадиган нуқсонларни ҳамда хавф гурухи омилларини  камайишига олиб келиши ҳисобига диагностика учун сарфланадиган харажатларни 40% га камайтиришга эришилади. Хулоса: токсик гепатит, жигар сиррози, ва жигарнинг бошқа касалликлари ўз вақтида гепатопротекторларни қўллаш, тўғри овқатланиш, қоннинг биокимёвий тахлилларини ўз вақтида ўтказиш бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 120000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 50000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: яллиғланишга қарши янги маҳаллий препарати токсик гепатит коррекцияси учун қўлланилганда гепатоцитлар ядроларининг миграцияси стимуллашгани ва оқсил биосинтезини кучайтириб жигар регенератив жараёнларида иштирок этиши аниқлангани Республика патологик анатомия маркази бўйича 31.10.2023 йилдаги 01-1/102-сон ҳамда Республика суд-тиббиёт илмий-амалий маркази бўйича 30.10.2023 йилдаги 089/1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали гепатитга чалинган беморларни ўз вақтида диспансер кўригидан ўтқазиш, кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ва аҳоли ижтимоий аҳволини яхшиланишига олиб келади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: сурункали токсик гепатитга чалинган беморларни ўз вақтида диспансер кўригидан ўтқазиш, кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ва аҳоли ижтимоий аҳволини яхшиланишига олиб келади, уларда келиб чиқадиган ўзгаришларни ва кўрсаткичларни меъёр билан таҳлил қилиб солиштириш, авлодларда ривожланадиган нуқсонларни ҳамда хавф гурухи омилларини камайишига олиб келиши ҳисобига диагностика учун сарфланадиган харажатларни 40% га камайтиришга эришилади. Хулоса: токсик гепатит, жигар сиррози, ва жигарнинг бошқа касалликлари ўз вақтида гепатопротекторларни қўллаш, тўғри овқатланиш, қоннинг биокимёвий тахлилларини ўз вақтида ўтказиш бюджет маблағларини 120000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 50000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.