Джаббаров Зикрилло Абдумахсудовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Оддий нок (Pyrus communis L.) меваларини сақлаш технологиясини такомиллаштириш”, 06.01.11 – Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Qx1224.
Илмий раҳбар: Исламов Сохиб Яхшибекович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qх.13.04
Расмий оппонентлар: Додаев Қўчқор Одилович, техника фанлари доктори, профессор; Шамшиев Жаъфар Абдусалимович, қишлоқ хўжалиги фанлари фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Академик М.Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тошкент вилояти ҳудудларида етиштирилган нок навлари меваларини агротехнологик шароитнинг таъсири ва сақлашдаги маҳсулот сифат кўрсаткичларини таҳлил этиб такомиллаштириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор нок меваларини агротехнологик етиштириш шароитига ва пишиб етилишдаги сифат даражасига боғлиқ равишда, морфологик ва морфометрик кўрсаткичлари аниқланган;
нок меваларини етиштириш ҳудудларига боғлиқ ҳолда пишиб етилиши Қибрай ҳудудида кузги навлар август ойининг 1 декадаси қишки навлар сентябрь ойининг 2 декадасига, Бўстонлиқ ҳудудида кузги навлар август ойининг 3 декадаси ва қишки навлар октябрь ойининг 1 декадасига, Паркент ҳудудида кузги навлар август ойининг 2 декадаси ва қишки навлар сентябрь ойининг 3 декадасига тўғри келиши аниқланган;
техник пишиб етилган нокнинг кузги ва қишки навлари меваларини совуткичли омборларда сақлашда табиий камайиш даражаси Вильямс навида 2,6%, Мраморная рассошанск навида 2,2 %, Зимняя нашвати навида 1,8 %, Рояль зимняя навида 1,4 % бўлиши исботланган;
нок навлари меваларини сақлашгача ва сақлашдан кейинги, мева таркибидаги озиқавий фаол моддалар Вильямс навида сақлашдан олдин Р витамини - 1,1% сақлашдан кейин эса – 0,7%, лейкоантоцианлар миқдори сақлашгача - 0,8 % ва сақлашдан кейин - 0,6 %, Мраморная рассошанск навида сақлашдан олдин Р витамини - 1,2  % ва сақлашдан кейин - 0,8 %, лейкоантоцианлар миқдори сақлашгача - 0,7 % ва сақлашдан кейин - 0,5 %,  қишки  Зимняя нашватида сақлашдан олдин Р витамин - 1,1% ва сақлашдан кейин - 0,7%, лейкоантоцианлар миқдори сақлашгача - 0,8 % ва сақлашдан кейин - 0,6 %, Рояль зимняя сақлашдан олдин Р витамин - 1,2% ва сақлашдан кейин - 0,8 %, лейкоантоцианлар миқдори сақлашгача - 0,7 % ва сақлашдан кейин эса 0,5 % пасайиши аниқланган;
меваларни сақланиш жараёни ва биокимёвий таркибининг ўзгаришига турли сақлаш омборларини таъсири Зимняя нашвати навида мос равишда эрувчан пектин 25,1 мг / 100 г, пектин моддалар миқдори 23,0 мг / 100  г ва протопектин 21,4 мг / 100 г, Рояль зимняя навида эса эрувчан пектин 24,2 мг / 100 г, пектин моддалар миқдори 23,1 мг / 100 г ва протопектин 22,2 мг / 100 г бўлиши аниқланган;
меваларни турли режимларда сақлашнинг иқтисодий самарадорлиги совуткичли омборларда рентабеллик даражаси Вильямс навида 56,7 %, Мраморная рассошанск навида 50,2 %, Зимняя нашвати навида 71,7 %, Рояль зимняя навида 93,1 % ни ташкил қилиш аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Нок навлари меваларини сақлашда турли агротехнологик етиштириш шароитини маҳсулотларни сақланишига таъсири ва сақлашни ташкил этиш технологиясининг самарали элементларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Тошкент вилояти Паркент тумани “Chotqol Axmedov Azamat” фермер хўжалигининг 1,5 га майдонида етиштирилган нок меваларини 20 т сиғимга эга совутгичли омборхонада тавсия этилган ишланмалар асосида сақлашга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 30 декабрдаги 05/029-5112 сонли маълумотномаси). Натижада сақлашдан сўнг реализация қилинганда 1 кг нок меваси 28 минг сўмдан баҳоланиб, соф фойда 13 308 минг сўм, рентабеллик даражаси 93,1 % ни ташкил этган.
Тошкент вилояти Паркент тумани “Bo‘ston Muhammadrasul Agro” фермер хўжалигининг 1,0 га майдонида етиштирилган нок меваларини 10 т сиғимга эга совутгичли омборхонада тавсия этилган ишланмалар асосида сақлашга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 30 декабрдаги 05/029-5112 сонли маълумотномаси). Натижада сақлашдан сўнг реализация қилинганда 1 кг нок меваси 22-23 минг сўмдан баҳоланиб, соф фойда 8 102 минг сўмни ва рентабеллик даражаси эса 56,7 % ни ташкил этган.
Тошкент вилояти Паркент тумани “Chotqol Fayziyev Xasan” фермер хўжалигининг 1,0 га майдонида етиштирилган нок меваларини 15 т сиғимга эга совутгичли омборхонада тавсия этилган ишланмалар асосида сақлашга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 30 декабрдаги 05/029-5112 сонли маълумотномаси). Натижада нок мевалари сақлашдан сўнг реализация қилинганда 1 кг нок меваси 25 минг сўмдан баҳоланиб соф фойда 10 250 минг сўмни ва рентабеллик даражаси эса 71,7 % ни ташкил этган.