Abdullaeva Umida Umidovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Bolalarda OIV-infeksiyasini klinik-laborator kechuv xususiyatlari va ichakdagi mikroblar peyzajining buzilishi», 14.00.10 - Yuqumli kasalliklar (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.1.PhD/Tib564.
Ilmiy rahbar: Kasimov Ilxamdjan Asamovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami:  Toshkent tibbiyot akademiyasi, Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01.
Rasmiy opponentlar: Ibadova Gulnara Alievna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Xudaykulova Gulnara Karimovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Sankt-Peterburg davlat pediatriya tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: bolalarda OIV-infeksiyasini klinik-laborator kechuv xususiyatlari va ichakdagi mikroblar peyzajining buzilishini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor OIV bilan kasallangan bolalarning immunitet holatining o‘zgarishiga OIV infeksiyasining klinik belgilariga nisbatan ichak mikroflorasining javob reaksiyasi ilgariroq yuzaga chiqishi isbotlangan;
ilk bor OIV bilan kasallangan bolalarda glyutamatdegidrogenaza miqdorini aniqlanishi  S. difficile mavjudligi bilan bog‘liq ekanligi isbotlangan;
ilk bor S. difficile aniqlangan OIV infeksiyali bolalarda immunosupressiya fonida OIV klinik bosqichining og‘irlashishi va virus yukining yuqori bo‘lishi asoslangan;
bemorlarda ichak mikrobi peyzaji buzilishining OIV infeksiyasining klinik darajasi, laboratoriya xususiyatlari, virus yuki, CD4+ va CD8+ xujayralari bilan nisbiy o‘zaro bog‘liqligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti huzuridagi Ekspert kengashining 2024 yil 03 yanvardagi 03/153-son xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: ichak mikroflorasi OIV bilan kasallangan bolalarda immunitet holatidagi o‘zgarishlarga javob beradi va mikroekologik kasalliklarning har qanday klinik oqibatlari paydo bo‘lishidan oldin javob beradi. Olingan ma’lumotlarni hisobga olgan holda, mikrofloraning OIV tufayli kelib chiqqan immunitet holatining o‘zgarishiga ta’sir qilishi va mikroekologik kasalliklarning paydo bo‘lishining har qanday klinik oqibatlaridan oldin reaksiyaga kirishishi, mikroflorani tuzatishni barqaror patotsenozlar paydo bo‘lishidan oldin boshlash kerak. kasallikning 2 va 4 bosqichlari. Qoraqalpog‘iston Respublikasi OITSga qarshi kurash markazi bo‘yicha 25.05.2021 yildagi 34-sonli buyruq va 2021-yil 25-maydagi 24-sonli ijro hisoboti hamda Qashqadaryo viloyati OITSga qarshi kurash markazi 2021-yil 27-maydagi 18-sonli ijro hisoboti va 27.05.2021 yildagi 21-sonli buyruq bilan amaliyotiga joriy etilgan. OIV bilan kasallangan bolalarda ichak mikroflorasini o‘rganish hujayra immunitetining parametrlarini yaxshilashga va OIV infeksiyasi bo‘lgan bolalarda virusli yukni kamaytirishga va ularning hayot sifatini yaxshilashga yordam beradi. OIV bilan kasallangan bolalarda ichak mikroflorasini baholashni joriy etishning iqtisodiy samaradorligi bemorlarni boshqarishni optimallashtirish, disbiotik kasalliklarning rivojlanishining oldini olish, bemorlarning nogironligining oldini olish, har bir bemor uchun iqtisodiy xarajatlarni 1 408 000 so‘mga kamaytirishga yordam beradi. Xulosa: ichak mikroflorasini baholashni joriy etish OIV va ichak mikrobial landshaftining buzilishi bilan kasallangan bemorlarni boshqarishni optimallashtiradi, disbiotik kasalliklarning rivojlanishini oldini oladi, bemorlarning nogironligini kamaytiradi va shunga mos ravishda patologiyaning ijtimoiy va moliyaviy ahamiyatini kamaytiradi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Bolalarda OIV-infeksiyasini klinik-laborator kechuv xususiyatlari va ichakdagi mikroblar peyzajining buzilishi» boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Toshkent pediatriya tibbiyot institutining 2021 yil 19 maydagi №03/1074-sonli xat yuborilgan;
ikkinchi ilmiy yangilik: birinchi marta OIV bilan kasallangan bolalarda S. difficileni aniqlash uchun najasning GDH tarkibi o‘rganildi va yuqori darajalarning ushbu patologiya bosqichiga bog‘liqligi aniqlandi. Tadqiqotda OIV bilan kasallangan bolalarda ichak mikrobial peyzajining buzilishlarini tashxislashda kompleks diagnostika usullarining ishonchli samaradorligini ko‘rsatdi, shu jumladan clostridium difficile ni tasdiqlash uchun glutamat dehidrogenazni aniqlash uchun najasning immunoenzim tahlili. Qoraqalpog‘iston Respublikasi OITSga qarshi kurash markazi bo‘yicha 25.05.2021 yildagi 34-sonli buyruq va 2021-yil 25-maydagi 24-sonli ijro hisoboti hamda Qashqadaryo viloyati OITSga qarshi kurash markazi 2021-yil 27-maydagi 18-sonli ijro hisoboti va 27.05.2021 yildagi 21-sonli buyruq bilan amaliyotiga joriy etilgan. Toksigenlik S. difficileni aniqlash OIVning klinik yo‘nalishini yaxshilashga va ushbu patologiyadan aziyat chekadigan bolalarning hayot sifatini yaxshilashga yordam beradigan adekvat davolash taktikasini belgilashga yordam beradi. Amalga oshirish uchun tavsiya etilgan optimallashtirilgan diagnostika usullari, shu jumladan S. difficile mavjudligini tasdiqlash uchun glutamat dehidrogenazni aniqlash. S. difficile har yili OIV bilan kasallangan har bir bolaga 1 312 333 so‘m iqtisodiy samaradorlikni oshirdi va nogironlikning boshlanishini kamida 2 marta kechiktirish imkonini berdi. Xulosa: OIV bilan kasallangan bolalarda ichak mikrobial peyzajining buzilishlarini diagnostika qilishda kompleks diagnostika usullarining samaradorligi isbotlangan, shu jumladan S. difficile tasdiqlash uchun glutamat dehidrogenazni aniqlash uchun najasli IFA. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Bolalarda OIV-infeksiyasini klinik-laborator kechuv xususiyatlari va ichakdagi mikroblar peyzajining buzilishi» boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Toshkent pediatriya tibbiyot institutining 2021 yil 19 maydagi №03/1074-sonli xat yuborilgan;
uchinchi ilmiy yangilik: OIV infeksiyasi bo‘lgan bemorlarda Saccharomyces boulardii o‘z ichiga olgan probiyotikni qo‘llash kursining samaradorligi yo‘g‘on ichak disbiyozini, hujayra immuniteti parametrlarini va virus yukini tuzatishi isbotlangan. OIV bilan kasallangan bolalarni davolashning ishlab chiqilgan usuli asoratlar xavfi past bo‘lgan bemorlar sonining 1,5 barobar ko‘payishiga, shuningdek, ularning hayot sifatining yaxshilanishiga va nogironlikning kamayishiga olib keldi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi OITSga qarshi kurash markazi bo‘yicha 25.05.2021 yildagi 34-sonli buyruq va 2021-yil 25-maydagi 24-sonli ijro hisoboti hamda Qashqadaryo viloyati OITSga qarshi kurash markazi 2021-yil 27-maydagi 18-sonli ijro hisoboti va 27.05.2021 yildagi 21-sonli buyruq bilan amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi eng kam xarajatliligi va OIV asoratlarini rivojlanish xavfi bilan kasallangan bolalar soni 1,5 baravarga, ularning ijtimoiy faollik darajasi 1,6 barobarga oshdi. OIV infeksiyasi bo‘lgan bemorlarda yo‘g‘on ichak disbiyozini tuzatish uchun Saccharomyces boulardii probiotikidan foydalanish kursini joriy etishning iqtisodiy samaradorligi bemorlarni boshqarishni optimallashtirish, disbiotik kasalliklarning rivojlanishini oldini olish, bemorlarning nogironligini oldini olish va iqtisodiy xarajatlarni kamaytirishga yordam beradi. 1 408 000 so‘mga ko‘paydi. Xulosa: Iqtisodiy samaraga OIV bilan kasallangan bolalarda asosiy klinik ko‘rinishlarning davomiyligini 1,4 barobarga qisqartirish, iqtisodiy samaradorlikni har bir bolaga har yili 1 312 333 so‘mga oshirish va nogironlikning boshlanishini 2 barobar kechiktirish hisobiga erishilmoqda. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Bolalarda OIV-infeksiyasini klinik-laborator kechuv xususiyatlari va ichakdagi mikroblar peyzajining buzilishi» boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Toshkent pediatriya tibbiyot institutining 2021 yil 19 maydagi №03/1074-sonli xat yuborilgan.