Абдуллаева Умида Умидовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болаларда ОИВ-инфекциясини клиник-лаборатор кечув хусусиятлари ва ичакдаги микроблар пейзажининг бузилиши», 14.00.10 - Юқумли касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/Tib564.
Илмий раҳбар: Касимов Илхамджан Асамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:  Тошкент тиббиёт академияси, Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01.
Расмий оппонентлар: Ибадова Гулнара Алиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Худайкулова Гулнара Каримовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Санкт-Петербург давлат педиатрия тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: болаларда ОИВ-инфекциясини клиник-лаборатор кечув хусусиятлари ва ичакдаги микроблар пейзажининг бузилишини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ОИВ билан касалланган болаларнинг иммунитет ҳолатининг ўзгаришига ОИВ инфекциясининг клиник белгиларига нисбатан ичак микрофлорасининг жавоб реакцияси илгарироқ юзага чиқиши исботланган;
илк бор ОИВ билан касалланган болаларда глютаматдегидрогеназа миқдорини аниқланиши  С. difficile мавжудлиги билан боғлиқ эканлиги исботланган;
илк бор С. difficile аниқланган ОИВ инфекцияли болаларда иммуносупрессия фонида ОИВ клиник босқичининг оғирлашиши ва вирус юкининг юқори бўлиши асосланган;
беморларда ичак микроби пейзажи бузилишининг ОИВ инфекциясининг клиник даражаси, лаборатория хусусиятлари, вирус юки, CD4+ ва CD8+ хужайралари билан нисбий ўзаро боғлиқлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент педиатрия тиббиёт институти ҳузуридаги Эксперт кенгашининг 2024 йил 03 январдаги 03/153-сoн хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: ичак микрофлораси ОИВ билан касалланган болаларда иммунитет ҳолатидаги ўзгаришларга жавоб беради ва микроэкологик касалликларнинг ҳар қандай клиник оқибатлари пайдо бўлишидан олдин жавоб беради. Олинган маълумотларни ҳисобга олган ҳолда, микрофлоранинг ОИВ туфайли келиб чиққан иммунитет ҳолатининг ўзгаришига таъсир қилиши ва микроэкологик касалликларнинг пайдо бўлишининг ҳар қандай клиник оқибатларидан олдин реакцияга киришиши, микрофлорани тузатишни барқарор патоценозлар пайдо бўлишидан олдин бошлаш керак. касалликнинг 2 ва 4 босқичлари. Қорақалпоғистон Республикаси ОИТСга қарши кураш маркази бўйича 25.05.2021 йилдаги 34-сонли буйруқ ва 2021-йил 25-майдаги 24-сонли ижро ҳисоботи ҳамда Қашқадарё вилояти ОИТСга қарши кураш маркази 2021-йил 27-майдаги 18-сонли ижро ҳисоботи ва 27.05.2021 йилдаги 21-сонли буйруқ билан амалиётига жорий этилган. ОИВ билан касалланган болаларда ичак микрофлорасини ўрганиш ҳужайра иммунитетининг параметрларини яхшилашга ва ОИВ инфекцияси бўлган болаларда вирусли юкни камайтиришга ва уларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам беради. ОИВ билан касалланган болаларда ичак микрофлорасини баҳолашни жорий этишнинг иқтисодий самарадорлиги беморларни бошқаришни оптималлаштириш, дисбиотик касалликларнинг ривожланишининг олдини олиш, беморларнинг ногиронлигининг олдини олиш, ҳар бир бемор учун иқтисодий харажатларни 1 408 000 сўмга камайтиришга ёрдам беради. Хулоса: ичак микрофлорасини баҳолашни жорий этиш ОИВ ва ичак микробиал ландшафтининг бузилиши билан касалланган беморларни бошқаришни оптималлаштиради, дисбиотик касалликларнинг ривожланишини олдини олади, беморларнинг ногиронлигини камайтиради ва шунга мос равишда патологиянинг ижтимоий ва молиявий аҳамиятини камайтиради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Болаларда ОИВ-инфекциясини клиник-лаборатор кечув хусусиятлари ва ичакдаги микроблар пейзажининг бузилиши» бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг 2021 йил 19 майдаги №03/1074-сонли хат юборилган;
иккинчи илмий янгилик: биринчи марта ОИВ билан касалланган болаларда С. difficileни аниқлаш учун нажаснинг ГДҲ таркиби ўрганилди ва юқори даражаларнинг ушбу патология босқичига боғлиқлиги аниқланди. Тадқиқотда ОИВ билан касалланган болаларда ичак микробиал пейзажининг бузилишларини ташхислашда комплекс диагностика усулларининг ишончли самарадорлигини кўрсатди, шу жумладан cлостридиум диффиcиле ни тасдиқлаш учун глутамат деҳидрогеназни аниқлаш учун нажаснинг иммуноэнзим таҳлили. Қорақалпоғистон Республикаси ОИТСга қарши кураш маркази бўйича 25.05.2021 йилдаги 34-сонли буйруқ ва 2021-йил 25-майдаги 24-сонли ижро ҳисоботи ҳамда Қашқадарё вилояти ОИТСга қарши кураш маркази 2021-йил 27-майдаги 18-сонли ижро ҳисоботи ва 27.05.2021 йилдаги 21-сонли буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Токсигенлик С. difficileни аниқлаш ОИВнинг клиник йўналишини яхшилашга ва ушбу патологиядан азият чекадиган болаларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга ёрдам берадиган адекват даволаш тактикасини белгилашга ёрдам беради. Амалга ошириш учун тавсия этилган оптималлаштирилган диагностика усуллари, шу жумладан С. difficile мавжудлигини тасдиқлаш учун глутамат деҳидрогеназни аниқлаш. С. difficile ҳар йили ОИВ билан касалланган ҳар бир болага 1 312 333 сўм иқтисодий самарадорликни оширди ва ногиронликнинг бошланишини камида 2 марта кечиктириш имконини берди. Хулоса: ОИВ билан касалланган болаларда ичак микробиал пейзажининг бузилишларини диагностика қилишда комплекс диагностика усулларининг самарадорлиги исботланган, шу жумладан С. difficile тасдиқлаш учун глутамат деҳидрогеназни аниқлаш учун нажасли ИФА. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Болаларда ОИВ-инфекциясини клиник-лаборатор кечув хусусиятлари ва ичакдаги микроблар пейзажининг бузилиши» бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг 2021 йил 19 майдаги №03/1074-сонли хат юборилган;
учинчи илмий янгилик: ОИВ инфекцияси бўлган беморларда Saccharomyces boulardii ўз ичига олган пробиётикни қўллаш курсининг самарадорлиги йўғон ичак дисбиёзини, ҳужайра иммунитети параметрларини ва вирус юкини тузатиши исботланган. ОИВ билан касалланган болаларни даволашнинг ишлаб чиқилган усули асоратлар хавфи паст бўлган беморлар сонининг 1,5 баробар кўпайишига, шунингдек, уларнинг ҳаёт сифатининг яхшиланишига ва ногиронликнинг камайишига олиб келди. Қорақалпоғистон Республикаси ОИТСга қарши кураш маркази бўйича 25.05.2021 йилдаги 34-сонли буйруқ ва 2021-йил 25-майдаги 24-сонли ижро ҳисоботи ҳамда Қашқадарё вилояти ОИТСга қарши кураш маркази 2021-йил 27-майдаги 18-сонли ижро ҳисоботи ва 27.05.2021 йилдаги 21-сонли буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги энг кам харажатлилиги ва ОИВ асоратларини ривожланиш хавфи билан касалланган болалар сони 1,5 бараварга, уларнинг ижтимоий фаоллик даражаси 1,6 баробарга ошди. ОИВ инфекцияси бўлган беморларда йўғон ичак дисбиёзини тузатиш учун Saccharomyces boulardii пробиотикидан фойдаланиш курсини жорий этишнинг иқтисодий самарадорлиги беморларни бошқаришни оптималлаштириш, дисбиотик касалликларнинг ривожланишини олдини олиш, беморларнинг ногиронлигини олдини олиш ва иқтисодий харажатларни камайтиришга ёрдам беради. 1 408 000 сўмга кўпайди. Хулоса: Иқтисодий самарага ОИВ билан касалланган болаларда асосий клиник кўринишларнинг давомийлигини 1,4 баробарга қисқартириш, иқтисодий самарадорликни ҳар бир болага ҳар йили 1 312 333 сўмга ошириш ва ногиронликнинг бошланишини 2 баробар кечиктириш ҳисобига эришилмоқда. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Болаларда ОИВ-инфекциясини клиник-лаборатор кечув хусусиятлари ва ичакдаги микроблар пейзажининг бузилиши» бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг 2021 йил 19 майдаги №03/1074-сонли хат юборилган.