Бекмуратов Лукмон Рустамовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси химояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Даволашнинг турли жарроҳлик усулларини қўллаш билан бир вақтда тиш имплантациясини қиёсий баҳолаш», 14.00.21-Стоматология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйҳатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tib.2836.
Илмий раҳбар: Ризаев Жасур Алимжанович, тиббиёт фанлари доктори. профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарканд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар:  Юлдашев Абдуазим Абдувалевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шукпаров Асилбек Баядилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
II. Тадқиқотнинг мақсади Алвеоляр жараённинг вестибуляр пластинкасини сақлаб қолиш билан бир вақтда тиш имплантациясини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
клиник ва рентгенологик тадқиқотлар натижаларига кўра анъанавий имплантация усулига нисбатан, тиш илдизининг бир қисмини сақлаб қолиш билан бир вақтда имплантация килиш усулининг афзаллиги асосланган;
илк бор операциядан олдинги ва кейинги даврда, имплант атрофидаги юмшоқ тўқималарнинг қон билан таъминланиши, ЛДФ натижаларига кўра остеотропик препаратини қабул қилганидан кейин беморларнинг қон таҳлилида фосфор-калций метаболизмининг ижобий ўзгаришлар аниқланган;
РЧТ (резонанс частота тахлили) ёрдамида анъанавий имплантация усули билан таққослаганда, ўрнатилган имплантнинг бирламчи барқарорлиги учун тиш илдизининг сақланиб қолган бўлаги бўлган тиш катаги имплантация қилиш усулининг самарадорлиги исботланган;
бир босқичли имплантацияда қалқонсимон усулида олиб ташланадиган тиш бўлагининг 2/3 қисмини сақлаб қолиш, имплантат атрофидаги альвеоляр суяк резорбциясини олдини олиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2023 йилдаги 8 сентябрдаги 52-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Самарқанд давлат тиббиёт университетининг 2023 йил 15-мартдаги 868-сонли хати юборилган):
биринчи илмий янгилик: клиник ва рентгенологик тадқиқотлар натижаларига кўра алвеоляр суякнинг ҳажми анъанавий имплантация усули ва тиш илдизининг бир қисмини сақлаб қолиш билан бир вақтда имплантация билан таққосланди. Илмий янгиликнинг моҳияти: Клиник ва рентгенологик тадқиқотлар натижаларига кўра алвеоляр суякнинг ҳажми анъанавий имплантация усули ва тиш илдизининг бир қисмини сақлаб қолиш билан бир вақтда имплантация билан таққосланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Бир вақтнинг ўзида имплантация билан тиш чиқариш усуллари билан таққослаганда, адабиёт маълумотларига кўра, янги олиб ташланган тишнинг тешигига жойлаштирилганда тиш имплантларининг парчаланиш хавфи юқори, чунки уни ўрнатиш пайтида кучи паст бўлади. Шунинг учун олиб ташланган тиш илдизининг бўлагидан бир вақтнинг ўзида имплантация қилиш орқали алвеоляр суяк ҳажмини сақлаш усулидан фойдаланиш тавсия этилди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш усули Самарқанд вилоят Стоматология поликлиникасида (5.01.2023 й №2), Тошкент тиббиёт академия кўп тармоқли клиникасида (29.12.2022 №48) бўлимларида амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги куйдагилардан иборат:  олинган натижаларнинг амалиётга тадбиқ этилиши аҳоли ўртасида иккиламчи адентияни вақтида аниқлаш ва бартараф этиш;  даво муолажаларини индивидуал танлаб бериш беморларда кузатиладиган асоратларни олдини  олишга ва даво самарасини ошириш;  беморларда чайнов ва эстетик функцияларини тиклайди;  такрорий жарроҳлик аралашувлар частотасини 13,2% дан 6,8% гача камайтиради; Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: қуйидагилардан иборат: иккиламчи адентияси бор беморларда даволаш тадбирларни ишлаб чиқарилиши натижасида  1 нафар бемор учун 2 200 000 сўм иқтисод қилинди. (тажрибага кўра 13,2 фоиз беморларда қайта жаррохлик (иккинчи жаррохлик) опрецияси амалга оширилади).  Қайта жарроҳлик амалиёти даражасини 13,2 фоиздан 6,8 фоизга камайтирган (1 нафар бемордан 2 200 000 сўм иқтисод қилинса йилига 40 нафар бемордан касаллик кайталаниши 5 бемордан 2 беморгача иккиламчи жаррохлик операция камайтирилди, демак бир нафар бемордан 2 200 000 сўм иқтисод қилинса йиллик иқтисодий курсаткич 3 600 000 сўмни (3 нафар бемор учун) ташкил этади. Хулоса:  Ушбу холатда айтиб утилган даволаш тактикасининг жорий қилиниши бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини  4 400 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 2 200 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 15-мартдаги 868-сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: биринчи марта ЛДФ натижаларига кўра, имплант атрофидаги юмшоқ тўқималарнинг қон билан таъминланиши, шунингдек, "Кальцемин Адванс" остеотропик препаратини қабул қилганидан кейин беморларнинг қон таҳлилида фосфор-калций метаболизмининг динамикаси ўрганилди.операциядан олдинги ва кейинги давр. Илмий янгиликнинг моҳияти: Иккиламчи адентияси бор беморларда биринчи марта ЛДФ натижаларига кўра, имплант атрофидаги юмшоқ тўқималарнинг қон билан таъминланиши, шунингдек, "Кальцемин Адванс" остеотропик препаратини қабул қилганидан кейин беморларнинг қон таҳлилида фосфор-калций метаболизмининг динамикаси ўрганилади. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Ионланган калций ва фосфор натижаларининг корреляцион таҳлили остеокалсин, калцидиол ва ишқорий фосфатаза билан ижобий муносабатни аниқлади. Калций ўз ичига олган препаратлар буюрилган беморларда иккала гуруҳда ҳам ишқорий фосфатаза ва калсидиол фаоллигининг сезиларли даражада юқори даражаси аниқланди (р>0,05), бу беморларда суяк шаклланиши жараёнининг ошганлигини кўрсатади.   Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши:  Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш усули Самарқанд вилоят Стоматология поликлиникасида (5.01.2023 й №2), Тошкент тиббиёт академия кўп тармоқли клиникасида (29.12.2022 №48) бўлимларида амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  даволаш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар ва хатолар сонини минималлаштиради; асоратларнинг частотасини камайтириш орқали беморлар даволашдан кейинги реабилитатсия тез амалга ошади ва фаол ижтимоий ва меҳнат фаолиятига қайтаради;  ушбу касаллика чалинган беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: касалликни келтириб чиқарувчи омилларнинг аниқланишига кўра 1 нафар бемор учун 2 200 000 сўм иқтисод қилинди (хар хил стоматологик текширув амалиётлари пайтида касаллик ривожланишини олдини олади, бу эса йилига умумий беморларнинг 20% (40 дан 8та беморлар) иккиламчи адентияси бор беморларда умумий харажатларини  17 600 000 (8 нафар бемор учун) сўмга иқтисод қилади). Хулоса: ушбу холатнинг амалиётга жорий қилиниши бир нафар бемор ҳисобидан бюджет маблағларини 11 000 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 6 600 000 сўмга иқтисод қилиш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 15-мартдаги 868-сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: РЧТ (резонанс частота тахлили) ёрдамида анъанавий имплантация усули билан таққослаганда, ўрнатилган имплантнинг бирламчи барқарорлиги учун тиш илдизининг сақланиб қолган бўлаги бўлган қудуқни имплантация қилиш усулининг самарадорлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг моҳияти:  РЧТ (резонансли частота таҳлили) ёрдамида анъанавий имплантация усули билан таққослаганда, ўрнатилган имплантнинг бирламчи барқарорлиги учун тиш илдизининг сақланиб қолган бўлаги бўлган альвеоляр катакча имплантация қилиш усулининг самарадорлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: тиш олингандан сўнг, ярани дезинфексия қилиш учун альвеоляр катакча кюретажи етарли. Яранинг гемостатик таъсирини таъминлаш учун тешикдаги тиш бўлаги орқасидаги имплантни механик равишда барқарорлаштириш учун имплантни бўғиш ва қўшимча равишда яранинг четларини яқинлаштирадиган тикувларни қўллаш керак. Операциядан кейин беморнинг реабилитацияси яллиғланишга қарши ва антисептик препаратларни қўллаш керак бўлади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш усули Самарқанд вилоят Стоматология поликлиникасида (5.01.2023 й №2), Тошкент тиббиёт академия кўп тармоқли клиникасида (29.12.2022 №48) бўлимларида амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  касалликдан кейинги асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди; касалликдан кейинги асоратларни бартараф этиш усулларини оптималлаштиради;  ушбу даволанишдан кейин беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1 нафар бемор учун ушбу келтирилган текширув амалиёти беморларнинг даволанишдан кейинги касалхонадан ташқари реабилитатсияси ва давлолаш харажатларининг куйидагича иқтисод булишига олиб келди, куйдагича: қайта курик – 90 000 сум; хом ашё – 120 000 сум; протез-150 000 сум; (умумий иқтисодий самарадорлик 1 бемор учун 360 000 сум ташкил қилди, йиллик қайталанган беморлар сони 3, умумий иқтисодий самарадолик эса 1 080 000 сўмни ташкил қилди). Хулоса: ушбу текширув усулининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 720 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 360 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 15-мартдаги 868-сонли хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: бир босқичли имплантацияда қалқонсимон усулида олиб ташланадиган тиш бўлагининг 2/3 қисмини сақлаб қолиш йўли билан имплантат атрофидаги альвеоляр суяк резорбциясини олди олиши асосланган.  Илмий янгиликнинг моҳияти:  Бир босқичли имплантацияда қалқонсимон усулида олиб ташланадиган тиш бўлагининг 2/3 қисмини сақлаб қолиш йўли билан имплантат атрофидаги альвеоляр суяк резорбциясини олди олинди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Олинган маълумотларга асосланиб, ушбу усул олиб ташланган тишнинг вестибуляр қисмини сақлаб қолиш билан бир вақтда тиш имплантацияси пайтида алвеоляр суяк ва юмшоқ тўқималарнинг ҳажмини сақлашга имкон беради деган хулосага келиш мумкин. Усул беморлар учун иқтисодий жиҳатдан фойдалидир, чунки алвеоляр тизма ҳажмининг сақланиши қимматбаҳо материаллардан фойдаланмасдан содир бўлади ва олиб ташланган тишларнинг катакларини сунъий суяк материаллар билан катталаштириш билан солиштирганда беморларни реабилитация қилиш муддатини қисқартиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш усули Самарқанд вилоят Стоматология поликлиникасида (5.01.2023 й №2), Тошкент тиббиёт академия кўп тармоқли клиникасида (29.12.2022 №48) билан бўлимларида амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  беморларни даволаш самарадорлигини ошириш натижасида иккиламчи адентияси бор беморларнинг кундалик хаёт фаолияти яхшиланади ва касалхонага ётиб даволаниш кунини камайтиришга имкон беради Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1 нафар беморнинг шифохонадаги даври учун иқтисодий курсаткич:  беморнинг шифохонада қолиш муддатини 8,3 кундан 5,2 кунга (3 кунга) қисқартиртириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 495 минг сўмга камайтирди (прейскурантга кўра шифохонада 1 кун қолиш 165.000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг 3 кунга қисқартирилиши ҳисобига 420 минг сўмлик дори-дармон кам талаб этилади (1 кунга ўртача 140 000 сўм дори воситалари сарфланади);  шифохонада бўлиш даврининг 3 кунга қисқартирилиши ҳисобига 105 минг сўмлик боғланмалар кам талаб этилади (1 кунга ўртача 35 000 сўм боғланмалар сарфланади). Юқоридагиларга кўра жами йиллик иқтисодий самарадорлик 40 800 000 сўмни ташкил этади (40 та операция бўйича 1 020 000*40= 40 800 000 сўмни ташкил этади (реабилитация харажатларини камайтириш ҳисобига; бюджет маблағларини 27 540 000 сўм ва бюджетдан ташқари маблағларни 13 260 000 сўм); 12 000 000 - иккинчи операция нархини камайтириш орқали самарадорликка эришилади. 3 та беморда жаррохликдан кейин асоратлар частотасини камайтириш хисобига  695 000 сум иқтисод қилинди. Жами: 53 495 000 сўм). Хулоса: янги жаррохлик амалиётининг жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 38 841 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 15 104 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Бир вақтнинг ўзида тиш имплантациясини даволашнинг турли хил жарроҳлик усулларини қиёсий баҳолаш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 15-мартдаги 868-сонли хат юборилган.