Sayt test rejimida ishlamoqda

Обидова Нодира Джумановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Диклофенак асосидаги комплекс бирикмалар синтези, тузилиши ва биологик фаоллиги», 02.00.10 – Биоорганик кимё (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/B499.
Илмий раҳбар: Ибрагимов Бахтияр Туляганович, кимё фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Биоорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Биоорганик кимё институти, DSc.02/30.12.2019.K/В.37.01.
Расмий оппонентлар: Эргашев Нурали Агзамович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Гафуров Махмуджон Бакиевич, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: диклофенакнинг биологик фаоллиги юқори, ножўя таъсирлари кам бўлган янги самарали комплекс бирикмаларини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
диклофенак иштирокида 10 та янги комплекс бирикма синтезланган, шулардан 1 та органик туз, 9 та металл комплекслари диклофенак иштирокида олинган ва уларнинг молекуляр, кристалл тузилишлари замонавий усуллар ёрдамида тўлиқ аниқланган;
диклофенак этилендиамин ёки аминоспиртлар (моно, -ди, -триэтаноламин) иштирок этган муҳитда, Zn2+, Cu2+, Ni2+ металл ионлари билан бевосита координация қила олмаслиги, яъни фақат ташқи сферада бўлишлиги ва изоструктурали комплекслар ҳосил қилишлиги исботланган;
илк бор диклофенак асосида олинган [Zn(EDA)(H2O)3]∙(Dicl)2, [Ni(EDA)2(H2O)2]∙(Dicl)2∙(H2O)2 таркибли аралаш-лигандли комплекс бирикмаларининг ўткир заҳарлилиги диклофенакка нисбатан камайиши ва ўткир экссудатив яллиғланишга қарши фаоллиги юқори самарали эканлиги аниқланган;
илк маротаба [Ni(EDA)2(H2O)2]∙(Dicl)2∙(H2O)2 комплексининг ульцероген таъсири диклофенакка нисбатан камайиши ва [Zn(EDA)(H2O)3]∙(Dicl)2 комплексининг ульцероген таъсири йўқ бўлиши исботланган;
[Zn(EDA)(H2O)3]∙(Dicl)2·(H2O)2, [Cu(EDA)2(H2O)2]∙(Dicl)2·(H2O)2, [Ni(EDA)2(H2O)2]∙(Dicl)2∙(H2O)2 таркибли аралаш-лигандли комплекс бирикмалари Bacillus subtilis, Escherichia coli, Staphylococcus aureus  бактерияларига қарши юқори самарали таъсир этишлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Диклофенакнинг комплекс бирикмалари синтези, кристалл тузилиши ҳамда биологик фаоллиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
10 та янги кимёвий бирикманинг кристалл тузилиши Англия Cambridge Crystallographic Data Center базасига киритилган (The Cambridge Structural Database, https://www.ccdc.cam. ac.uk/solutions/csd-system/components/csd/) (СCDC депозит рақами 2168795, 2033596, 2012849, 2012852, 2012851, 2012850..+.). Натижада, ушбу базага киритилган кимёвий бирикмалар ўхшаш бирикмаларни синтез қилишда, тузилишини тавсифлашда тақдим этилган маълумотлардан фойдаланиш имконини берган;
диклофенак комплексларининг монокристалларини ўстириб, рентген тузилиш таҳлили ёрдамида фазовий ва молекуляр тузилишини тадқиқ қилишда тўпланган кристаллографик маълумотлар ва уларнинг биофаоллигини қиёсий ўрганиш мобайнида олинган натижалардан №ВА-ФА-Ф7-004 “Биологик фаол бирикмаларнинг металл комплекслари тузилишига ҳароратнинг таъсирини ўрганиш” фундаментал лойиҳасида муайян биофаолликка эга бўлган янги аралаш-лигандли координацион бирикмаларни олишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2023 йил 10 апрелдаги 4/1255-754-сон маълумотномаси). Натижада, стероид бўлмаган яллиғланишга қарши, оғриқ қолдирувчи ва ўртача антипиретик таъсирга эга диклофенакнинг турли металл ионлари билан янги самарали металлокомплекс бирикмаларини синтез қилиш, уларнинг тузилиши ва биологик фаоллигини аниқлаш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish