Фозилов Ҳасан Садриддин ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маҳаллий иккиламчи хомашёлар асосида дизел ёқилғиларининг мойловчанлик хоссаларини яхшиловчи присадкалар олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.08 - Нефт ва газ кимёси ва технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2023.2.PhD/Т3562.
Илмий раҳбар: Туробжонов Садритдин Махамадинович, техника фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро муҳандислик-технология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология институти, DSc.03/30.12.2019.Т.04.01.
Расмий оппонентлар: Икрамов Абдувахоб, техника фанлари доктори, профессор; Раҳмонов Тоир Зоирович, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Умумий ва ноорганик кимё институти.
Диссертаwия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: маҳаллий иккиламчи хомашё парафин ва қуйи молекулали полиетилен асосида присадкалар олиш ва дизел ёқилғиси таркибига қўшиш билан ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
зичлиги 800-3000 г/мол бўлган полиетиленнинг оксидланиш жараёни унумига ва қовушқоқлигига катализатор миқдори 4-10 % ва ҳарорат 230-270 C таъсири қонуниятлари илмий асосланган;
оксидланиш жараёнида полиетиленнинг 240 оC, катализатор миқдори 5 % ва вақт давомийлиги 4 соатда реакция унуми 45 % ва парафин 170 C ҳароратда, катализатор миқдори 4,5 %, вақт давомийлиги 3 соатда реакция унуми 44 % бўлганлиги аниқланган;
қуйи молекулали полиетилен ва парафиннинг оксидланиш жараёнида кислороднинг тезлиги 70 л/с ва борат кислотанинг миқдори 5 % бўлганда мойланувчанлик хусусиятини намоён қилганлиги ва едирилиш доғининг 520 мкм дан 460 мкм гача камайиши исботланган;
сизтез қилинган юқори ёғ спиртларнинг таркибидаги узун чизиқли тўйинган углеводородлар занжирлари ва қутбли функсионал гуруҳларнинг мусбат ва маний заррачаларнинг таъсири натижасида плёнка ҳосил қилиш орқали мойловчи-диспергирловчи присадка турига мансуб эканлиги исботланган ва жараённининг математик модули яратилган;
назарий ва экспериментал тадқиқотлар натижасида четдан импорт қилинаётган присадкалар ўрнини босувчи, маҳаллий иккиламчи хомашёлар асосида дизел ёқилғиларини коллоид-кимёвий ва мойлаш хоссаларини яхшиловчи присадкалар олишнинг принципиал технологик аспекти ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Маҳаллий иккиламчи хомашё парафин ва қуйи молекулали полиетилен асосида присадкалар олиш ва дизел ёқилғиси таркибига қўшиш билан ишлаб чиқариш технологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қуйи молекулали полиетилен асосида мойловчи присадкалар ишлаб чиқариш технологияси «Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи» МЧЖнинг «2023-2025 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган (“Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи» МЧЖнинг 2023 йил 7 июлдаги 02-03-01/76-сонли маълумотномаси). Натижада, полимер иккиламчи хомашё асосида олинган мойловчи присадкалардан 0,015 % қўшилганда (60 C да) едирилиш доғи диаметри 358 мкм га тенг дизел ёқилғиси ишлаб чиқариш имконини берган;
мойловчанлик хоссалари яхшиланган дизел ёқилғиси ишлаб чиқариш технологияси «Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи» МЧЖнинг «2023-2025 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати»га киритилган (“Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи» МЧЖнинг 2023 йил 7 июлдаги 02-03-01/76-сонли маълумотномаси). Натижада, ГОСТ 12156-1 стандартига мос мойловчанлик хоссалари яхшиланган дизел ёқилғиси ишлаб чиқариш имконини берган.