Яминова Нафиса Хайдаралиевна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): "Миокард инфаркти ва коморбидлик: тарқалиши, хатар омиллари билан ассоциацияланиши, профилактикасининг минтақавий хусусиятлари", 14.00.43 – Профилактик тиббиёт, 14.00.05 – Ички касалликлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2777.
Илмий рахбарлар: Мамасолиев Нематжон Солиевич, тиббиёт фанлари доктори, Турсунов Хатам Хасанбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc04/30.12.2019. Tib.95.02.
Расмий оппонентлар:  Тўлабоева Гавхар Миракбаровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Фозилов Абдуқоххор Вохидович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади миокард инфарктининг коморбидликда тарқалиши, хатар омиллари билан ассоциацияланиши, профилактикасининг ҳудудий хусусиятларини баҳолаш орқали профилактиканинг такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Фарғона водийси шароитида илк бора миокард инфарктининг тарқалиши ва 21 йиллик динамикаси (эволюцияси) ретроспектив таҳлиллар асосида проспектив тренд эпидемиологик кузатуви асосида миокард инфаркти хатар омилларининг тарқалиши, динамик ўзгаришлари исботланган;
миокард инфарктининг эркак ва аёлларда, қишлоқ ва шаҳар аҳолисида, келгинди популяцияда ёшга боғлиқ ассоциацияланиш хусусиятлари исботланган;
бошқа юқумли бўлмаган касалликлар билан миокард инфарктини қўшилиб коморбидлик хусусиятларнинг ўзгаришлари ҳамда миокард инфарктининг юрак қон-томир касалликлари хатар омиллари билан ассоциацияланиш хусусиятлари 21 йиллик проспектив кузатувда Фарғона водийси шароитида хос жиҳатлари исботланган;
инфарктининг клиник кечиши ва профилактикаси хусусиятлари мониторинг негизида баҳоланган ҳамда амалиётга самараси юқори технологиялари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Андижон давлат тиббиёт институти эксперт кенгашининг 2023 йил 15 ноябрдаги 6i/40u-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг 2023 йил 30-ноябрдаги 6i/32X-сон хати юборилган).
биринчи илмий янгилик Фарғона водийси шароитида илк бора миокард инфарктининг тарқалиши ва 21 йиллик динамикаси (эволюцияси) ретроспектив таҳлиллар асосида проспектив тренд эпидемиологик кузатуви асосида миокард инфаркти хатар омилларининг тарқалиши, динамик ўзгаришлари исботланган ва Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Фарғона филиали бўйича (23.11.2023 й.; №37) ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали бўйича (16.11.2023 й.; №48) буйруқ билан, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон филиали бўйича (16.11.2023 й.; 01/5-157) амалиётига жорий этилган.Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги таклиф этилган ташхислаш тартиби илк бора Фарғона водийсининг этник, географик хусусиятлари, турмуш тарзи ва яшаш шароитида келиб чиққан ҳолда миокард инфарктининг тарқалиши ва йигирма бир йиллик динамикасининг таҳлиллари асосида хатар омилларининг тарқалиши ва динамик ўзгаришларини баҳолаш орқали ташхислаш, даволаш ва олдини олишга қаратилган профилактик чора-тадбирларнинг оптимал варианти яратилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Фарғона водийси шароитида илк бора миокард инфарктининг тарқалишини йигирма бир йиллик динамикаси, проспектив тренд эпидемиологик кузатуви асосида миокард инфаркти хатар омилларининг тарқалишини ўзига хослигини баҳолашда даволашнинг янги усулларини жорий этишда вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик даврини қисқартириш орқали 24178100 сўмни, даволашнинг янги усулларини жорий этишда ногиронликни камайтириш учун138874635 сўмни ташкил қилган. Хулоса: Фарғона водийси шароитида илк бора миокард инфарктининг тарқалишини йигирма бир йиллик динамикаси, проспектив тренд эпидемиологик кузатуви асосида миокард инфаркти хатар омилларини камайтириш учун 163052735 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: миокард инфарктининг эркак ва аёлларда, қишлоқ ва шаҳар аҳолисида, келгинди популяцияда ёшга боғлиқ ассоциацияланиш хусусиятлари исботланган ва Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Фарғона филиали бўйича (23.11.2023 й.; №37) ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали бўйича (16.11.2023 й.; №48) буйруқ билан, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон филиали бўйича (16.11.2023 й.; 01/5-157) амалиётига жорий этилган.Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги Фарғона водийси шароитида 21 йиллик проспектив эпдемиологик шароитда миокард инфарктининг эркак ва аёлларда, қишлоқ ва шаҳар аҳолиси орасида тарқалишини баҳолашда қуйидагиларга эътибор бериш зарур. 1) миокард инфаркти билан беморларда консерватив даволаш тизимида даволаш натижаларини яхшилаш; 2) миокард инфарктини кечирган беморлар иш вақтини тежаш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш; 3) контингентда миокард инфарктдаги соматик бузилишлар асоратини камайтириш, даволашнинг янги усулларини жорий этишда вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик даврини қисқартириш орқали 24178100 сўмни, даволашнинг янги усулларини жорий этишда ногиронликни камайтириш учун 138 874635 сўмни ташкил қилган. Хулоса: Фарғона водийси шароитида илк бора миокард инфарктининг тарқалишини йигирма бир йиллик динамикаси, проспектив тренд эпидемиологик кузатуви асосида миокард инфаркти хатар омилларини камайтириш учун 163 052735 сўмни иқтисод қилиш имконини берган .
учинчи илмий янгилик миокард инфарктининг қийин ташхисланувчи шаклларини самарали аниқлаш асоратлари даражаси ва муддатини камайтириш имконини тадқиқот натижалари бериш мумкинлиги баҳоланган Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Фарғона филиали бўйича (23.11.2023 й.; №37) ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали бўйича (16.11.2023 й.; №48) буйруқ билан, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон филиали бўйича (16.11.2023 й.; 01/5-157) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги таклиф этилган ташхислаш тартиби миокард инфарктининг анъанавий тури–91,5%, яширин ўтиш шакли –0,7%, QлиМИ – 37,4%, Q сиз МИ–21,7% тарқалиш даражларида ≥20 – 80 ёшли аҳолида қайд этилиши, Qли МИ ёшга боғлиқ ҳолда эркакларда–36,1% гача ва аёлларда–91,7% гача ортиш даражаси, Qсиз МИ ёш таъсирида 33,0% гача кўпайиш билан (эркакларда–60,0%гача ва аёлларда–42,9% гача даражаларида) тасдиқланганлиги натижасида хасталикни эрта ташхислаш ва даволаш сифати яхшилашнинг тизимли тартиби яратилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги 1) миокард инфаркт билан беморларда консерватив даволаш тизимида даволаш натижаларини яхшилаш; 2) миокард инфарктини кечирган беморлар иш вақтини тежаш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш; 3) контингентда миокард инфарктдаги соматик бузилишлар асоратини камайтириш учун даволашнинг янги усулларини жорий этишда вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик даврини қисқартиришнинг иқтисодий самарасини таъминлаш учун 24178100 сўмни, даволашнинг янги усулларини жорий этишда ногиронликни камайтириш учун138874635 сўмни ташкил қилган. Хулоса: миокард инфарктини бошқа юқумли бўлмаган касалликлар билан қўшилиб коморбидлик хусусиятларининг ўзгаришлари ҳамда миокард инфарктининг юрак қон-томир касалликлари хатар омиллари билан ассоциацияланиш хусусиятлари баҳолаш учун 163052735 сўмни иқтисод қилиш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик:  миокард инфарктининг клиник кечиши ва профилактикаси хусусиятлари мониторинг негизида баҳоланган ҳамда амалиётга самараси юқори технологиялари ишлаб чиқилган ва Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Фарғона филиали бўйича (23.11.2023 й.; №37) ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Наманган филиали бўйича (16.11.2023 й.; №48) буйруқ билан, Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон филиали бўйича (16.11.2023 й.; 01/5-157) амалиётига жорий этилган.Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги таклиф этилган ташхислаш тартиби миокард инфарктининг хатар омиллари қуйидаги тарқалиш даражаларида ва 21 йиллик ўзгаришлари билан водий шароитида аниқланади: гиперхолестеринемия–83,08% (15,5%га пасайиш билан), чекиш–47,5% (18,6%га ўсиш даражаси билан), гиподинамия –25,8% (2,4% ва 4,7% ўсиш билан эркак ҳамда аёллар популяциясида), семизлик–79,4% (19,6% га камайиш билан), алкогол истеъмоли–25,6% (1,0% га камайиш билан), гипергликемия–20,7% (0,7% га ўсиш билан), стресс омили–54,8% (30,9% га ўсиш билан) ва мева – сабзавот маҳсулотларини кам истеъмол қилиш–20,0% (4,3% га ўсиш билан) омилларга боғлиқлиги исботланган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: миокард инфарктининг клиник кечиши ва профилактикаси, хусусиятлари Фарғона водийси шароитида 21 йиллик мониторинг негизида баҳолашда; 1) миокард инфаркт билан беморларда консерватив даволаш тизимида даволаш натижаларини яхшилаш; 2) миокард инфарктини кечирган беморлар иш вақтини тежаш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш; 3) контингентда миокард инфарктдаги соматик бузилишлар асоратини камайтириш мақсадида даволашнинг янги усулларини жорий этишда вақтинча меҳнатга қобилиятсизлик даврини қисқартиришнинг иқтисодий самарасини И вақт = (90-30) * (26923,1 + 13333,4) * 40-0,15 * 171938400 = 24178100 сўмни, даволашнинг янги усулларини жорий этишда ногиронликни камайтиришнинг иқтисодий самарасини И инв = 1 38874635 сўмни, умумий бюджет маблағларидан 163052735 сўмни ташкил қиган. Ҳулоса: миокард инфарктининг клиник кечиши ва профилактикасининг 21 йиллик мониторинг негизида юқори технологияларни амалиётга тадбиқ этиш натижасида умумий бюджет маблағларидан 163052735 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.