Бекишев Аллаберген Ергашевичнинг  
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
 

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторнинг ўз-ўзидан чайқалиш жараёнида ишлаш қобилиятини ошириш”, 05.05.01 – “Энергетика тизимлари ва мажмуалари” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2022.4.PhD/Т3317.
Илмий раҳбар: Пирматов Нурали Бердиёрович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат техника университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети, DSc.03/10.12.2019.Т.03.03.
Расмий оппонентлар: Бобожанов Махсуд Қаландарович, техника фанлари доктори, профессор; Бердиев Усан Турдиевич, техника фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторнинг ўз-ўзидан чайқалишини сўндириш орқали ишлаш қобилиятини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторнинг алмаштириш схемаси асосида бўйлама ва кўндаланг ўқлари бўйича эквивалент қаршиликларини эътиборга олган ҳолда  демпферлаш коеффисиенти аниқланган;
икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторларнинг электромеханик ўткинчи жараёнларини ҳисоблаш усули генератор тенгламаларини тармоқ тенгламаларига мувофиқлилигини таъминлаш асосида қўзғатиш даражасини ҳисобга олган ҳолда такомиллаштирилган;
икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторнинг ўз-ўзидан чайқалишининг математик модели ва алгоритми синхрон генератор ва тармоқ тенгламалари асосида магнит тўйинишни ҳамда тармоқ парметрларини эътиборга олган ҳолда ишлаб чиқилган;
икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторнинг ротор сирпанишини эътиборга олган ҳолда, қўзғатиш токларини ростлаш асосида, ротор чайқалишини сўндирувчи демпферлаш моментини бошқариш усули такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторларнинг ўз-ўзидан чайқалишини сўндириш усуллари ва алгоритмларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторнинг электромеханик ўткинчи жараёнларини ҳисоблаш усули “Иссиқлик электр станциялари” АЖ тасарруфидаги “Тошкент ИЕС”га жорий қилинган (“Иссиқлик электр станциялари” АЖнинг 2023 йил 26-сентябрдаги 04-20/1180-сонли маълумотномаси). Натижада электромеханик ўткинчи жараёнларда синхрон генераторнинг авариявий ўчишининг бартараф этилиши уни тармоққа қайта улаш вақтида сарфланадиган 36000 м3 табиий газни иқтисод қилиш имконини берган;
икки ўқ бўйича қўзғатиладиган синхрон генераторнинг ўз-ўзидан чайқалишининг математик модели ва алгоритми “Иссиқлик электр станциялари”  АЖ тасарруфидаги  “Тошкент ИЕС”да жорий этилган (“Иссиқлик электр станциялари” АЖнинг 2023 йил 26-сентябрдаги 04-20/1180-сон маълумотномаси). Натижада синхрон генераторнинг  демпферлаш коеффисиентини ошириш эвазига электромеханик ўткинчи жараённинг ўтиш вақтини 40% га камайтириш имконинияти яратилган;
қўзғатиш токларини ростлаш асосида, ротор чайқалишини сўндирувчи демпферлаш моментини бошқариш усули “Иссиқлик электр станциялари”  АЖ тасарруфидаги  “Тошкент ИЕС”нинг электр сехидаги қуввати 165 МВтли турбогенераторнинг электромеханик ўткинчи жараёнларда ишлаш қобилиятини ошириш масаласини ечишда жорий этилган (“Иссиқлик электр станциялари” АЖнинг 2023 йил 26-сентябрдаги 04-20/1180-сон маълумотномаси). Натижада синхрон генератор синхронизмга тезда киришиб, электромагнит ва электромеханик ўткинчи жараёнларда барқарор ишлаш қобилиятининг ошиши эвазига кутилаётган иқтисодий  самарадорлик  157 590 000  (бир  юз  эллик  етти миллион беш юз тўқсон минг) сўмни ташкил этган.