Рустамов Иноятулла Мурадулла ўғли нинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштириш», 14.00.27 – Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Tib3409.
Илмий раҳбар: Шербеков Улуғбек Ахрарович, тиббиёт фанлари доктори (DSc).
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Хамдамов Бахтиёр Зарифович, тиббиёт фанлари доктори, профессор. Саттаров Ойбек Тохирович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Россия Федерацияси соғлиқни сақлаш вазирлиги А.В. Вишневский номидаги миллий жарроҳлик тадқиқот маркази
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўткир парапроктитнинг ишиоректал ва ретроректал шаклларини хирургик даволаш натижаларининг қониқарсизлиги негизида параректал йирингли бўшлиқни дренажлашдаги тактик ва техник хатолар ҳамда ортиқча радикализмга интилганда анал сфинктер мушакларинининг шикастланишлари ётиши исботланган;
ишиоректал ва ретроректал соҳаларда йирингли бўшлиқ ҳажмини, гумон қилинган криптани жойлашишини аниқлаш учун замонавий тадқиқот усулларининг (эндоректал ва оралиқ сохаси УТТ, МРТ) юқори диагностик аҳамиятга эгалиги аниқланган;
ўткир парапроктитнинг мураккаб юқорида жойлашган шаклларини жарроҳлик даволашда ички тешикни икки босқичда бартараф этилиши ижобий натижаларга эришиши асосланган;
ўткир парапроктитнинг мураккаб шаклларини жарроҳлик усулидан сўнги комплекс даволанишида гидропрессив озон терапиясини қўлланиши жарохатларни йирингли-некротик тўқималардан эрта тозаланишини таъминланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд Давлат тиббиёт университети эксперт кенгашининг 2023-йил 11-декабр 76-сон хулосасига кўра:
илмий янгиликнинг моҳияти: ўткир парапроктитнинг ишиоректал ва ретроректал шаклларини хирургик даволаш натижаларининг қониқарсизлиги негизида параректал йирингли бўшлиқни дренажлашдаги тактик ва техник хатолар ҳамда ортиқча радикализмга интилганда анал сфинктер мушакларинининг шикастланишлари ётиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти:  ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари билан оғриган беморларни жарроҳлик даволаш натижаларини ўрганиш асосида, бирламчи радикал операциялар пайтида юмшоқ тўқималарнинг яллиғланган вақти ва юқори локализация билан боғлиқ бўлган ички канални ҳар доим ҳам аниқ аниқлаш имкони йўқлиги, кейинги асоратларнинг пайдо бўлиши (9,6% гача), тўғри ичак оқмаларининг шаклланиши (11,5% гача), анал сфинктернинг етишмовчилиги (13,5% гача) келиб чиқади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштиришга йўналтирилган тадқиқот ишидан олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 20.09.2023 йилдаги 89-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси бўлимларида 04.10.2023 йилдаги 2653-7-107-TB/2023-сонли буйруқ асосида тиббиёт бирлашмаси бўлимлари амалиётига тадбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари билан оғриган беморларни жарроҳлик даволашнинг қониқарсиз натижаларини асосий сабаби тўқималарнинг инфильтрацияси ва жараённинг юқори локализацияси ҳамда жарроҳлик амалиётининг ҳаддан ташқари радикаллиги туфайли параректал йирингли бўшлиқни очиш ва дренажлашдаги тактик ва техник хатолар, нервларнинг шикастланиши билан йирингли йўлнинг ички очилишини йўқ қилиш учун томирлар тўплами, думғаза-анал бойлами шикастланиши ва анал сфинктер мушаклари шикастланиши олди олинади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари билан оғриган беморларда сонографияни қўллаш натижасида операциягача бўлган даврда 97,1% гача  йирингли бўшлиқни аниқ локализацияси имконияти кўрсатиб берилган ва бунинг натижасида тактик ва техник йўлни тўғри танлаш орқали  даволаш самарадорлигини оширишга эришилган ва 1 нафар бемор ҳисобида 187300 сўм (клиника прейкуранти бўйича 1 кунлик тушак куни 187 300 сўмни ташкил қилади), бюджетдан ташқари 415 сўм  иқтисод қилинган. Хулоса:  Ушбу холатда айтиб ўтилган диагностика жараёнида касалликни аниқ локализациясини аниқлаш жараёни самарадорлиги оширилиши натижасида асосий йирингли жараёндан ташқари қўшимча йирингли бўшлиқлар, уларнинг йўналиши ва кисталарнинг аниқланиши даволаш жараёнини олиб боришда тўғри тактик ва техник жиҳатдан тўғри йўлни танлаш имкониятини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштириш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 07-декабрдаги 13441-сонли хат юборилган.
илмий янгиликнинг моҳияти: ишиоректал ва ретроректал соҳаларда йирингли бўшлиқ ҳажмини, гумон қилинган криптани жойлашишини аниқлаш учун замонавий тадқиқот усулларининг (эндоректал ва оралиқ сохаси УТТ, МРТ) юқори диагностик аҳамиятга эгалиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: эндоректал ва оралиқ соҳа сонография текширувидан фойдаланиш ўткир парапроктитнинг мураккаб шаклларини (93,2% гача аниқлик билан) эрта ташхислаш, шунингдек, қолдиқ йирингли бўшлиқларни кузатиш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши:  ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштиришга йўналтирилган тадқиқот ишидан олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 20.09.2023 йилдаги 89-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси бўлимларида 04.10.2023 йилдаги 2653-7-107-TB/2023-сонли буйруқ асосида тиббиёт бирлашмаси бўлимлари амалиётига тадбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни ташхислаш ва жарроҳлик даволашни такомиллаштириш нурли диагностика усуллари - эндоректал ва оралиқ соҳа сонография текширувининг аниқлик даражаси 97,1% ни, МРТ - 93,7% ни ташкил этиб, бу билан парапроктитнинг мураккаб шаклларини ташхислашда ва параректал соҳанинг йирингли бўшлиқларини мониторинг қилишда улардан фойдаланиш зарурлигини асослайди, шунингдек эрта ва аниқ ташхислаш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги таклиф этилган тактик ва техник жараёнлар ўткир парапроктитнинг ишиоректал ва ретроректал шакллари билан оғриган беморларни жарроҳлик даволаш тактикасида дифференциал ёндашув имкониятини яратиш ҳисобига операциядан кейинги даврда касалликнинг қайталаниш суръатини назорат ва асосий гуруҳдаги беморларда мос равишда 9,6% дан 2,9% гача камайтириш ҳисобига 1 нафар бемор ҳисобида 780 000 сўм, умумий харажатларни олган ҳолда биргина тушак куни ҳисобида 936500 сўм, дори дармон ва боғлов материалларга нисбатан  сарф-харажатларни 125 000 сўмни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ўткир парапроктитнинг ишиоректал ва ретроректал шакллари билан оғриган беморларни жарроҳлик даволаш тактикасида жарроҳлик даволашга дифференциал ёндашувни ҳисобга олиш натижасида операциядан кейинги касалликнинг қайталаниш суъратини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштириш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 07-декабрдаги 13441-сонли хат юборилган.
илмий янгиликнинг моҳияти: ўткир парапроктитнинг мураккаб юқорида жойлашган шаклларини жарроҳлик даволашда ички тешикни икки босқичда бартараф этилиши ижобий натижаларга эришиши асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: ўткир парапроктитнинг ишеоректал ва ретроректал шакллари билан оғриган беморларни даволаш учун тавсия этилган табақалаштирилган тактика, йирингли бўшлиқнинг юқори локализацияси учун 2 босқичда жарроҳлик амалиётини ўтказишни, шунингдек, йирингли бўшлиқнинг паст локализациясида бирламчи радикал аралашувларни ўтказишни ўз ичига олади. Бундан ташқари параректал оқма шаклланиши 2,5 маротаба ва анал сфинктер етишмовчилиги каби асоратлар 3 маротаба камайган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштиришга йўналтирилган тадқиқот ишидан олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 20.09.2023 йилдаги 89-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси бўлимларида 04.10.2023 йилдаги 2653-7-107-TB/2023-сонли буйруқ асосида тиббиёт бирлашмаси бўлимлари амалиётига тадбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги парапроктитнинг мураккаб шакллари билан оғриган беморларни жарроҳлик даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини оптималлаштириш, бу йирингли бўшлиқнинг юқори (чуқур) локализацияси (беморларнинг 22,3%) билан 2 босқичда операцияларни бажариш ва паст локализация билан бирламчи радикал аралашувларни амалга оширишни назарда тутади. Йирингли бўшлиқнинг пайдо бўлиши яқин келажакда операциядан кейинги даврда асоратларни 38,4% дан 11,9% гача камайтиришга, шунингдек параректал оқмаларнинг шаклланишини 11,5% дан 4,6% гача ва узоқ муддатли даврда касалликнинг қайталанишини 9,6% дан 2,9% гача камайтиришга имкон берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: касалликнинг асоратларини камайтириш ҳисобига  шифохонада даволаниш жарёнида 1 нафар беморга 1 кунда 312300 сўм, касалхонадан ташқари реабилитацияси учун 210000 сўмни иқтисод қилиш самарадорлигини берди. Тадқиқотнинг иқтисодий самарадорлиги биргина асоратларни камайтириш ҳисобига умумий иқтисодий самарадорлик 522 300 сўмни ташкил қилди. Хулоса: ўткир парапроктитнинг ишиоректал ва ретроректал шакллари билан оғриган беморларни диагностик жараёнда ҳамда жарроҳлик даволаш тактикасида жарроҳлик даволашга дифференциал ёндашувни ҳисобга олиш операциянинг иккинчи босқичини ўтказишдан холос қилиб, операция давомида бажариладиган кесманинг етарли даражадаги мувофиқлигини таъминлаган ва натижасида операциядан кейинги касалликнинг қайталаниш суъратини камайтириш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштириш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 07-декабрдаги 13441-сонли хат юборилган.
илмий янгиликнинг моҳияти: ўткир парапроктитнинг мураккаб шаклларини жарроҳлик усулидан сўнги комплекс даволанишида гидропрессив озон терапиясини қўлланиши жарохатларни йирингли-некротик тўқималардан эрта тозаланишини таъминланиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: 0,9% NaCl эритмаси билан гидропрессив озон терапиясидан фойдаланиш параректал яраларни тўлиқ даволаш вақтини ўртача 5,4 кунга ва беморларни стационар даволаш вақтини 3,2 кунга қисқартиришни таъминлади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштиришга йўналтирилган тадқиқот ишидан олинган илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 20.09.2023 йилдаги 89-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси бўлимларида 04.10.2023 йилдаги 2653-7-107-TB/2023-сонли буйруқ асосида тиббиёт бирлашмаси бўлимлари амалиётига тадбиқ этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари билан оғриган беморларни операциядан кейинги комплекс даволашда гидропрессив озон терапиясидан фойдаланиш яраларни йирингли-некротик тўқималардан эрта тозалашга ва эпителизация бошланишига ёрдам берди, ўз навбатида касалхонада даволаниш вақтини 9,23±0,74 дан 5,97±0,24 кунгача ва жароҳатни даволаш вақти 31,5±2,2 дан 26,1±1,35 кунгача қисқартирилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1 нафар беморнинг шифохонадаги даври учун иқтисодий кўрсаткичлар: беморнинг шифохонада қолиш муддатини 9-10 кундан 5 кунга  қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдорини 1 нафар бемор ҳисобида тушак куни ҳисобида 936500 сўмга камайтирди (прейскурантга кўра шифохонада 1 кун қолиш 187300 сўмдан 228800 сўмни ташкил қилади);  1 кунга ўртача 140 000 сўм дори воситаларини иқтисод қилишга эришилди). Юқоридагиларга кўра жами йиллик иқтисодий самарадорлик 1 та бемор хисобидан 1 кунга  327 000 сўмни, асосий гуруҳ беморлар ҳисобида эса 21929100 сўмни ташкил этади. Хулоса: тадқиқот натижалари асосида асосий хулосалар ва тавсиялар турли даражадаги тиббиёт муассасаларида ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари билан оғриган беморларни диагностика қилиш ва даволашда қўлланилиши ва оптимал жарроҳлик усулини танлаш учун тавсия этилган дастур ва алгоритмдан иборат тактикалар операция натижаларини яхшилаш ҳамда операциядан кейинги реабилитация даврини ва узоқ муддатда касалликнинг қайталаниш хавфини камайтиришга имкон беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Ўткир парапроктитнинг мураккаб шакллари бўлган беморларни жарроҳлик даволашни оптималлаштириш»  мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 07-декабрдаги 13441-сонли хат юборилган.