Мирзаева Дилфуза Ботиржоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Экстракорпорал уруғлантиришда акушерлик ва перинатал асоратларни ташхисоти ва профилактикасининг патогенетик аспектлари» 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.PhD/Tib614.
Илмий рахбар: Саиджалилова Дилноза Джавдатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.11.2023.Tib.114.01.
Расмий оппонентлар: Зуфарова Шахноза Алимджановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гафурова Феруза Ахраровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ЭКУ дан кейин ҳомиладор аёлларда акушерлик ва перинатал асоратларни ривожланиш механизмида эстроген ҳамда прогестерон рецепторлари генлари полиморфизмининг ролини аниқлаш ва ҳомиладорлик оқибатларини прогнозлаш усулини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ЭКУдан кейин аёлларда репродуктив йўқотишларнинг частотаси ва табиати, шунингдек бепуштликнинг этиологик омиллари туфайли перинатал оқибатлар ўртасидаги боғлиқлик исботланган;
бепуштлик мавжуд ўзбек аёлларнинг периферик қонида эстроген рецепторлари (ESR1) ва прогестерон рецепторлари (PGR) генлари полиморфизмларининг аллеллари ва генотиплари частотаси, шунингдек, муваффақиятли ЭКУ натижаларида уларнинг прогностик аҳамияти асосланган;
ЭКУдан кейин аёлларда ҳомиладорликнинг салбий оқибатлари эстроген рецепторлари генининг (ESR1) А/А мутант генотипи билан прогестерон рецепторлари генининг (PGR) Т/Т мутант генотипи мавжудлиги ўртасидаги боғлиқлик исботланган;
акушерлик ва перинатал асоратлар учун хавф омиллари ва эстроген рецепторлари (ESR1) ва прогестерон рецепторлари (PGR) генлари полиморфизмларининг ишончли аҳамияти асосида ЭКУдан кейин аёлларда ҳомиладорликни кўтара олмасликни башорат қилиш усули ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академияси эксперт кенгашининг 2024 йил 17 январдаги 01/064-сон хулосасига кўра (илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тошкент тиббиёт академиясининг 2021 йил 16 августдаги 02-2424-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган):
биринчи илмий янгилик: ЭКУдан кейин аёлларда репродуктив йўқотишларнинг частотаси ва табиати, шунингдек бепуштликнинг этиологик омиллари туфайли перинатал оқибатлар ўртасидаги боғлиқлик исботлангани Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 30.11.2023-йилдаги 98-сонли буйруқ ҳамда Республика перинатал маркази 1.12.2023-йилдаги 172а-сонли буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЭКУ (акушерлик ва перинатал асоратларни ривожланиш хавфи юқори гуруҳ) натижасида ҳомиладор бўлган аёлларни олиб боришда индивидуал ёндашув ўз-ўзидан ҳомила тушиши, ривожланмаган ҳомиладорлик, муддатдан олдинги туғруқ, эрта неонатал ўлим каби асоратларни минималлаштирилишига олиб келган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ЭКУдан кейин аёлларни бепуштликнинг генезига кўра олиб боришда индивидуал ёндашув, хавф омилларни бартараф этиш, акушерлик асоратлари, хусусан, ҳомиладорликни кўтара олмасликни камайишига олиб келади, бу эса ҳар бир бемор учун ушбу патологияни даволаш учун сарфланадиган ўртача 2000000 сўмни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: ЭКУ дастури натижасида ҳомиладор бўлган аёллар шахсий ёндашувни инобатга олган ҳолда, ҳомиладорликни кўтара олмаслик ривожланиши мумкин бўлган хавф гуруҳидаги аёллар ройхатига киритиш зарур. Бундай ҳолда, бепуштликнинг генезисини, аёлнинг ёшини, унинг соматик, акушерлик ва гинекологик анамнезини, шунингдек, бепуштликнинг давомийлигини ҳисобга олиш ҳомиладорликни кўтара олмаслик ривожланиши хавфини камайтириш натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларининг 2000000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: бепуштлик мавжуд аёлларнинг периферик қонида эстроген рецепторлари (ESR1) ва прогестерон рецепторлари (PGR) генлари полиморфизмларининг аллеллари ва генотиплари частотаси, шунингдек, муваффақиятли ЭКУ натижаларида уларнинг прогностик аҳамияти асослангани Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 30.11.2023-йилдаги 98-сонли буйруқ ҳамда Республика перинатал маркази 1.12.2023-йилдаги 172а-сонли буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: бепуштлик мавжуд аёлларда ESR1 ва PGR генларининг полиморфизмини олдиндан аниқлаш ушбу аёллар учун олиб бориш тактикасини белгилайди. ESR1 ва PGR генларида мутация аниқланса, ЭКУ тавсия этилмайди, чунки ЭКУ нинг салбий натижаларининг юқори фоизи кузатилган. Илмий янгиликнинг ииқтисодий самарадорлиги: ЭКУ мавжуд ўзбек популяцияли аёлларда эстроген ва прогестерон рецепторлари генлари полиморфизми билан ҳомиладорлик натижалари бўйича олинган маълумотларга кўра, уларни эрта аниқлаш ва салбий оқибатларга олиб келиш хавфи юқори бўлганлиги сабабли, 30000000 сўмни тежайди (битта ЭКУ амалиётининг ўртача нархи). Хулоса: ҳомиладорлик даврида асоратларни ривожланиши учун асосий генетик хавф омилларини эрта аниқлаш ЭКУ нинг салбий натижаларини олдини олишнатижасида натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларининг 30000000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: ЭКУдан кейин аёлларда ҳомиладорликнинг салбий оқибатлари эстроген рецепторлари генининг (ESR1) А/А мутант генотипи билан прогестерон рецепторлари генининг (PGR) Т/Т мутант генотипи мавжудлиги ўртасидаги боғлиқлик исботлангани Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 30.11.2023-йилдаги 98-сонли буйруқ ҳамда Республика перинатал маркази 1.12.2023-йилдаги 172а-сонли буйруқ билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ESR1 генининг А мутант аллеллари ва PGR генининг Т аллеллари, шунингдек уларнинг полиморф вариантлари ЭКУ дан кейин ҳомиладорлик даврида акушерлик ва перинатал асоратларни ривожланишида уларни аниқлашнинг юқори прогностик аҳамияти ва самарадорлигини исботлашга имкон берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ESR1 ва PGR ген мутациясини ўрганиш ва индивидуаллашган ҳомиладорликни олиб бориш натижалари ҳомиладорлик асоратлар сонини, даволаниш вақтини ва касалхонада қолишни камайтиришга имкон берди. Бу ҳар бир бемор учун 2500000 сўмни тежаш имконини берди. Яъни, бундай патологиялар билан асоратланган тақдирда, уни тузатиш учун қўшимча харажатлар 5000000 сўмни ташкил қилади. Таклиф этилаётган янги ёндашувнинг амалиётга татбиқ этилиши натижасида бундай харажатлар ўртача 2500000 сўмни ташкил этган. Натижада ушбу патология билан оғриган бир беморга аниқланган ёндашув ҳисобига юзага келиши мумкин бўлган асоратларни камайтириш ҳисобига 2500000 сўм маблағ тежалди (9-туғруқ мажмуаси нархлари рўйхати бўйича). Хулоса: ЭКУ мавжуд аёлларда ESR1 генининг мутант А/А генотипи ва PGR генининг Т/Т генотипи мавжудлиги ҳомиладорликни кўтара олмаслик хавфини оширганлиги натижасида натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларининг 250000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: акушерлик ва перинатал асоратлар учун хавф омиллари ва эстроген рецепторлари (ESR1) ва прогестерон рецепторлари (PGR) генлари полиморфизмларининг ишончли аҳамияти асосида ЭКУдан кейин аёлларда ҳомиладорликни кўтара олмасликни башорат қилиш усули ишлаб чиқилгани Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 30.11.2023-йилдаги 98-сонли буйруқ ҳамда Республика перинатал маркази 1.12.2023-йилдаги 172а-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Таклиф этилаётган прогнозлаш усули клиник олди босқичларида ҳомиладорликни кўтара олмасликни аниқлаш имконини берди, бу эса ЭКУ амалиётига тайёрланаётган индивидуал равишда олиб бориш ҳамда ҳомиладорликни кўтара олмасликни профилактикасини таъминлашга имкон берган. Илмий янгиликнинг ииқтисодий самарадорлиги: ЭКУдан кейин ҳомиладорликнинг салбий оқибатларини башорат қилишда ҳомиладорликни кўтара олмасликни башорат қилиш усулининг жорий этилиши аёлларда 30000000 сўмни (бир ЭКУ амалиётининг ўртача нархи) тежаш имконини берди. Хулоса: ишлаб чиқилган прогностик модел ЭКУдан кейин аёлларда ҳомиладорлик даврида акушерлик ва перинатал асоратлар ҳамда репродуктив йўқотишларнинг мумкин бўлган оқибатларини тахмин қилиш натижасида натижасида 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларининг 30000000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
