Арипова Наргиза Нусратовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Витамин Д танқислигида сурункали панкреатитнинг ўзига хос кечиши ва унинг давосини такомиллаштириш”, 14.00.05 – Ички касалликлар (тиббиёт фанлари).
 Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tibl650.
.4.PИлмий раҳбар: Хамраев Аброр Асрарович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib 30.02.
Расмий оппонентлар: Каримов Мирвосит Мирвасикович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Захидова Машкура Зияматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт нститути.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади сурункали панкреатит касаллигини витамин Д  танқислигида кечишининг ўзига хос хусусиятларини баҳолаш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сурункали панкреатит билан касалланган  беморларнинг асосий қисмида витамин D танқислиги, қон зардобида кальций миқдорини камайиши, ультратовуш денситометрия усули билан суяклар текширилганда остеопения ва остеопороз аниқланган;
сурункали панкреатит билан касалланган  беморларда ультратовуш текшируви кўрсаткичларидан паренхима эхогенлигини диффуз ошиши, эхосигналлар амплитудаси ва давомийлигини ўта ўзгарувчанлиги, меъда ости бези тўқимаси фиброзланиши ҳамда кальцификацияланиши, “тошлоқ кўприк” манзараси учраш сони ортиши билан витамин витамин D танқислиги оғирлик  даражаси ўртасида боғлиқлик аниқланган;
 витамин Д танқислиги ва ўта оғир танқислиги мавжуд сурункали панкреатит билан оғриган танқислик ва ўта танқислик гурухлардаги беморларда фекал эластаза кўрсаткичининг пастлиги витамин Д етишмовчилиги ривожланиш хавфини башорат қилувчи омил сифатида асосланган;
 сурункали панкреатит билан касалланган  беморларда ўринбосар ферментотерапия ўтказилганда витамин Д миқдори 6%га, унинг мицелляр шаклидаги қабул қилинганда 18%га кўтарилиши ва копрологик текширувлар натижасида ижобий самарадорлик аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академиясининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2023 йил 14 декабрдаги 12/052-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: сурункали панкреатит билан касалланган  беморларнинг асосий қисмида витамин D танқислиги, қон зардобида кальций миқдорини камайиши, ультратовуш денситометрия усули билан суяклар текширилганда остеопения ва остеопороз аниқланган;
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 13.07.2022 йилдаги 42-1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси шифохонаси бўйича 14.07.2022 йилдаги 66-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: витамин D миқдорини пасайиши, етишмовчилик ва танқислик даражаларини ортиши беморларда ёндош хавф омиллари билан боғлиқлиги, касалликни кечиши, меъда ости бези фиброзланиш ҳамда калсификация даражаси, унинг ташқи секретор функциясини пасайиши ҳисобига макро- ва микронутриентларни ҳазм бўлиши ва сўрилишини бузилиши натижасида ногиронликни олдини олиш кўп харажатли ва қўшимча вақт талаб қилувчи даволаш усулларини қўллаш сарф харажатларини камайтириш имконини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали панкреатит билан оғриган беморларда витамин Д танқислиги оқибатида, остеопороз хавф омилларини эрта ташхислаш, касалликни ривожланишини ва асоратларини олдини олиш орқали бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1 989 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 1089 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
Хулоса: сурункали панкреатитда витамин D миқдорини пасайиши, етишмовчилик ва танқислик даражаларини ортиши, беморларда кузатилиши мумкин бўлган асоратлар олди олинган ҳамда бартараф этиш чора тадбирлари ишлаб чиқилиб, тадқиқотга жалб қилинган бир бемор ҳисобидан бюджет маблағларини 1 989 000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 1089 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик сурункали панкреатит билан касалланган  беморларда ультратовуш текшируви кўрсаткичларидан паренхима эхогенлигини диффуз ошиши, эхосигналлар амплитудаси ва давомийлигини ўта ўзгарувчанлиги, меъда ости бези тўқимаси фиброзланиши ҳамда кальцификацияланиши, “тошлоқ кўприк” манзараси учраш сони ортиши билан витамин D танқислиги оғирлик  даражаси ўртасида боғлиқлик аниқланган;
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этиш: Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 13.07.2022 йилдаги 42-1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси шифохонасида бўйича 14.07.2022 йилдаги 66-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагидан иборат: сурункали панкреатитли беморларда остеопения ва остеопороз ривожланиш омилларини эрта ташхислаш орқали мумкин бўлган асоратлар ривожланишини олдини олишга имконият беради; даволаш чора тадбирларини сифатини оширишга ва касалхонага қайта мурожаат қилиш сонини 29% га камайтиради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагидан иборат:
сурункали панкреатит билан касалланган беморларда денцитометрия текшируви усулини татбиқ этиш натижасида беморлар суяклардаги остеопороз ривожланиши барвақт аниқланган, кузатилиши мумкин бўлган асоратлар олди олинган ҳамда бартараф этиш чора - тадбирлари ишлаб чиқилиб, тадқиқотга жалб қилинган бир бемор ҳисобидан 717 000 сўм маблағ иқтисод қилинишига эришилган;
Хулоса: сурункали панкреатитли беморларнинг қон зардобида витамин D миқдорини аниқланган ва уни касалликнинг кечиши билан боғлиқлиги ўрганилган, бир бемор ҳисобидан 717 000 сўм маблағ иқтисод қилинишига эришилган:
учинчи илмий янгилик: витамин Д танқислиги бўлган сурункали панкреатит билан оғриган танқислик ва ўта танқислик гурухлардаги беморларда фекал эластаза кўрсаткичининг пастлиги витамин Д етишмовчилиги ривожланиш хавфини башорат қилувчи омил сифатида асосланган;
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 13.07.2022 йилдаги 42-1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси шифохонасида бўйича 14.07.2022 йилдаги 66-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: меъда ости бези ультратовуш текширувида витамин D миқдорини камайиб бориши билан бирга безнинг шикастланиш даражасини боғлиқлиги аниқланган, эрта аниқлаш касаллик кечишини ва нохуш асоратларни камайишига олиб келган.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сурункали панкреатит билан касалланган беморларда витамин Д танқислигини аниқлаш ва денцитометрия текширувида суяк зичлиги ҳолатини баҳолаш касаллик асоратлари ортишини эрта ташхислаш уни даволаш чора тадбирларини мувофиқлаштиришга имкон берди. Натижада беморни шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 126 000 сўм дори воситалари сарфланади); реабилитация харажатларини камайтирган (1 кунга ўртача реабилитация учун ишлатиладиган 55 000 сўм дори воситалари сарфланади).
Хулоса: сурункали панкреатитли беморларнинг меъда ости бези ультратовуш текширувида витамин D миқдорини камайиб бориши билан бирга безнинг шикастланиш даражасини боғлиқлиги аниқланган, эрта аниқлаш касаллик кечишини ва нохуш асоратларни камайишига олиб келган. Натижада беморнинг шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган, реабилитация харажатларини камайтирган.
тўртинчи илмий янгилик: сурункали панкреатит билан касалланган  беморларда ўринбосар ферментотерапия ўтказилганда витамин Д миқдори 6%га, мицелляр шаклдаги витамин Д қабул қилинганда 18%га кўтарилиши ва копрологик текширувлар натижасида ижобий самарадорлик аниқланган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 13.07.2022 йилдаги 42-1-сонли буйруқ ҳамда Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси шифохонаси бўйича 14.07.2022 йилдаги 66-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагидан иборат: копрологик кўрсаткичларини ўрганилганлиги, экзокрин етишмовчилиги бўлган сурункали панкреатитда витамин Д танқислиги билан кечганда базис терапияга витамин Дни мицелляр шаклини қўллаш, асоратларни олдини олишга, сарф харажатларини камайтириш имконини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагидан иборат:
сурункали панкреатит билан касалланган беморларда даволаш чора -тадбирларини барвақт бошлаш орқали касаллик фаоллигини камайтириш, суяк тизими синиш жараёнларини ривожланишини олди олиш ҳамда унинг оқибатида кузатиладиган асоратлар бартараф этилиши натижасида бюджетдан ташқари маблағларни 785 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
Хулоса: сурункали панкреатитлар витамин Д танқислиги билан кечганда базис терапияга витамин Дни мицелляр шаклини қўллаш, асоратларни олдини олишга, сарф харажатларини камайтириш имконини беради. Бунинг натижасида бюджетдан ташқари маблағларни 785 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиш: Арипова Наргиза Нусратовнанинг “Витамин Д танқислигида сурункали панкреатитнинг ўзига хос кечиши ва унинг давосини такомиллаштириш” мавзусидаги диссертация иши илмий янгиликларини бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йил 30 ноябрдаги 09/11048 сонли хати юборилган.