Рейпназарова Гулперийзат Нукусбайевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кизилнинг (Cornus mascula L.) биологик-хўжалик, тавсифи ва кўчатларини етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш”, 06.01.07 – Мевачилик ва узумчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2PhD/Qx907.
Илмий раҳбар: Адилов Хикматилла Абдуҳалилович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qх.13.04
Расмий оппонентлар: Тўхтаев Бобоқул Ёрқулович, биология фанлари доктори, профессор; Қосимов Ахмаджон Абдукақодирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресурслари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Кизил (Cornus mascula L.) ўсимлигининг морфо-биологик хусусиятларини ўрганиш ва кўчатини етиштириш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистон Республикаси Тошкент вилояти иқлим шароитида кизил ўсимлигининг интродукция қилинган Владимирский, Red star ва Helen навларининг морфо-биологик хусусиятлари, ўсиши ва ривожланиш кўрсаткичлари аниқланган;
Кизил ўсимлигида 1 дона мева вазни бўйича энг юқори кўрсаткич Владимирский навида 2,6 г, Red star навида 3,2 г, Helen навида 2,5 г бўлиши аниқланган;
кизил ўсимлиги кўчатини уруғидан кўпайтиришда асосан 2 йиллик ва вазни 0,79-0,80 г бўлган уруғлардан фойдаланиш унувчанликни 94% га ошириши исботланган;
кизил ўсимлиги кўчатини, яшил қаламчалардан сунъий бошқариладиган микроиқлим шароитида кўпайтиришда Экстра (1 г/л сувга) ўстирувчи модда билан ишлов берилганда 83 % тайёр кўчатлар чиқиши аниқланган;
кизил ўсимлиги кўчатини, ёғочлашган қаламчалардан кўпайтиришда февраль ойининг II декадасида 70×30 см экиш схемасида 84 % натижа бериши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Кизил кўчатларини етиштириш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
Академик М.Мирзаев номидаги боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий-тадқиқот институтининг ҳимояланган майдонида 0,01 га майдонда кизил ўсимлигининг яшил қаламчаларини кўпайтириш ишланмаси жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 январдаги №04/21-06/67-сонли маълумотномаси). Натижада кизил ўсимлигидан 0.01 га ҳимояланган иншоотдан ўртача 1500 дона кўчат етиштирилиб 500 донаси 25000 сумдан реализация қилиниб 12500000 сум даромад олишга эришилди;
очиқ майдонларда кизил ўсимлигининг ёғочлашган кўчатларини кўпайтириш ишланмаси Тошкент вилояти Янги йўл тумани “Muzaffar bog‘i” фермер хўжалигининг 0,05 гектар очиқ майдонларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 январдаги №04/21-06/67-сонли маълумотномаси). Натижада 1 гектар майдондан ўртача 4000 дона кизил кўчатларини кўпайтиришга эришилган, рентабеллик 700 % ни ташкил этган;
очиқ майдонларда кизил ўсимлигининг ёғочлашган қаламчаларини кўпайтириш ишланмаси Тошкент вилояти Паркент тумани “Aziz Xurmat mevazori” фермер ҳўжалигида 0,02 га очиқ майдонда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 январдаги №04/21-06/67-сонли маълумотномаси). Натижада 0,02 гектар майдондан ўртача 800 дона кизил кўчатларини етиштиришга эришилган.