Осербайева Сарбиназ Рустемовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоғистон Республикаси шароитида тут ипак қуртининг реципрок дурагайларига экстремал экологик омилларнинг таъсири”, 06.02.04 – Ипакчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Qx1085.
Илмий раҳбар: Насириллаев Бахтияр Убайдуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02
Расмий оппонентлар: Валиев Сайфиддин Тожитдинович қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Жумағулов Қахрамон Алиевич, биология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: “Ўзбекипаксаноат” уюшмаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тут ипак қуртининг турли комбинациядаги реципрок дурагай авлодларини ҳаётчанлик, пилла маҳсулдорлик ва технологик белгиларига Қорақалпоғистон Республикаси экстремал экологик шароитларининг таъсир даражасини аниқлаш ҳисобланади.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор тут ипак қуртининг турли генотипга эга бўлган йирик пиллали Гўзал, Марварид, ўрта пиллали Асака, Мархамат зотлари ҳамда янги сермаҳсул тизимларнинг репродуктив кўрсаткичларини намоён бўлишига Қорақалпоғистон Республикаси экстремал экологик омилларининг таъсир даражаси аниқланган;
пилла вазни ва технологик хусусиятлари бўйича ажралиб турувчи Линия 300 тизимининг ҳаётчанлиги Қорақалпоғистон Республикаси шароитида селекциялаш натижасида F1 авлодда 90,0 % дан F3 авлодга келиб 95,7 % гача ортиши мумкинлиги аниқланган;  
экстремал шароитларда селекцион танлаш натижасида Линия 300 ва Линия 301 тизимларида пилла вазнини 1,70 г дан 2,2 г гача етказиш мумкинлиги исботланган;    
Қорақалпоғистон Республикаси экстремал шароитларини тут ипак қуртининг Гўзал, Марварид зотлари ва Линия 300, Линия 301 тизимлари иштирокида олинган (♀А х ♂В ва ♀В х ♂А) реципрок дурагай комбинацияларга таъсир даражаси ўзаро қиёслаш усулида асосланган;  
“Линия 300 х Линия 301” ва “Линия 301 х Линия 300” реципрок дурагайлари шимолий ҳудудларда ўз потенциалини сақлаб қолиш хусусияти бўйича районлаштирилган зотлараро дурагайлардан устунлиги аниқланган;
экстремал шароитларда селекцион танлаш натижасида Линия 300, Линия 301 тизимларида танлаш самарадорлиги мос равишда пуштдорлик бўйича R=-56,8; R=-78,2 дона; қуртлар ҳаётчанлиги бўйича R=5,2; R=4,4% ва пилла вазни бўйича R=0,5; R=0,3 г гача ортиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тут ипак қуртининг реципрок дурагайларига Қорақалпоғистон Республикасининг экстремал шароитлари таъсирини тадқиқ этиш бўйича олиб борилган илмий ишлар натижалари асосида:    
Қорақалпоғистон “Агропилла” МЧЖ да “Линия 300” ва “Линия 301” тизимларидан Қорақалпоғистон Республикасининг экстремал шароитларида уруғлар тайёрланган ва ишлаб чиқариш шароитида парваришланган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2023 йил 19 сентябрдаги 2-2/1442-сонли маълумотномаси). Натижада 1 қути қурт ҳисобидан “Линия 300” тизимидан 52 кг, “Линия 301” тизимидан эса 55 кг пилла ҳосили олинган, 1 қутидан олинган иқтисодий самарадорлик “Линия 300” тизимида 1358000,2 сўм, соф фойда 1290000,3 сўмни ташкил этган. “Линия 301” тизимида эса иқтисодий самарадорлик 1436000,6 сўм, соф фойда 1364000,8 сўм ҳамда рентабеллик даражаси  “Линия 300” тизимида 49,8%, “Линия 301” тизимида эса 53,6 % ни ташкил этган;    
“Линия 300 х Линия 301” дурагайи  Қорақалпоғистон Республикаси Тахиятош туманида “Гулсара пиллачи” фермер хўжалигида жорий қилинган («Ўзбекипаксаноат» уюшмасининг 2023 йил 19 сентябрдаги 2-2/1442-сонли маълумотномаси). Натижада 2 қути қурт ҳисобидан 16,0 кг қўшимча пилла ҳосили олинган. Жумладан, 2 қутидан олинган иқтисодий самарадорлик 685400 сўмни, соф фойда 651200 сўмни ҳамда рентабеллик даражаси 18,5% ни ташкил этган;     
 “Линия 301 х Линия 300” дурагай комбинацияси Қорақалпоғистон Республикаси шароитида Тахиятош туманида “Роза-Бану” фермер хўжалигида жорий қилинган (“Ўзбекипаксаноат” уюшмасининг 2023 йил 19 сентябрдаги 2-2/1442-сонли маълумотномаси). Натижада 2 қути қурт ҳисобидан 18,0 кг қўшимча пилла ҳосили олинган. Жумладан, 2 қутидан олинган иқтисодий самарадорлик 722200 сўм, соф фойда 686100 сўмни ҳамда рентабеллик даражаси 18,5% ни ташкил этган.