Мадрахимов Алишер Хасанбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Зараркунанда ҳашоратлар популяциясини аниқлаш модел ва алгортимлари”, 05.01.07 – “Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи” ихтисослиги (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/T4057
Илмий раҳбар: Муҳамедиева Дилдора Кабиловна, техника фанлари доктори, доцент. Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.01.
Расмий оппонентлар: Джуманов Жамолжон Худайкулович, техника фанлари доктори, профессор;
Болтибаев Шухратжон Комилжанович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: “Тошкент ирригация ва қишлоқ хоʻжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади учувчисиз учиш аппарати ёрдамида олиб борилган мониторинг асосида зараркунанда ҳашоратлар популяцияси параметрларини аниқлаш, ночизиқли параболик дифференциал тенглама ва тенгламалар тизими орқали ифодаланган математик модели ҳамда унинг асосида кўп компонентли ўзаро диффузия жараёнларини тавсифловчи сонли схемалар, ҳисоблаш алгоритмлари ва дастурий мажмуасини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ечимларни солиштириш тамойиллари асосида гала бўлиб яшовчи зараркунанда ҳашоратлар биологик популяциясининг кўп компонентли кросс-диффузион жараёнлар модели ишлаб чиқилган;
учувчисиз учиш қурилмалари орқали олинган тасвир соҳасини сонли параметрлари қийматлари ва ўлчамлилигига боғлиқ ҳолда гала бўлиб яшовчи зараркунанда ҳашоратлар биологик популяциясининг конвектив кўчишли кўп компонентли кросс-диффузион жараёнлари модели таклиф этилган;
автомодел ёндашуви асосида гала бўлиб яшовчи зараркунанда ҳашоратлар биологик популяцияси кўп компонентли кросс-диффузион тенгламалар тизимларининг қуйи ҳамда юқори ечимларини аниқлаш алгоритми ишлаб чиқилган;
бошланғич ечимларни шакллантириш асосида кросс-диффузион тенгламалар тизимлари ечишнинг итерацион алгоритми такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Зараркунанда ҳашоратлар ҳолатини аниқлашнинг мавжуд ҳамда таклиф этилган модел ва алгоритмлари ёрдамида ишлаб чиқилган дастурий мажмуа асосида:
ечимларни солиштириш тамойиллари асосида гала бўлиб яшовчи зараркунанда ҳашоратлар биологик популяциясининг кўп компонентли кросс-диффузион тенгламаларни ечиш дастури Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги ҳузуридаги Космик тадқиқотлар ва технологиялар агентлиги тизимидаги “Космик мониторинг ва геоахборот технологиялари маркази” ДУК да жорий қилинган (Рақамли технологиялари вазирлигининг 2023-йил 24-октябрдаги 33-8/7390-сон маълумотномаси). Натижада учувчисиз учиш аппарати ёрдамида зараркунандаларнинг кўпайишини таҳлил қилувчи аппарат-дастурий таъминоти зараркунандалар кўпайиши ҳолати ҳақида маълумотни онлине олиш имкониятини беради ва маълумотларни таҳлил қилиш учун кетадиган вақтни 17 фоизга қисқартиради.
учувчисиз учиш қурилмалари орқали олинган тасвир соҳасини сонли параметрлари қийматлари ва ўлчамлилигига боғлиқ ҳолда гала бўлиб яшовчи зараркунанда ҳашоратлар биологик популяциясининг конвектив кўчишли кўп компонентли кросс-диффузион тенгламаларшни ечиш дастури Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигида жорий қилинган (Рақамли технологиялари вазирлигининг 2023-йил 24-октябрдаги 33-8/7390-сон маълумотномаси). Яратилган мос бошланғич яқинлашишлар ва сонли моделлаштиришни амалга оширувчи ҳисоблаш схемалари, алгоритмлар, ҳамда дастурлар мажмуасини татбиқ этиш орқали керакли ва юқори самарадорлик қайд этилган.
автомодел ёндашуви асосида гала бўлиб яшовчи зараркунанда ҳашоратлар биологик популяцияси кўп компонентли кросс-диффузион тенгламалар тизимларининг қуйи ҳамда юқори ечимларини аниқлаш алгоритми ва бошланғич ечимларни шакллантириш асосида кросс-диффузион тенгламалар тизимлари ечишнинг итерацион алгоритми дастурлар мажмуаси Тошкент шаҳар “РОБОТИCС ЛАБ ФУТУРЕ ТЕЧНОЛОГЙ CОМПАНЙ” МЧЖ фаолиятида қўлланилган (Рақамли технологиялари вазирлигининг 2023-йил 24-октябрдаги 33-8/7390-сон маълумотномаси). Яратилган модел ва дастур маълумотларни таҳлил қилиш учун кетадиган вақтни 16 фоизга қисқартиради ва ҳашоратларга қарши курашиш самарадорлигини 14 фоизга оширишга имкон беради.