Садиқова Минурахон Адхамовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Юз, бўйин ва кўкрак қафаси куйикдан кейинги контрактураси келтириб чиқарган қийин интубацияда анестезиологик усулларни оптималлаштириш», 14.00.37–Анестезиология ва реаниматология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.DSc/Tib728.
Илмий раҳбар: Аваков Вячеслав Ервандович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01.
Расмий оппонентлар: Шарипова Висолатхон Хамзаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Юсупов Анвар Сабиржанович, тиббиёт фанлари доктори, доцент, Исроилова Венера Карыпбекова тиббиёт фанлари доктори, профессор (Қозоғистон Республикаси)
Етакчи ташкилот номи:“А.В.Вишневский номидаги миллий жаррохлик тиббиёт тадқиқот маркази” Федерал давлат бюджет муассасаси (Россия Федерацияси)
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II.    Тадқиқотнинг мақсади: куйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафаси контрактуралари жарроҳлигида трахея мураккаб интубациясининг қўшимча прогностик мезонларини ишлаб чиқиш, нафас йўллари ўтказувчанлиги ва оғриқсизлантиришни таъминлашнинг қиёсий усулларини танлаш йўли орқали анестезиологик воситани оптималлаштиришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор турли прогностик тестлар ва шкалалар комбинациясидан фойдаланиб, эндотрахеал интубация имкониятлари ва мураккаб нафас йўлларини баҳолашнинг объективлаштириш асосида қуйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафаси контрактуралари бўйича жарроҳлик аралашувларини анестезиологик таъминоти такомиллаштирилган;
ўрганилаётган беморлар гуруҳида мураккаб нафас йўллари кўрсаткичларини аниқлашда ўзига хос ва энг ахборотли шкала биз томонимиздан ўзгартирилган ҳисоб бўйича атлант-окципитал бурчак йиғиндисининг кўрсаткичи билан биргаликда МОСКВА–ТД шкаласи эканлиги, ушбу соҳалар реконструктив пластик хурургия анестезиологик воситани танлашда тақдим этилган қиёсий алгоритми ишлаб чиқилган;
куйишдан кейинги бўйин контрактураларини маҳаллий регионар анестезия (бўйин ўрама блокадаси ва УТТ навигацияси асосида пастки жағ нерви) остида уларни бартараф этиш йўли орқали жарроҳлик аралашувларда мураккаб нафас йўллари масалаларини ҳал қилишда комплекс ёндашув асосланган;
трахеянинг кутилиши мумкин бўлган қийин интубациясини ташхислаш учун мураккаб ларингоскопияни бўйин олд соҳа чандиқлар жойи, қалқонсимон-тилости мембраналар, тилости суяги даражасида олдинги бўйин юмшоқ тўқималари қалинлиги ультратовуш ташхисоти ёрдамида ташхислашнинг асоратларни олдини олиши асосланган;
юқорида кўрсатилган йўналишли куйишдан кейинги контрактуралар ва асоратлар учраш даражаси бўйича реконструктив пластик хурургияда кўчириб ўтказилган тери қопламаларининг ҳароратли тавсифи, ҳар хил турдаги анестезиологик воситаларнинг тўқима кислороди кучланиш кўрсаткичлари бўйича микроциркуляцияга таъсирини баҳолаш асосланган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Андижон давлат тиббиёт институтининг 2023 йил 30 ноябрдаги №06/32 сонли ҳулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: турли прогностик тест ва шкалалар комбинациясидан фойдаланиб, эндотрахеал интубация имкониятлари ва мураккаб нафас йўлларини (МНЙ) баҳолашнинг объективлаштириш асосида қуйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафаси контрактуралари бўйича жарроҳлик аралашувларини анестезиологик усулларни оптималлаштириш йўллари биринчи марта таклиф этилганлиги Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг фаолияти бўйича (20.11.2023 й.; №99) ҳамда Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича (20.11.2023 й.;№368) буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги:турли прогностик тестлар ва шкалалар комбинациясидан фойдаланиб, Юз, бўйин ва кўкрак қафасининг куйишдан кейинги контрактуралари бўлган беморлар учун энг самарали ва ўзига хос МНЙни бахолаш учун МОСКВА-ТД шкаласи ва ишлаб чиқилган модификация бўйича атланто-оксипитал бурчагини хисоблаш, касалликнинг асоратларини олдини олиш ва даволаш натижаларини яхшилаш, анестезия асоратларини камайтириш орқали беморларнинг хаёт сифатини яхшилаш алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги:турли прогностик тест ва шкалалар комбинациясидан куйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафаси контрактуралари бўйича жарроҳлик аралашувларини анестезиологик таъминотини оптималлаштириш натижасида беморларнинг шифохонада қолиш муддатини 8 кундан 6 кунга қисқартирилиши натижасида бир нафар бемор учун бюджет маблағларидан кунига 78000 сўмни ва ўрин кунларни 2 кунга қисқартириш орқали 156000 минг сўмга, ҳамда тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=106) 16536000 иқтисод қилиш имконини берган.
Хулоса:турли прогностик тест ва шкалалар комбинациясидан фойдаланиб, эндотрахеал интубация имкониятлари ва мураккаб нафас йўлларини (МНЙ) бахолашнинг объективлаштириш асосида куйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафаси контрактуралари бўйича жарроҳлик аралашувларини анестезиологик усуллари оптималлаштирилган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши:«Юз, бўйин ва кўкрак қафаси куйикдан кейинги контрактураси келтириб чиқарган қийин интубацияда анестезиологик усулларни оптималлаштириш»мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 28 сентябрдаги 06/3048-сонли хати юборилган.
иккинчи илмий янгилик: ўрганилаётган беморлар гуруҳида мураккаб нафас йўллари кўрсаткичларини аниқлашда ўзига хос ва энг ахборотли шкала биз томонимиздан ўзгартирилган ҳисоб бўйича атлант-окципитал бурчак йиғиндисининг кўрсаткичи билан биргаликда МОСКВА–ТД шкаласи самарадорлиги, ушбу соҳалар реконструктив пластик хурургия анестезиологик воситани танлашда тақдим этилган қиёсий алгоритми ишлаб чиқилганлиги Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг фаолияти бўйича (20.11.2023 й.; №99) ҳамда Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича (20.11.2023 й.;№368) буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Беморларда ҳаво йўллари қийинлашуви ва трахея интубациясини башоратлашда ўзига хос ва энг ахборотли шкала биз томонимиздан такомиллаштириш натижасида сезгирлик ва спецификлик аҳамиятли ҳисобланади. Мураккаб нафас йўлларни башоратлашда ва куйишдан кейинги юз бўйин, кўкрак қафасини олдинги ёнбош соҳасида энг самарали усул МОСКВА–ТД ва атлант–окципитал бурчак ва трахеянинг мураккаб интубациясида ROC-AUC таҳлили аҳамиятлидир. Сезгирлик ва спецификлик, PPV ва NPV мос равишда 90,9%, 100%, 100%, 96,8% ва 72,7%, 83,3%, 61,5% ва 89,3% ни ташкил қилиш имконини берди.Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: юз, бўйин, кўкрак қафасининг юқори қисмларининг куйишдан кейинги контрактураси бўлган беморларда ҳаво йўллари қийинлашуви ва трахея интубациясини башоратлаш атлант-окципитал бурчак йиғиндисининг кўрсаткичи билан биргаликда МОСКВА–ТД шкаласидан фойдаланиш ҳисобига иқтисодий самарадорлик даволаш усулига қараб алоҳида беморларнинг умумий сони учун ҳисобланган умумий харажат билан 1 бемор учун ташхислаш усулини жорий этишдан олинадиган иқтисодий самара 24000 сўмни, беморнинг шифохонада қолиш муддатини қисқартиришдан тежалган улуши 156000 сўмни, юз, бўйин ва кўкрак соҳасининг куйишдан кейинги контрактураси бўлган беморларда мураккаб нафас йўлларини фаолиятини тиклаш натижасида иқтисодий самарадорлиги ҳар бир бемор учун ўртача 180000 сўмни ва амалга ошириш кўлами бўйича (106 нафар бемор) 19 080 000 сўмни, бир йилда бир бемор учун 64080000 сўмни иқтисод қилишга эришилади.
Хулоса: юз, бўйин, кўкрак қафасининг юқори қисмларининг куйишдан кейинги контрактураси бўлган беморларда ҳаво йўллари қийинлашуви ва трахея интубациясини башоратлашда атлант-окципитал бурчак йиғиндисининг кўрсаткичи билан биргаликда МОСКВА–ТД шкаласи қўлланилганда ҳар бир бемор учун ўртача 180000 сўмни, умумий назорат олинган 106 нафар бемор учун 19 080 000 сўмни, бир йилда бир бемор учун 64080000 сўмни иқтисод қилишга эришилади.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши:«Юз, бўйин ва кўкрак қафаси куйикдан кейинги контрактураси келтириб чиқарган қийин интубацияда анестезиологик усулларни оптималлаштириш»мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 28 сентябрдаги 06/3048-сонли хати юборилган.
учинчи илмий янгилик: куйишдан кейинги бўйин контрактураларини ультратовуш навигацияси ёрдамида бўйин ўрами блокада (БЎБ), уч шохли нерв шохларининг регионар блокадасининг техникасини қўллаш йўли орқали жарроҳлик аралашувларда мураккаб нафас йўллари масалаларини ҳал қилишда комплекс ёндашув таклиф ва тадбиқ қилинганлиги Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг фаолияти бўйича (20.11.2023 й.; №99) ҳамда Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича (20.11.2023 й.;№368) буйруқ билан амалиётга жорий этилган.Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: куйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафасининг юқори қисми контрактураларида УТТ навигацияси ёрдамида уч шохли нервнинг 3-шохи ва бўйин ўрамининг бир ва икки томонлама блокадаси орқали жарроҳлик аралашувларда мураккаб нафас йўллари масалаларини ҳал қилишдарегионар оғриқсизлантиришнинг самарали усули ишлаб чиқилиши регионар, тотал вена томири ичига анестезияни юбориш орқали самарадорлиги солиштирма аспектлари баҳоланган. Ультратовуш ускуналари мавжуд бўлганда, беморларда регионар анестезияни юборгандан кейинги трахеянинг интубацияси ва ўпканинг сунъий вентеляцияга эхтиёж йўқотилиши, трахея интубациясининг асоратларини ва даволаш учун сарфланадиган харажатларни камайтириш орқали дволаш сифатини яхшилаш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлигиқуйидагилардан иборат: куйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафасининг юқори қисми контрактураларида УТТ навигацияси ёрдамида уч шохли нервнинг 3-шохи ва бўйин ўрамининг бир ва икки томонлама блокадаси орқали жарроҳлик аралашувларда мураккаб нафас йўллари масалаларини ҳал қилишдакомплекс ёндашув асосида беморга ишлатиладиган анестезия воситаларини сонини камайтириш орқали унга сарфланадиган харажатларнинг камайиши натижасида жорий этилган усулларнинг иқтисодий самарадорлиги ошади: Куйишдан кейинги контрактураси бўлган 1 нафар беморга аналогида–182414 сўм(умумий анестезия нархидан келиб чиққан ҳолда–сибазон (1 ампула) 5800 сўм+кетамин 5600 сўмх2 ампула=12000 сўм, ардуан 8500 сўмх2 ампула=17000 сўм, фентанил 3769сўм х 6 амп=22614 сум +интубация трубкаси (1 дона) 8500 сўм+ларингеал ниқоб (1 дона) = 100000 сўм).
Куйишдан кейинги контрактура билан хасталанган 1 нафар беморда ультратовуш навигацияси остида регионар анестезия пайтида қўлланиладиган, амалга оширилган усулнинг иқтисодий самарадорлиги: 60000 сўм (6 ампула 0,5% бупивакаин курси бўйича 7500х6= 45 000 сўм, игна, 1 дона = 15000 сўмни, иқтисодий самарадорлик ҳар бир беморга даволаш курсига 122414 сўмни ташкил этади. Татбиқ кўламига нисбатан эса 56 нафар бемор учун 6855184 сўм иқтисод қилинади.
Хулоса:куйишдан кейинги юз, бўйин ва кўкрак қафасининг юқори қисми контрактураларида УТТ навигацияси ёрдамида уч шохли нервнинг 3-шохи ва бўйин ўрамининг бир ва икки томонлама блокадаси беморлар учун анестезия учун сарфланган пулни сезиларли даражада тежаш билан бир қаторда, анестезия пайтида ҳам, операциядан кейинги даврда ҳам асоратлар хавфи камайишига 6855184 сўм иқтисод қилинади.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши:«Юз, бўйин ва кўкрак қафаси куйикдан кейинги контрактураси келтириб чиқарган қийин интубацияда анестезиологик усулларни оптималлаштириш»мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 28 сентябрдаги 06/3048-сонли хати юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: юз, бўйин ва кўкракнинг чандиқли контрактуралари кузатилган беморларда мураккаб интубацияни ташхислашда учун олдинги чандиқлар жойи, қалқонсимон-тилости мембраналар, тилости суяги олдинги бўйин юмшоқ тўқималари қалинлиги ультратовуш ёрдамида ташхислаш усули таклиф ва тадбиқ қилинганлиги Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг фаолияти бўйича (20.11.2023 й.; №99) ҳамда Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича (20.11.2023 й.;№368) буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: кутилиши мумкин бўлган қийин интубацияни ташхислаш учун олдинги чандиқлар жойи, қалқонсимон-тилости мембраналар, тилости суяги олдинги бўйин юмшоқ тўқималари қалинлиги ультратовуш ёрдамида, самарали мустақил ташҳислаш эканлиги аниқланди. Анъанавий скрининг тестлари билан биргаликда улар мураккаб интубация эҳтимолларини аниқлаш имконини беради ва шифокор анестезиологларга, анестезиологик усуллар тактикасини танлашда ёрдам беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: қуйидагилардан иборат: кутилиши мумкин бўлган қийин интубацияни ташхислаш учун олдинги чандиқлар жойи, қалқонсимон-тилости мембраналар, тилости суяги олдинги бўйин юмшоқ тўқималари қалинлиги ультратовуш ёрдамида ташҳислашни беморларда тадбиқ этилиш 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини кунига 122414 сўмни, татбиқ кўламига кўра эса (n=106) 12975884 сўм, бир йилга 1 нафар бемор учун 44681110 сўм иқтисод қилиш имконини берган.
Хулоса: бўйиннинг олд юзаси юмшоқ тўқималари қалинлигини ташриҳолди ультратовуш текшириш мураккаб интубациянинг ахборотли ва мустақил предиктори ҳисобланиб, ишончлиликнинг юқори даражасини кўрсатади.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши:«Юз, бўйин ва кўкрак қафаси куйикдан кейинги контрактураси келтириб чиқарган қийин интубацияда анестезиологик усулларни оптималлаштириш»мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 28 сентябрдаги 06/3048-сонли хати юборилган.
бешинчи илмий янгилик: куйишдан кейинги контрактуралар ва асоратлар учраш даражаси бўйича реконструктив пластик хурургияда кўчириб ўтказилган тери қопламаларининг ҳароратли тавсифи, ҳар хил турдаги анестезиологик воситаларнинг тўқима кислороди кучланиш кўрсаткичлари бўйича микроциркуляцияга таъсирини баҳолаш биринчи марта исботланганлиги Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг фаолияти бўйича (20.11.2023 й.; №99) ҳамда Наманган вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича (20.11.2023 й.;№368) буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: регионар анестезия қилиш ва микроциркуляцияни яхшилаш, зарарланган худудда ҳароратни ошишига олиб келади, бу эса амалий соғлиқни сақлаш тизимидаги шифокорларга беморларни даволаш тактикасини танлашга мақсадли ёндашув имкониятинини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: куйишдан кейинги контрактура ва асоратлар учраш даражаси бўйича реконструктив пластик хурургияда кўчириб ўтказилган тери қопламаларининг ҳароратли тавсифи, ҳар хил турдаги анестезиологик воситаларнинг тўқима кислороди кучланиш кўрсаткичлари бўйича микроциркуляцияга таъсирини баҳолаб 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини кунига 122414 сўмни, татбиқ кўламига кўра эса (н=56) 6 855 184 сўмни, бир йилга 1 нафар бемор учун 43579384 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.
Хулоса: куйишдан кейинги контрактуралар ва асоратлар учраш даражаси бўйича реконструктив пластик хурургияда, ташриҳ соҳаси ва кўчириб ўтказилган тери қопламаларининг яшариш даражаси, уларнинг кислород билан тўйиниши ва ҳарорат градиентида микроциркуляцияга регионар анестезиянинг ижобий таъсири баҳоланган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши:«Юз, бўйин ва кўкрак қафаси куйикдан кейинги контрактураси келтириб чиқарган қийин интубацияда анестезиологик усулларни оптималлаштириш» мавзусидаги диссертация ишининг илмий янгилигини бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 28 сентябрдаги 06/3048-сонли хати юборилган.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Юз, бўйин ва кўкрак қафаси куйикдан кейинги контрактураси келтириб чиқарган қийин интубацияда анестезиологик усулларни оптималлаштириш» мавзусидаги диссертация ишининг илмий янгилигини бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Андижон давлат тиббиёт институтининг 2022 йил 28 сентябрдаги 06/3048-сонли хати юборилган.