Sayt test rejimida ishlamoqda

Усманова Наргиза Кудиратуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Ўзбекистон флорасидаги Мелилотус ва Арачис туркумларига мансуб ўсимликлар биологик фаол моддаларининг кимёвий таркиби», 02.00.10 – Биоорганик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/K367.
Илмий раҳбар: Ботиров Эркин Хожиакбарович, кимё фанлари доктори, профессор..
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.12.2019.K.05.01.
Расмий оппонентлар: Арипова Салима Фозиловна, кимё фанлари доктори, профессор; Жалолов Иқболжон Жамолович, кимё фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Мелилотус албус, Мелилотус оффиcиналис, Арачис ҳйпогаеа ўсимликларидан биологик фаол бирикмалар ажратиб олиш, уларнинг кимёвий тузилишини ва фармакологик фаолликларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Мелилотус албус, Мелилотус оффиcиналис ҳамда Арачис ҳйпогаеа Л ўсимлик турларининг ер устки қисми таркибидан биологик фаол моддаларини ажратиб олишнинг самарали усули ишлаб чиқилган;
Мелилотус оффиcиналис ва Мелилотус албус ўсимлик турларидан жами 12 та бирикмалар тоза ҳолда ажратиб олинган бўлиб, улардан 9 таси Мелилотус оффиcиналис ўсимлигидан биринчи марта ажратиб олинган;
Мелилотус оффиcиналис ўсимлиги уруғининг липид таркиби ҳамда 14 турдаги тўйинган ва тўйинмаган ёғ кислоталари таркиби газ хроматографияси усули ёрдамида исботланган;
Мелилотус оффиcиналис, Мелилотус албус ва Арачис ҳйпогаеа ўсимликларининг ер устки қисмидан гидродистилляция усулида ажратиб олинган эфир мойларининг таркибидан мос равишда 49 та, 5 та ва 47 та жами 101 та бирикмалар ГХ-МС усулида идентификация қилинган;
Мелилотус оффиcиналис, Арачис ҳйпогаеа ўсимлигидан ажратиб олинган эфир мойлари ва экстрактлари ин витро шароитида грам-мусбат, грам-манфий бактерия, замбуруғларга нисбатан сезиларли фаолликни намоён қилиши исботланган;
Мелилотус оффиcиналис ўсимлигидан ажратиб олинган кумарин, пинитол ва 70% спиртли экстрактнинг антиоксидант, антигипоксант, қандли диабетда гипогликемик, яллиғланишга қарши фаолликлар кўрсатиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мелилотус албус, Мелилотус оффиcиналис ва Арачис ҳйпогаеа ўсимликлари кимёвий таркибини ва биологик фаоллигини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Мелилотус оффиcиналис ўсимлигининг қуритилган ер устки қисмидан ажратиб олинган эфир мойи ва экстрактларининг танланган бактерия ва замбуруғларга қарши таъсири натижаларидан “Табиий ва синтетик бирикмаларнинг биологик фаоллигини ин витро ўрганиш. Оқсил инженерлиги. Рекомбинант оқсилларни тайёрлаш. Ижтимоий аҳамиятга эга бўлган ва бошқа турдаги касалликлар диагностикаси учун аниқ молекуляр-генетик маркёрларни ишлаб чиқиш” мавзусидаги базавий фундаментал (2020-2024 йй) тадқиқотларда айрим касалликлар диагностикаси учун молекуляр-генетик маркёрларни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг 2023 йил 15-сентябрдаги № 4/1255-1955-сон маълумотномаси). Натижада, эфир мойи ва этилацетатли экстрактлар грам-мусбат ва грам-манфий бактерияларга (Б. субтилис ва С. ауреус) нисбатан сезиларли фаолликни намоён этиши аниқланган ва келажакда тиббиётда зарур бўлган дори воситаларини яратиш имконини берган;
Мелилотус оффиcиналис ўсимлигининг ер устки қисми кимёвий таркиби ҳамда биологик фаолликларидан Россия Федерацияси Сургут давлат университетида “Технологии выращивания и извлечения биологически активных соединений северных ягодных культур и лекарственных трав (ЮграБиоФарм)” амалий лойиҳасида шимолий минтақа доривор ўсимликлари таркибидаги биологик фаол бирикмаларни сифат ва миқдорий жиҳатдан таҳлил қилишда фойдаланилган (Сургут давлат университетининг 2023 йил 2 майдаги № 03-01/143-сон маълумотномаси). Натижада, доривор ўсимликларни кимёвий таркиби ва биологик фаоллик бўйича солиштириш ва лойиҳа учун зарур натижаларни таҳлил қилиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish