Хасанов Расул Курбаналиевичнинг
диссертация ҳимоясисиз селексия ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа
доктори  (PhD) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Гўзанинг ўрта толали янги «Гулшан» навини  хусусиятлари ва амалиётга жорий этиш”, 06.01.05–Селексия ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2021.4. PhD/Qx810.
Илмий раҳбар: Губанова Наталия Григоровна, биология фанлари номзоди  катта илмий ходим.
Илмий-тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: ЎзР ФА Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/04.03.2022.Qx.13.01.
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти: ғўзанинг Гулшан нави (NAP 00254).  
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ғўзанинг қурғоқчилик ва шўрланишга чидамли ёввойи диплоид турлари (Г.аномалум, Г.стоcксии) дан чатиштиришда фойдаланиш асосида олинган Л-246 тизмасидан абиотик стресс омилларга бардошли ғўза навини яратиш ва амалиётга жорий этишдан иборат.   
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ёввойи диплоид қурғоқчилик ва шўрланишга табиий чидамли Г.аномалум ва Г.стоcксии турларининг колхицинлаш ёʼли билан тетраплоид даражасига етказилган дурагайини маданий нав (2н=52) билан чатиштириб, сув танқислиги ва шўрланишга чидамли нав яратиш мумкинлиги исботланган;
Г.ҳирсутум Л.(С-4534) х (Г.аномалум х Г.стоcксии) дурагай комбинациясининг популясиясида якка танлов асосида қимматли-хўжалик белгилари-тола типи, битта кўсакдаги пахта оғирлиги, тола чиқими, тола узунлиги ва микронейри бўйича мажмуавий тарзда олиб бориш, бу белгиларнинг юқори кўрсаткичларини сув танқислиги ва шўрланишга чидамлилик хусусияти билан уйғунлаштирилган қимматли селексион ашёлар олиш ва ғўзадаги баъзи қимматли-хўжалик белгилари ўртасидаги салбий корреляцияни бартараф қилишга имкон бериши аниқланган;
Гулшан нави соғлом тупроқ(Тошкент вилояти) ва шўрланган тупроқ (Сирдарё вилояти) шароитларида морфохўжалик белгилари бўйича андоза навлар (Наманган-77, Ан-баяут-2) навларидан устунлиги асосида бу навнинг турли тупроқ-иқлим шароитларига экологик мослашувчанлиги юқори эканлиги аниқланган;
Интрогрессив дурагайлаш асосида олинган Гулшан ғўза навининг кучли сув танқислиги (суғориш схемаси 0-1-0) ва юқори меъёрга (суғориш схемаси 1-2-1)  нисбатан суғориш 0-2-1 схемада ўтказилганда юқори ҳосил бериши бу навнинг генеологияси, яъни келиб чиқиши кўп сув талаб қилмайдиган ёввойи турлар иштирок этгани билан боғлиқлиги аниқланган;
Гулшан ғўза навининг турли тупроқ-иқлим шароитларида ўсимлик бўйи, тола чиқими, битта кўсакдаги пахта оғирлиги, 1000 та чигит вазни, ўсув даври бўйича кучсиз ижобий ёки салбий корреляция мавжудлиги асосида навнинг бу морфохўжалик белгилари бўйича турли абиотик омиллар таъсирида ҳам юқори барқарорлигини намоён этиши аниқланган;
Лизиметр шароитида сув танқислиги фонида бошқа фонларга нисбатан битта баргнинг қуруқ оғирлиги юқори бўлиши, барглардаги умумий сув миқдорининг паст даражада камайиши, барглардаги транспирация жадаллиги кескин пасайиши, баргларнинг сув ушлаш хусусияти эса ошиши аниқланди. Бу холат Гулшан ғўза навининг ксероморфлик хусусиятига эга эканлиги аниқланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ғўзанинг ўрта толали янги Гулшан навининг хусусиятлари ва амалиётга жорий этиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар асосида:
Гулшан ғўза нави яратилиб, селекция ютуғи сифатида Интеллектуал мулк агентлигининг патенти (№НАП00254) олинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 14-январдаги № 06/22-11/8-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликлари қурғоқчиликга ва шўрланишга чидамли, тола чиқими 39-40 фоизни ташкил этган, толаси тиниқ оқ рангли, ИВ-типга мансуб янги ғўза нави билан таъминланган;
Ўрта толали Гулшан нави 2019-йилда Тошкент вилояти Пискент туманидаги “Натурал Cоттон” кластери пахта майдонларига 15 гектарга, 2020-йилда 20 гектар майдонга,  Бўка туманидаги “МУХЛИСА ЭЗОЗА” фермер хўжалигида 16 гектар, “Ачамайли унумдор барака” фермер хўжалигида 10 гектар, “Зукко Зумрад” фермер хўжалигида 10 гектар экин майдонига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 14-январдаги № 06/22-11/8-сон маълумотномаси). Натижада қурғоқчиликга ва шўрланишга чидамли, тола чиқими 39-40 фоизни ташкил этган, толаси тиниқ оқ рангли). Натижада, янги навнинг ўрта толали навларга нисбатан устунлиги асосида гектаридан 36-38 сентнер пахта ҳосили олиниб, 252 тонна пахта хомашёси тайёрланган;
Ўрта толали Гулшан нави ғўза селекцияси ғўза генофонди ноёб объектига киритилиб, бошланғич манбалар яратишда фойдаланилмоқда (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 14-январдаги № 06/22-11/8-сон маълумотномаси). Натижада, ғўза селекцияси учун қимматли бошланғич ашёлар яратишда хизмат қилмоқда.