Насиров Йигитали Кадировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликнинг биокимёвий жиҳатлари ”, 14.00.01 – Акушерлик  ва  гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Tib3263                            
Илмий раҳбар: Жабборов Улуғбек Узоқович , тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.11.2023.Tib.114.01
Расмий оппонентлар: Нажмиддинова Дилбар Камаритдиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Юсупбаев Рустам Базарбаевич, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади перинатал даврдаги паталогияларни камайтириш учун COVID-19нинг турли шакллари билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликнинг миқдори ва биокимёвий хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликнинг биокимёвий таркиби турлича эканлиги ва касалликнинг оғирлигига бевосита боғлиқлиги исботланган;
коронавирус инфекциясига чалинган ҳомиладор аёлларда ҳомиланинг амниотик суюқлигидаги ўзгаришларнинг билвосита белгиси сифатида умумий оқсил миқдори паст бўлиб, улар қурилиш, энергия, транспорт ва бошқа муҳим функцияларни амалга ошириши, ҳомилада углевод алмашинувида иштирок этадиган алфа-амилаза концентрацияси хам паст бўлиши аниқланган;
COVID-19 юқтирган ҳомиладор аёлларнинг амниотик суюқлигида ишқорий фосфатаза фаоллиги даражаси ошиб, ҳомила жигар ҳужайраларининг шикастланишига ва ҳомилада анемия ривожланишининг билвосита сабабларидан бири эканлиги асосланган;
 иккинчи триместрда COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда ҳомиланинг амниотик суюқлигида бу оқсиллар миқдорининг камайиши ҳомила сирт фаол моддалар тизимининг таркиби ва ривожланишининг ўзгаришига олиб келиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларнинг перинатал натижаларини яхшилашга қаратилган изланишлар натижалари амалий соғлиқни сақлаш соҳаларида, жумладан, Республика, Тошкент шаҳар ва Навоий вилояти перинатал марказларида ҳомиладор аёллар патологияси бўлими ва консултатсия поликлиникалари жорий этилди.(Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023 йил 10 январдаги 8 н-д/27-сонли гувоҳномаси).
биринчи илмий янгилик: биринчи бўлиб Республика перинатал маркази буйруғига асосан, Тошкент давлат тиббиёт маркази ва Навоий вилоят клиник маркази клиник амалиётида COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликнинг биокимёвий таркиби ўзгариши ва бевосита касалликнинг оғирлиги билан боғлиқлиги исботланган (№ 1). 2023-йил 10-январдаги 18 ва/3). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликнинг биокимёвий таркиби ўзгариши касалликнинг оғирлик даражасига бевосита боғлиқлиги исботланган.Бу эса перинатал асоратлар ва ўлимнинг олдини олиш учун хизмат қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликнинг биокимёвий таркибини ўрганиш харажатлари касалхонада ўтказилган беморлар ҳолатининг оғирлигига бевосита боғлиқ бўлиб, шу орқали касалхонага ётқизиш белгиланади.1 кунлик касалхонада бўлиш учун тўлов миқдори 223 500 сўм; (жами иқтисодий самарадорлик ҳар бир беморга 447 000 сўмни ташкил этди). Хулоса: CОVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликнинг биокимёвий таркиби кўрсаткичларини лаборатория текширувидан ўтказиш ҳар бир бемор учун 447 минг сўм бюджет маблағларини, 269 минг сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берди.
иккинчи илмий янгилик: Республика перинатал марказининг буйруғи билан коронавирус инфексияси билан касалланган ҳомиладор аёлларда ҳомиланинг амниотик суюқлигида қурилиш, энергия, транспорт ва бошқа муҳим функцияларни бажарадиган умумий оқсилнинг паст даражаси ва ҳомилада углевод алмашинувида иштирок этувчи алфа-амилаза контсентрациясининг пастлиги Тошкент давлат тиббиёт маркази ва Навоий вилоят клиник маркази акушерлик ва гинекология амалиёти давомида аниқланиши жорий этилди (2023-йил 10-январдаги 18-и-и/3-сон). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ҳомиланинг амниотик суюқлигида қурилиш, энергия, транспорт ва бошқа муҳим функцияларни бажарадиган умумий оқсилнинг паст даражаси ва углевод алмашинувида иштирок этадиган алфа-амилаза контсентрациясининг пастлиги ҳомиланинг амниотик суюқликлигида коронавирус инфекцияси билан касалланган ҳомиладор аёллардаги ҳомиланинг метаболизмини аниқлаш перинатал асоратлар ва ўлимни эрта аниқлаш хамда олдини олиш учун хизмат қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда ҳомиланинг амниотик суюқликдаги умумий оқсил даражаси кўрсаткичларини ўрганиш харажатлари касалхонага ётқизилган пулни тежаш учун: касалхонада ётиш 1 кунлик тўлов миқдори 223 500 сўм; (жами иқтисодий самарадорлик ҳар бир беморга 447 000 сўмни ташкил этди). Хулоса: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда ҳомиланинг амниотик суюқликдаги умумий оқсил миқдорини ўрганиш харажатлари ҳар бир бемор учун 447 минг сўм бюджет маблағларини, 269 минг сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежаш имконини берди.
учинчи илмий янгилик: Республика Перинатал марказининг буйруғи билан (18-сон и-и/3-сон 01/10/2023), COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларнинг амниотик суюқлигида ҳомила жигар ҳужайралари ва плацентанинг шикастланиши билан боғлиқ бўлган ҳомиладорлик патологияларига сабаб бўладиган ишқорий фосфатаза фаоллиги ошишини аниқлаш Тошкент давлат тиббиёт маркази ва Навоий вилоят клиник маркази клиник амалиётига жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликда ишқорий фосфатаза фаоллиги даражасининг ошиши натижасида кузатиладиган ҳомила жигар ҳужайраларининг ва плацентанинг шикастланиши билан намоён бўлувчи ҳомиладорлик патологияларини аниқлаш перинатал асоратлар ва ўлим ҳолатларини эрта аниқлаш ҳамда олдини олиш учун хизмат қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликда ишқорий фосфатаза фаоллиги даражаси ошганлиги қайд этилганда касалхонага ётқизиш учун тежалган маблаг миқдори:1 кунлик касалхонада қолиш учун тўлов-223 500 сўм; (умумий иқтисодий самарадорлик ҳар бир бемор учун 2 235 000 сўмни ташкил етди), шунингдек, ўз вақтида профилактик терапия ўтказиш бюджетдан ташқари 637 800 маблағни тежаш имконини беради. Хулоса: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликда ишқорий фосфатаза миқдори ошган ҳолатларида лаборатория текширувларидан фойдаланганда ҳомила жигар ҳужайралари ва плацентанинг шикастланиши билан ҳомиладорлик патологияларини профилактик даволаш бюджет маблағларини ҳар бир бемор учун 2 235 000 сўмга ва бюджетдан ташқари 637 800 сўм маблағни тежайди
туртинчи илмий янгилик: илк маротаба амниотик суюқликда сфингомиелин ва фосфатидилхолин (лецитин) каби хомила сурфанктант тизимининг ўзига хос мембрана оқсиллари ўрганилди. Иккинчи триместрда COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда ҳомиланинг амниотик суюқлигида бу оқсиллар миқдорининг камайиши ҳомила сурфанктант тизимининг таркиби ва ишлаб чиқарилишининг ўзгаришига олиб келиши аниқланди. Ҳомилада сурфанктант тизимининг ўзгариши ёки тўлиқ ривожланмаганлиги янги туғилган чақалоқларда нафас олиш қийинлишуви синдромининг ривожланишига олиб келишини аниқлаш Республика перинатал маркази буйруғига асосан (18 и-и/3-сонли 01/10/2023-сонли) Тошкент вилоят тиббиёт маркази ва Навоий клиник амалиётига жорий етилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: иккинчи триместрда COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликдаги хомила сурфанктант тизими мембраналарининг ўзига хос оқсиллари миқдорининг камайиши ҳомила сурфанктант тизимининг таркиби ва ҳосил бўлишининг ўзгаришига олиб келиши янги туғилган чақалоқнинг перинатал нафас олиш касалликларининг кенг қамровли мэдикоментоз профилактикаси учун асос бўлади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликдаги сфингомиелин ва фосфатидилхолин (лецитин) каби ҳомила мембраналарининг ўзига хос оқсилларини ўрганиш, миқдорини аниқлаш нархи касалхонага ётқизиш давомийлигида пулни тежалишига олиб келди:1 кунлик касалхонада қолиш учун тўлов миқдори-223500; (умумий иқтисодий самарадорлик ҳар бир янги туғилган чақалоқ учун 1,341,000 сўм), шунингдек, ўз вақтида профилактика терапия ўтказиш 452,000 сўм бюджетдан ташқари маблағларни тежашга имкон беради. Хулоса: лаборатория усулларидан фойдаланганда, COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда амниотик суюқликдаги сфингомиелин ва фосфатидилхолин (лецитин) каби хомила сурфанктант тизимининг ўзига хос мембрана оқсилларини ўрганиш нархи касалхонага ётқизиш муддатида пул тежалишига олиб келади: 1 кунлик касалхонада қолиш учун тўлов миқдори-223500; (умумий иқтисодий самарадорлик 1,341,000 сўм ҳар бир янги туғилган чақалоққа), шунингдек, ўз вақтида профилактика терапия ўтказиш 452,000 бюджетдан ташқари маблағларни тежашга имкон беради.