Palvanov Bozorboy Yusupovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Ko‘p tarkibli aralashmalarni tozalash jarayonlarini tadqiq etish uchun takomillashtirilgan model va algoritmlar», 05.01.07–Matematik modellashtirish. Sonli usullar va dasturlar majmui (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.2.PhD/T269.

Ilmiy rahbar: Ravshanov Normaxmad, texnika fanlari doktori.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent axborot texnologiyalari universiteti huzuridagi Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ilmiy-innovatsion markazi.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, DSc.27.06.2017.T.07.01.

Rasmiy opponentlar: Kabulov Anvar Vosilovich, texnika fanlari doktori, professor; Malikov Zafar Mamatqulovich, texnika fanlari doktori.

Yetakchi tashkilot: Toshkent temir yo‘l muhandislari instituti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: ko‘p tarkibli aralashmalarning fizik-mexanik xususiyatlarini inobatga olgan holda separatsiyalash va fil`trlash o‘zgaruvchan texnologik jarayonlarini boshqarish va bashoratlash uchun takomillashtirilgan matematik modellar va sonli algoritmlarni ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

aylanma barabanli separatorlarda sochiluvchan aralashmalarni tozalash texnologik jarayoning zarra diametri, shakl koeffisienti va havo qarshiligini inobatga olish orqali matematik modeli va sonli hisoblash algoritmi takomillashtirilgan;

tekis yuzali vibrog‘alvirda zarralar vertikal va gorizontal harakati tezliklarini hisobga olgan holda aralashmalarda konsentratsiya o‘zgarishini aniqlash uchun gidrodinamika qonunlari asosida ikki o‘lchovli matematik model` hamda sonli hisoblash algoritmi ishlab chiqilgan;

ion almashinuv fil`trlash texnologik jarayonidagi tajribaviy qiymat barodiffuziya koeffisientini laboratoriya sharoitisiz aniqlash usuli Laplas va Fur`e almashtirishlari asosida takomillashtirilgan;

ionalmashinuv fil`trlash jarayonining to‘rtta holatlari uchun cho‘kma qalinligining vaqt bo‘yicha o‘zgarishini kiritish asosida matematik modellar takomillashtirilgan va vektorli-ayirmali usuli yordamida hisoblash algoritmlari ishlab chiqilgan;

ko‘p tarkibli aralashmalarning fizik-mexanik xususiyatlarini inobatga olgan holda suyuq ionli eritmalarni ionalmashinuv usulda tozalash texnologik jarayonining teskari masalasini echish usuli Chebishev ko‘pxadlarini kiritish orqali takomillashtirilgan;

ko‘p tarkibli aralashmalarni tozalash texnologik jarayonlarining ishlab chiqilgan matematik va hisoblash algoritmlari asosida dasturiy vosita yaratilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Sochiluvchan va suyuq ionli aralashmalarni tozalash texnologik jarayonlarini tadqiq etish maqsadida yaratilgan matematik modellar, algoritmlar va dasturiy majmualar asosida:

gidrodinamika qonunlari asosida ishlab chiqilgan matematik ta’minoti, hisoblash algoritmi, dasturiy vositasi “Urganch maxsus sanitar trans” ishlab chiqarish davlat korxonasida maishiy chiqindilarni tozalash va saralash jarayoniga joriy qilingan (Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2017 yil 28 noyabrdagi 33-8/8049-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijasida yaratilgan dasturiy vositani qo‘llash orqali tozalovchi agregat va mashinalar unumdorligini 5-6%ga oshirish, ularga ketadigan sarf-xarajatlarni 8-9%ga kamaytirish imkonini bergan;

Fur`e va Laplas almashtirish usullari yordamida ishlab chiqilgan matematik ta’minot va yaratilgan dasturiy vosita Pitnak shahridagi “Ulug‘bek obod” mashina-traktor parkida texnik suyuqliklarni tozalash jarayoniga joriy etilgan (Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2017 yil 28 noyabrdagi 33-8/8049-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijasida matematik va dasturiy ta’minotni qo‘llash orqali tozalovchi agregat va mashinalar unumdorligini 7,5%gacha oshirish hamda mashinalarga ketadigan sarf-xarajatlarni 7-8%ga  kamaytirish imkonini bergan;

zarra qarshilik koeffisientini kiritish orqali yaratilgan matematik va dasturiy ta’minot Samarqand viloyatidagi “Lazzatli DON” xususiy ishlab chiqarish korxonasida bug‘doy donini tozalash jarayoniga joriy qilingan (Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2017 yil 28 noyabrdagi 33-8/8049-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijasida yaratilgan dasturiy vositani qo‘llash orqali agregat parametrlarini to‘g‘ri tanlash hisobiga separator unumdorligini 3-4%ga oshirish imkonini bergan;

fil`tr yuzasidagi cho‘kma balandligi vaqt bo‘yicha o‘zgarishini kiritish orqali suyuq ionli aralashmalarni tozalash texnologik jarayonining matematik va dasturiy ta’minoti “Zarafshon” magistral tizimlari boshqarmasida ichimlik suvini fil`trlash jarayoniga joriy qilingan (Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2017 yil 28 noyabrdagi 33-8/8049-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijasida matematik va dasturiy ta’minotni qo‘llash orqali tozalovchi agregatlarning parametrlarini to‘g‘ri tanlash hisobiga ularning unumdorligini 8-9%ga oshirish imkonini bergan.