Azizova Gavxar Maxmudxanovnaning
falsafa doktori (PhD)dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Sun’iy o‘pka ventilyasiyasi bilan bog‘liq traxeobronxitning oldini olish va davolash usullarini takomillashtirish (klinik va eksperimental tadqiqot)», 14.00.37 – Anesteziologiya va reanimatologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.1.PhD/Tib3437.
Ilmiy rahbar: Ibadov Ravshan Alievich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: «Akademik V.Voxidov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya ilmiy-amaliy tibbiet markazi» DM.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Bolalar milliy tibbiyot markazi, DSc.04/01.02.2022.Tib.147.01.
Rasmiy opponentlar: Satvaldieva Elmira Abdusamatovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Xamraeva Gulchexra Shaxobovna, tibbiet fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot nomi: «Professor S.V. Ochapovskiy nomidagi 1-sonli viloyat klinik shifoxonasi» Ilmiy-tadqiqot instituti (Krasnodar, Rossiya).
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: traxeobronxial daraxtning ventilyator bilan bog‘liq asoratlarini oldini olish va davolash usullarini optimallashtirish orqali uzoq muddatli mexanik ventilyasiyada bo‘lgan bemorlarni davolash natijalarini yaxshilashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
pastki nafas yo‘llarining ventilyator bilan bog‘liq shikastlanishlariga traxeya va bronxlar shilliq qavatining yaqqol limfoid-neytrofil infiltratsiyasi hamrohlik qilishi, yiringli yallig‘lanish va eroziv-gemorragik komponenti mavjudligi bilan murakkab kechishi esa destruksiya va nekroz tufayli to‘qimalarning yaxlitligini buzilishiga olib kelishi aniqlangan;
ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit rivojlanishining prediktorlari o‘rganilgan, ular orasida ko‘p a’zolar etishmovchiligi fonida mexanik ventilyasiya davomiyligi va agressiv patogenlar va mikrobli assotsiatsiyalari natijasida kelib chiqqan nozokomial infeksiyalar muhim o‘rin egallashi aniqlangan;
«HEMOBEN MD» ning tibbiy-biologik xavfsizligi isbotlangan va bu preparatning traxeya shilliq qavatining shikastlanishini eksperimental modellashtirishda morfometrik tarzda gemostatik ta’siri va germetik xususiyati, shuningdek, organizmga toksik va allergik ta’siri isbotlangan;
«HEMOBEN MD» ning traxeya shilliq qavatining shikastlanish zonasiga uzoq vaqt fiksatsiyasi fonida, uning eksperimental shikastlanishi paytida, minimal aseptik yallig‘lanish ko‘rinishlari hisobiga organdagi degenerativ-deformatsiya jarayonlari faollashuvi bilan kechuvchi mahalliy infiltratlarning rivojlanishi sodir bo‘lmasligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
«Akademik V.Vohidov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi» DM ekspert kengashining 2023 yil 22 noyabrdagi 2x/17 son xulosasiga ko‘ra (boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga «Akademik V.Vohidov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan xirurgiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi» DM tomonidan 2023 yil 21 noyabrdagi 1078-son xat):
birinchi ilmiy yangilik: ventilyator bilan bog‘liq bo‘lgan nafas yo‘llarining shikastlanishlarining patomorfologik mexanizmlarini hisobga olgan holda, ventilyasiyadan foydalanish ko‘rsatmalari va davomiyligini aniqroq belgilab berish bilan uzoq muddatli mexanik ventilyasiyada bo‘lgan bemorlarni boshqarishda yanada samarali va individual yondashuvlarni ishlab chiqishga imkon beradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar "Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM” DM buyrug‘i (21.11.2023 y.; №1077) bilan Respublika maxsus 1-son Zangiota shifoxonasi, Andijon viloyati ko‘p tarmoqli shifoxonasi va Andijon davlat tibbiet instituti klinikasining jonlantirish bo‘linmalarida joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • reanimatsiya bulimida davolanish muddati, shu jumladan respirator terapiya davomiyligini qisqartirish; • ko‘p organ etishmovchiligining rivojlanish darajasini kamaytirish; • bemorlarning reabilitatsiya davrini qisqartirish; • bemorlarning ijtimoiy va mehnat faoliyatiga tezroq qaytishini ta’minlash. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: patomorfologik xususiyatlar bo‘yicha bilimlarni oshirish va ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxitning erta tashxisini takomillashtirish hisobiga sun’iy o‘pka ventilyasiyasining o‘rtacha davomiyligini 8,4 dan 5,2 kungacha qisqartirish imkonini berdi, 1 nafar bemor uchun 3 680 000 so‘m byudjet mablag‘ iqtisod qilindi (“Akademik V.Vohidov nomidagi RIXIATM” DM reanimatsiya bulimida 1 kun davolanish 1 150 000 so‘mni tashkil etadi). Demak bir nafar bemordan 3 680 000 so‘m iqtisod qilinsa yillik iqtisodiy kursatkich 51 520 000 so‘mni (14 nafar ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit bor bemorlar uchun) tashkil etadi. Xulosa: patomorfologik xususiyatlar bo‘yicha bilimlarni oshirish va ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxitning erta tashxisini takomillashtirish, hamda sun’iy o‘pka ventilyasiyasining o‘rtacha davomiyligini qisqartirish byudjet mablag‘larini 1 yilda 51 520 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Sun’iy o‘pka ventilyasiyasi bilan bog‘liq traxeobronxitning oldini olish va davolash usullarini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga «Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM» DM direktori tomonidan 2023 yil 22 noyabrdagi 1078-son xat yuborilgan.
ikkinchi ilmiy yangilik: ventilator assotsilashgan traxeobronxit rivojlanishining sabab-ta’sir munosabatlarini bilish klinik amaliyotni yaxshilashga, shifoxona ichidagi infeksiyalar chastotasini kamaytirishga yordam beradi, bu esa oxir-oqibatda davolash natijalari va bemorlarning hayot sifatini yaxshilashga imkon beradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar "Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM” DM buyrug‘i (21.11.2023 y.; № 1077) bilan Respublika maxsus 1-son Zangiota shifoxonasi, Andijon viloyati ko‘p tarmoqli shifoxonasi va Andijon davlat tibbiet instituti klinikasining jonlantirish bo‘linmalarida joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • reanimatsiya bulimida davolanish muddati, shu jumladan respirator terapiya davomiyligini qisqartirish; • ko‘p organ etishmovchiligining rivojlanish darajasini kamaytirish; • bemorlarning reabilitatsiya davrini qisqartirish; • bemorlarning ijtimoiy va mehnat faoliyatiga tezroq qaytishini ta’minlash. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit bilan og‘rigan bemorlarni davolash algoritmini xavf omillarini hisobga olgan holda optimallashtirish hisobiga reanimatsiya bo‘limida davolanishning o‘rtacha davomiyligini 9,7 dan 6,6 kungacha qisqartirish imkonini berdi, 1 nafar bemor uchun 3 565 000 so‘m byudjet mablag‘ iqtisod qilindi (“Akademik V.Vohidov nomidagi RIXIATM” DM reanimatsiya bulimida 1 kun davolanish 1 150 000 so‘mni tashkil etadi). Demak bir nafar bemordan 3 565 000 so‘m iqtisod qilinsa yillik iqtisodiy kursatkich 49 910 000 so‘mni (14 nafar ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit bor bemorlar uchun) tashkil etadi. Xulosa: ventilator assotsiyalashgan traxeobronxit bilan og‘rigan bemorlarni davolash algoritmini xavf omillarini hisobga olgan holda optimallashtirish, shuningdek, reanimatsiyada davolanishning o‘rtacha davomiyligini qisqartirish byudjet mablag‘larini 1 yilda 49 910 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Sun’iy o‘pka ventilyasiyasi bilan bog‘liq traxeobronxitning oldini olish va davolash usullarini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga «Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM» DM direktori tomonidan 2023 yil 22 noyabrdagi 1078-son xat yuborilgan.
uchinchi ilmiy yangilik: «HEMOBEN MD»-ning eksperimental hayvonlarning tanasiga nojo‘ya ta’sirini o‘rganish mumkin bo‘lgan xavflarni baholash va uni klinik amaliyotda bronxoskopik qo‘llash uchun individual sharoitlarni aniqlash va ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxitning gemorragik asoratlari sonini kamaytirish imkonini beradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar "Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM” DM buyrug‘i (21.11.2023 y.; № 1077) bilan Respublika maxsus 1-son Zangiota shifoxonasi, Andijon viloyati ko‘p tarmoqli shifoxonasi va Andijon davlat tibbiet instituti klinikasining jonlantirish bo‘linmalarida joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • reanimatsiya bulimida davolanish muddati, shu jumladan respirator terapiya davomiyligini qisqartirish; • ko‘p organ etishmovchiligining rivojlanish darajasini kamaytirish; • bemorlarning reabilitatsiya davrini qisqartirish; • bemorlarning ijtimoiy va mehnat faoliyatiga tezroq qaytishini ta’minlash. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: uzoq muddatli mexanik ventilyasiya paytida traxeya va/yoki bronxlar shilliq qavatining o‘tkir gemorragik shikastlanishlarini endoskopik davolash usulini joriy etish hisobiga terapevtik bronkoskopiya muolajalari narxini har bir bemor uchun 5 880 000 dan 1 850 000 so‘mgacha kamaytirish imkonini berdi, 1 nafar bemor uchun 4 060 000 so‘m byudjet mablag‘ iqtisod qilindi (“Akademik V.Vohidov nomidagi RIXIATM” DM reanimatsiya bulimida terapevtik bronxoskopiya 350 000 so‘mni tashkil etadi). Demak bir nafar bemordan 4 060 000 so‘m iqtisod qilinsa yillik iqtisodiy kursatkich 56 840 000 so‘mni (14 nafar ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit bor bemorlar uchun) tashkil etadi. Xulosa: uzoq muddatli mexanik ventilyasiya paytida traxeya va/yoki bronxlar shilliq qavatining o‘tkir gemorragik shikastlanishlarini endoskopik davolash usulini joriy etish, shuningdek, terapevtik bronxoskopiya muolajalari uchun sarf-xarajatlarni kamaytirish byudjet mablag‘larini 1 yilda 56 840 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Sun’iy o‘pka ventilyasiyasi bilan bog‘liq traxeobronxitning oldini olish va davolash usullarini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga «Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM» DM direktori tomonidan 2023 yil 22 noyabrdagi 1078-son xat yuborilgan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: etarli gemostatik ta’sirni ta’minlagan holda qon ketish yuzasini tezda qoplash imkonini beradigan «HEMOBEN MD»-ning mahalliy qo‘llanilishi bilan traxeobronxial daraxtning shilliq qavati shikastlanganda qon ketishini to‘xtatish usuli ishlab chiqilgan, bu reanimatsiyada davolanish muddatini, shu jumladan nafas olish terapiyasining davomiyligini qisqartirish imkonini beradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar "Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM” DM buyrug‘i (21.11.2023 y.; № 1077) bilan Respublika maxsus 1-son Zangiota shifoxonasi, Andijon viloyati ko‘p tarmoqli shifoxonasi va Andijon davlat tibbiet instituti klinikasining jonlantirish bo‘linmalarida joriy etildi. Ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: • reanimatsiya bulimida davolanish muddati, shu jumladan respirator terapiya davomiyligini qisqartirish; • ko‘p organ etishmovchiligining rivojlanish darajasini kamaytirish; • bemorlarning reabilitatsiya davrini qisqartirish; • bemorlarning ijtimoiy va mehnat faoliyatiga tezroq qaytishini ta’minlash. Ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: «HEMOBEN MD»-ni mahalliy qo‘llash orqali traxeobronxial daraxtning shilliq qavati shikastlanganda qon ketishini to‘xtatish usulini optimallashtirish hisobiga reanimatsiya bo‘limida gemorragik kataral-yiringli ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit bilan bemorlarning davolanishining o‘rtacha davomiyligini 14,4 dan 10,2 kungacha qisqartirish imkonini berdi, 1 nafar bemor uchun 4 830 000 so‘m byudjet mablag‘ iqtisod qilindi («Akademik V.Vohidov nomidagi RIXIATM» DM reanimatsiya bulimida 1 kun davolanish 1 150 000 so‘mni tashkil etadi). Demak bir nafar bemordan 4 830 000 so‘m iqtisod qilinsa yillik iqtisodiy kursatkich 67 620 000 so‘mni (14 nafar ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit bor bemorlar uchun) tashkil etadi. Xulosa: «HEMOBEN MD»-ni mahalliy qo‘llash orqali traxeobronxial daraxtning shilliq qavati shikastlanganda qon ketishini to‘xtatish usulini optimallashtirish, shuningdek, reanimatsiya bo‘limida gemorragik kataral-yiringli ventilyator assotsiyalashgan traxeobronxit bilan bemorlarning davolanishining o‘rtacha davomiyligini qisqartirish byudjet mablag‘larini 1 yilda 67 620 000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Ilmiy yangilikdan kengaytirilgan holda foydalanishi: «Sun’iy o‘pka ventilyasiyasi bilan bog‘liq traxeobronxitning oldini olish va davolash usullarini takomillashtirish» mavzusida ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasalariga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga «Akademik V.Voxidov nomidagi RIXIATM» DM direktori tomonidan 2023 yil 22 noyabrdagi 1078-son xat yuborilgan.