Ярмухамедов Алишер Салиджановичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Эркакларда бирламчи бепуштлик патогенезида иммуно-генетик механизмлар: диагностика ва  даволашга ёндашувлар», 14.00.36 – Аллергология ва иммунология; 14.00.31 – Урология  (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.DSc/Tib820.
Илмий раҳбарлар: Арипова Тамара Уктамовна, тиббиёт фанлари доктори, академик; Гайбуллаев Асилбек Асадович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Иммунология ва инсон геномикаси институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:  Иммунология ва инсон геномикаси институти, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Расмий оппонентлар: Уразметова Маиса Дмитриевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гамидов Сафар Исроилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор;  Исмаилова Гули Аминджановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат тиббиёт университети.
 Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: эркакларда бирламчи бепуштликни иммуно-генетик механизмларни аниқлаш хамда  ташхислаш  ва  даволашга  ёндашувларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор барча текширилган бирламчи бепуштлиги бўлган эркаклар қон зардобида ингибин В, фруктоза ва цинк ионлари миқдорининг ишонарли камайиши ва фақат секретор бепуштликда ФСГ ва ЛГ гормонлари миқдорининг ортиши касаллик клиник кечиши билан тўғри пропорционал боғлиқлиги аниқланган;
илк бор бепуштликнинг экскретор шакли табиий киллер (ТК) ҳужайралар сони, ИЛ-2, ИЛ-6 ва ТNFа цитокинлар миқдорининг ишонарли ортиши, секретор шакли эса CD25+ лимфоцитлар сони, ИЛ-6 ва ТNFа цитокинлар миқдорининг ортиши фонида табиий киллер (ТК) ҳужайралар сони ва ИЛ-2 миқдорининг ишонарли камайиши шароитида ривожланиши исботланган;
илк бор эркакларда бирламчи бепуштлиги секретор шаклига CFTR генининг CFTR_F508del (OR≥10,252 Wald 95% CI: 1.279 >10.252> 82.155, χ2≥7,198) полиморфизми,  идиопатик бепуштлигига  CFTR_W1282Х (OR≥7,33 и Wald 95% CI: 0.849 >7> 57.694, χ2≥4,37) полиморфизмининг   кўпроқ даражада тарқалганлиги сабаб бўлиши исботланган;
илк бор идиопатик бепуштлик билан касалланган эркаклар гуруҳидаги CFTR генининг N1303K полиморфизми (χ2≥3,44; OR≥5,95) ҳақиқий аҳамиятли эмаслиги, аммо ушбу тенденциянинг кўп сонли намуналарда кенгайиши эркакларда идиопатик бепуштликни башорат қилиш маркери  бўлиши мумкинлиги асосланган;
илк бор бирламчи бепуштликнинг секретор ва идиопатик шакллари бўлган эркаклар Y хромосомасининг аниқланган AZFb: sY127, AZFa: sY86 ва AZFc: sY254 делеция минтақалари ўзаро ишонарли даражада фарқли эмаслиги хамда клиник кечишида мустақил омил бўлиб хизмат қилмаслиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Иммунология ва инсон геномикаси институти Эксперт кенгашининг 2023 йил 27 ноябрдаги № DSc 5а-2/003-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти:  илк бор барча текширилган бирламчи бепуштлиги бўлган эркаклар қон зардобида ингибин В, фруктоза ва цинк ионлари миқдорининг ишонарли камайиши ва фақат секретор бепуштликда ФСГ ва ЛГ гормонлари миқдорининг ортиши касаллик клиник кечиши билан тўғри пропорционал боғлиқлиги аниқланган; илмий янгиликнинг аҳамияти: касалликнинг шаклланиши ва унинг оқибатида юзага келган бепуштлик билан асоратланиши қон зардобида ингибин В, фруктоза ва цинк ионлари миқдори ва секретор бепуштликда ФСГ ва ЛГ гормонлари миқдорини баҳолаш мухим роль ўйнаган; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинган (Иммунология ва инсон геномикаси институтининг 2023 йил 22 сентябрдаги DSc 4а-1/003-сонли маълумотномаси); илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  илмий натижаларнинг жорий қилиниши эркаклар бепуштлигини эрта ташхислаш ва даволаш тактикасини амалга ошириш, касаллик асоратларини камайтириш, тиббий ёрдам кўрсатиш сифатини ошириш, касалхонада даволаниш давомийлигини қисқартириш хамда бепуштликдан халос бўлишга имкон яратган; илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинишида касалликни коррегишлашда 1 даволаниш курси шуни кўрсатдики, бир бемор учун самарадорлик 140351 сумни, эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислашда иқтисодий самарадорлик 1 400 000 сўмни ташкил қилган; хулоса: Ярмухамедов Алишер Салиджановичнинг «Эркаклар бепуштлигини коррегирлаш усули» ва «Бепуштликда эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислаш алгоритми»  номли услубий тавсияномалари тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 30 ноябрдаги 8н-р/526-сонли ва 8н-р/527-сонли маълумотномалари).
иккинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: илк бор бепуштликнинг экскретор шакли табиий киллер (ТК) ҳужайралар сони, ИЛ-2, ИЛ-6 ва ТNFа цитокинлар миқдорининг ишонарли ортиши, секретор шакли эса CD25+ лимфоцитлар сони, ИЛ-6 ва ТNFа цитокинлар миқдорининг ортиши фонида табиий киллер (ТК) ҳужайралар сони ва ИЛ-2 миқдорининг ишонарли камайиши шароитида ривожланиши исботланган; илмий янгиликнинг аҳамияти:  бепуштликнинг экскретор ва секретор шакллари иммунокомпетент ҳужайралар (ТК, CD25+) ва цитокинларнинг (ИЛ-2, ИЛ-6 ва ТNFа) иммун жавоб фаолияти хосил булиб патологик жараённинг табиати, унинг кучайиши ва ривожланишига боғлиқлиги тарзида намоён бўлади; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши:  илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинган (Иммунология ва инсон геномикаси институтининг 2023 йил 22 сентябрдаги DSc 4а-1/003-сонли маълумотномаси); илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  илмий натижаларнинг жорий қилиниши эркаклар бепуштлигини эрта ташхислаш ва даволаш тактикасини амалга ошириш, касаллик асоратларини камайтириш, тиббий ёрдам кўрсатиш сифатини ошириш, касалхонада даволаниш давомийлигини қисқартириш хамда бепуштликдан халос бўлишга имкон яратган; илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинишида касалликни коррегишлашда 1 даволаниш курси шуни кўрсатдики, бир бемор учун самарадорлик 140351 сумни, эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислашда иқтисодий самарадорлик 1 400 000 сўмни ташкил қилган; хулоса: Ярмухамедов Алишер Салиджановичнинг «Эркаклар бепуштлигини коррегирлаш усули» ва «Бепуштликда эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислаш алгоритми»  номли услубий тавсияномалари тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 30 ноябрдаги 8н-р/526-сонли ва 8н-р/527-сонли маълумотномалари);
учинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: илк бор эркакларда бирламчи бепуштлиги секретор шаклига CFTR генининг CFTR_F508del (OR≥10,252 Wald 95% CI: 1.279 >10.252> 82.155, χ2≥7,198) полиморфизми,  идиопатик бепуштлигига  CFTR_W1282Х (OR≥7,33 и Wald 95% CI: 0.849 >7> 57.694, χ2≥4,37) полиморфизмининг   кўпроқ даражада тарқалганлиги сабаб бўлиши исботланган; илмий янгиликнинг аҳамияти: эркакларда бирламчи бепуштлиги секретор ва идиопатик шаклларига CFTR генининг турли полиморф вариантлари полиморфизмининг кўпроқ даражада тарқалганлиги сабаб бўлиши билан изохланади; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинган (Иммунология ва инсон геномикаси институтининг 2023 йил ХХ сентябрдаги DSc 4а-1/003-сонли маълумотномаси); илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  илмий натижаларнинг жорий қилиниши эркаклар бепуштлигини эрта ташхислаш ва даволаш тактикасини амалга ошириш, касаллик асоратларини камайтириш, тиббий ёрдам кўрсатиш сифатини ошириш, касалхонада даволаниш давомийлигини қисқартириш хамда бепуштликдан халос бўлишга имкон яратган; илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинишида касалликни коррегишлашда 1 даволаниш курси шуни кўрсатдики, бир бемор учун самарадорлик 140351 сумни, эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислашда иқтисодий самарадорлик 1 400 000 сўмни ташкил қилган; хулоса: Ярмухамедов Алишер Салиджановичнинг «Эркаклар бепуштлигини коррегирлаш усули» ва «Бепуштликда эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислаш алгоритми»  номли услубий тавсияномалари тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 30 ноябрдаги 8н-р/526-сонли ва 8н-р/527-сонли маълумотномалари).
тўртинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: илк бор идиопатик бепуштлик билан касалланган эркаклар гуруҳидаги CFTR генининг N1303K полиморфизми (χ2≥3,44; OR≥5,95) ҳақиқий аҳамиятли эмаслиги, аммо ушбу тенденциянинг кўп сонли намуналарда кенгайиши эркакларда идиопатик бепуштликни башорат қилиш маркери  бўлиши мумкинлиги асосланган; илмий янгиликнинг аҳамияти: эркакларда идиопатик бепуштликка мойилликнинг шаклланиши CFTR генининг N1303K полиморфизми орқали башорат қилиш мумкинлиги билан изохланади; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинган (Иммунология ва инсон геномикаси институтининг 2023 йил ХХ сентябрдаги DSc 4а-1/003-сонли маълумотномаси); илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  илмий натижаларнинг жорий қилиниши эркаклар бепуштлигини эрта ташхислаш ва даволаш тактикасини амалга ошириш, касаллик асоратларини камайтириш, тиббий ёрдам кўрсатиш сифатини ошириш, касалхонада даволаниш давомийлигини қисқартириш хамда бепуштликдан халос бўлишга имкон яратган; илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинишида касалликни коррегишлашда 1 даволаниш курси шуни кўрсатдики, бир бемор учун самарадорлик 140351 сумни, эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислашда иқтисодий самарадорлик 1 400 000 сўмни ташкил қилган; хулоса: Ярмухамедов Алишер Салиджановичнинг «Эркаклар бепуштлигини коррегирлаш усули» ва «Бепуштликда эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислаш алгоритми»  номли услубий тавсияномалари тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 30 ноябрдаги 8н-р/526-сонли ва 8н-р/527-сонли маълумотномалари).
бешинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти:  илк бор бирламчи бепуштликнинг секретор ва идиопатик шакллари бўлган эркаклар Y хромосомасининг аниқланган AZFb: sY127, AZFa: sY86 ва AZFc: sY254 делеция минтақалари ўзаро ишонарли даражада фарқли эмаслиги хамда клиник кечишида мустақил омил бўлиб хизмат қилмаслиги аниқланган; илмий янгиликнинг аҳамияти: бирламчи бепуштликнинг секретор ва идиопатик шакллари бўлган эркаклар Y хромосомасининг делеция минтақалари ўзаро ишонарли даражада фарқли эмаслиги хамда клиник кечишида мустақил омил бўлиб хизмат қилмаслиги изохланади; илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: илмий натижалар соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинган (Иммунология ва инсон геномикаси институтининг 2023 йил ХХ сентябрдаги DSc 4а-1/003-сонли маълумотномаси); илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  илмий натижаларнинг жорий қилиниши эркаклар бепуштлигини эрта ташхислаш ва даволаш тактикасини амалга ошириш, касаллик асоратларини камайтириш, тиббий ёрдам кўрсатиш сифатини ошириш, касалхонада даволаниш давомийлигини қисқартириш хамда бепуштликдан халос бўлишга имкон яратган; илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат:  Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Бухоро филиали  ва Тошкент шаҳар “Мэдиофарм ЭКО” репродуктив саломатлик хусусий клиникаси амалий фаолиятига жорий қилинишида касалликни коррегишлашда 1 даволаниш курси шуни кўрсатдики, бир бемор учун самарадорлик 140351 сумни, эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислашда иқтисодий самарадорлик 1 400 000 сўмни ташкил қилган; хулоса: Ярмухамедов Алишер Салиджановичнинг «Эркаклар бепуштлигини коррегирлаш усули» ва «Бепуштликда эркаклар жинсий тизими ёрдамчи безлари фаолиятини ташхислаш алгоритми»  номли услубий тавсияномалари тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 30 ноябрдаги 8н-р/526-сонли ва 8н-р/527-сонли маълумотномалари).