Муминова Нодира Махмудовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
“Ўзбек халқ инонч айтимларининг жанр табиати, мавзу доираси ва поетикаси”, 10.00.08 – Фолклоршунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Fil3934.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон  давлат университети.
Илмий раҳбар: Эшанова Зилолахон Қўчқаровна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёт ва фолклори институти, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.02.
Расмий оппонентлар: Ураева Дармон Саидахмедовна, филология фанлари доктори, профессор; Каюмов Олим Садириддинович, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбек халқ инонч айтимларининг ўзига хос жанр хусусиятлари, тарихий-генетик асослари, типологияси ва поетикасини аниқлаш, инонч айтимларининг ҳозирги тарихий-фолклорий жараёндаги ҳолатини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек халқ айтимлари таркибида инонч айтими деган кичик насрий жанрнинг мавжудлиги ва ўзига хос фолклористик хусусиятларга эга эканлиги, поетикаси ҳамда постфолклор шароитида ҳам яшовчанлиги назарий жиҳатдан асосланган;
инонч айтимлари жанрининг тарихий-адабий асослари ибтидоий жамиятнинг оилавий-маиший муносабатлари, хўжалик юритишни табиат ўзгаришларига мувофиқлаштириш анъаналари ва мифологик-ритуал маросимларга бориб тақалиши асосланган;
ўзбек халқ инонч айтимлари кишиларнинг кундалик маиший ҳаётидаги ижро эҳтиёжи, руҳиятга кўрсатадиган кучли таъсир қудрати, хотирада узоқ вақт сақланган ҳолда яшовчанлиги ҳамда ўзига хос ифода шакли ва уни ташкил этувчи ички таркибий қисмларининг спецификаси исботланган;
бадиий-утилитар маданий мероснинг энг кичик элементларидан саналувчи инонч айтими миллий менталитет белгиларини хилма-хил ҳаётий имуқуқ (ассоциатив натижалар) орқали шакллантириши, ишонувчан омма орасига коммуникабеллик билан ёйиши ва шу тариқа миллий-маиший анъаналарнинг трансляторига айланиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек фолклорида инонч айтими жанрининг ўзига хос хусусиятлари, тарихий-генетик асослари, типологияси ва поетикасини тадқиқ этиш жараёнида чиқарилган илмий-назарий хулосалар ва олинган натижалар асосида:
ўзбек халқ инонч айтимлари матнидаги утилитар вазифадошлик ва бадиий воситаларнинг лингвопоетик хусусиятларини таҳлил қилишга доир материаллар ҳамда илмий-назарий қарашлардан ЎзР ФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА – Ф1 005 рақамли “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва Қорақалпоқ адабиётшунослигини тадқиқ этиш” (2018-2020) мавзусидаги фундаментал лойиҳасининг фолклор жанрларига оид бўлимларини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022- йил 20-сентябрдаги 352/1-сон  маълумотномаси). Натижада ўзбек фолклори жанрларининг таркиби ва уларнинг генетик негизларини жаҳон фолклоршунослигининг сўнгги ютуқларига таяниб ўрганиш усулларини янада такомиллаштириш ва шу асосда илмий текширувлар диққат марказидан четда қолиб келаётган инонч айтимларининг маиший-амалий ҳамда эстетик моҳиятини очиқлашга эришилган;
ўзбек халқи бадиий тафаккури тараққиётида муҳим рол ўйнаган қадимги давр фолклорининг инонч айтими жанри генезисида тутган ўрнига доир илмий-назарий қарашлардан Ўзбекистон Педагогика фанлари илмий тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалида 2018–2020-йилларда бажарилган Ф3-2016-0908165532 рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавит ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги фундаментал лойиҳасини бажарилишида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг Ўзбекистон Педагогика илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2022-йил 16-сентябрдаги 231-сон маълумотномаси). Натижада инонч айтимлар утилитар вазифадошлигининг инстиктларимиз ва кундалик фаолиятимизда тутган ўрнини ойдинлаштиришга эришилган;
инонч айтимларларниг халқимиз маънавий-маданий тараққиётида эгаллаган аҳамиятига доир илмий қарашлардан Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмаси ёш ижодкорлар тўгараги семинарида 2019–2020-йилларда амалга оширилган “Қорақалпоқ фолклори ва адабиёти”  антология хрестоматиясининг фолклор жанрига оид бўлимларини тузишда муҳим назарий ва амалий манба сифатида  фойдаланилган (Қорақалпоғистон Ёзувчилар уюшмасининг 2022-йил 16-сентябрдаги 91-сонли маълумотномаси). Натижада инонч айтимларининг миллий барқарорлиги жиҳатидан  ўзга тилга таржима қилиш қийин эканлигини инобатга олиб, туркий халқлар фолклоридаги инонч айтимларининг маъновий аналогиялари ва эквивалентларидан фойдаланиш ҳақида янги маълумотларга эга бўлган;
инонч айтимларлариниг халқимиз маънавий-маданий тараққиётида эгаллаган аҳамиятига доир илмий қарашлардан Андижон вилояти телерадиокомпаниясининг “Маънавият – қалб кўзгуси”, “Нажот билимда”, “Хазинамсан китоб” кўрсатувларининг ссенарийсини ёзишда ва эшиттиришларни тайёрлашда фойдаланилган (Андижон вилояти телерадиокомпаниясининг 2023-йил 22-июндаги 01-24/152-сон далолатномаси). Натижада телетомошабин ҳамда радиоешиттириш мухлислари ўзбек халқ инонч айтимлари ҳақида янги маълумотларга эга бўлган.