Уринова Розагул Шахобиддин кизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Репродуктив ёшдаги аёлларда жинсий аъзоларининг эрта пролапс муаммосини даволашда янги технологиялар”, 14.00.01 – Акушерлик  ва  гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Tib2618.
Илмий раҳбар: Саиджалилова Дилноза Джавдатовна, тиббиёт фанлари доктори,  профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.11.2023.Tib.114.01.
Расмий оппонентлар: Иргашева Севара Уткуровна, тиббиёт фанлари доктори; Негмаджанов Баходур Болтаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: репродуктив ёшдаги аёлларда дифференсиялланмаган бириктирувчи тўқима дисплазия ҳисобига ривожланган жинсий аъзоларнинг пролапсини даволаш усулини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор репродуктив ёшдаги аёлларда генитал пролапснинг (ГП) эрта ривожланишига туртки бўлган 2 ва ундан ортиқ туғруқ (51,7%), туғруқ травматизми (12,3%), патологик кечган туғруқ жараёни (шиддатли туғруқ, узоқ кечган 2-давр) (12,1%), ошқозон-ичак касалликлари (колит) (10,3%), жинсий йўлларни яллиғланиш касалликларини қайталаниши (39,7%), нафас йўлларитш сурункали касалликлари (28,4%), варикоз касаллиги (18,1%) каби патологияларнинг нисбатан юқори кўрсаткичлари аниқланган;
илк бор ГП бор репродуктив ёшдаги аёлларда дифференсиялланмаган бириктирувчи тўқима дисплазия (ДБТД) частотаси аниқланди, бу 70,8% ни ташкил этди ва ГП ни аниқлашнинг асосий омилларидан бири бўлиб, бу бириктирувчи тўқима метаболитлар миқдорини ўзгаришлар билан тасдиқланди; ДБТД фонида ГПда бириктирувчи тўқималарнинг катаболизмининг кучайиши, бу унинг қондаги нейтрофил эластазаси ва сийдикдаги оксипролин каби метаболитларининг кўпайиши ва қондаги эластин ва магнийнинг паст миқдори билан тасдиқланди ва тос бўшлиғи мушакларининг ривожланиши хусусиятлари аниқланган;
ДБТД ва генитал пролапснинг оғирлиги билан бириктирувчи тўқима алмашинуви кўрсаткичлари даражаси ўртасидаги боғлиқлик: қон зардобидаги нейтрофил эластаза даражаси ва сийдикдаги оксипролин аҳамиятин даражаси ДБТД фонида генитал пролапснинг мавжудлиги билан тўғридан-тўғри боғлиқлик (r=0,84, Р<0,001) ва қон зардобидаги эластин ва магний даражасига тескари боғлиқлик аниқланган (r =-0,85, P<0,05);
репродуктив ёшдаги аёлларда ДБТД туфайли жинсий аъзоларнинг пролапсини даволашда каминвазив усули ишлаб чиқилди ва даволашда замонавий биологик парчаланадиган ипларнинг самарадорлиги ва хавфсизлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академияси Эксперт кенгаши хулосасига (2023-йил 25-майдаги 03-23/12-т-сон) кўра:
биринчи илмий янгилик: репродуктив ёшдаги аёлларда генитал пролапснинг эрта ривожланиши учун энг кўп учрайдиган хавф омиллари аниқланди: 2 ва ундан ортиқ туғруқ (51,7%), туғруқ травматизми (12,3%), патологик кечган туғруқ жараёни (шиддатли туғруқ, узоқ кечган 2-давр) (12,1%), ошқозон-ичак касалликлари (колит) (10,3%), жинсий йўлларни яллиғланиш касалликларини қайталаниши (39,7%), сурункали нафас йўллари касалликлари (28,4%), варикоз касалликлари (18,1%), бу туғруқдан кейин тос мушакларини тикланиши учун ноқулай фон бўлиб хизмат қилди. Репродуктив ёшдаги аёлларда аниқланган хавф омилларга асосланиб, уларнинг генитал пролапснинг эрта ривожланиши хавф гуруҳига бўлган муносабатини ва ўзгартирилиши мумкин бўлган омилларга қарши профилактика чораларини кўриш зарурлигини аниқлаш мумкин. Илмий янгиликни амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳри 8-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023 йилнинг 7 июндаги 184-сон буйруқ ҳамда Тошкент шаҳри 9-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023-йил 9-июндаги 74-сон буйруқ билан жорий етилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: репродуктив ёшдаги аёлларда генитал пролапснинг эрта ривожланиши учун хавф омилларини аниқлаш ва уларни профилактикасини ўтказиш патологиянинг эрта ривожланишига ва унинг ўрта-оғир ва оғир босқичга ўтишига тўсқинлик қилади ва таклиф этилаётган бошқарув алгоритми самарадорлигини оширди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: генитал пролапснинг эрта ривожланиши ва олдини олиш хавфи юқори бўлган аёлларни бошқаришга комплекс ёндашув нафақат патологиянинг, балки унинг оғир шаклларининг ривожланишига тўсқинлик қилади. Хулоса: ГПнинг эрта ривожланиши билан репродуктив ёшдаги аёлларни бошқаришга комплекс ёндашувни ишлаб чиқиш ва патологияни каминвазив усул ёрдамида даволаш ГП нинг оғир шаклларига ўтишни олдини олишга имкон берди.
иккинчи илмий янгилик: биринчи марта ГП нинг эрта ривожланиши билан репродуктив ёшдаги аёлларда ДБТД частотаси аниқланди, бу 70,8% ни ташкил этди ва патологияни асосий омилларидан бири бўлиб бириктирувчи тўқима метаболитлари даражаси ўзгариши билан тасдиқланди. Илмий янгиликни амалиётга жорий қилиниши: Тошкент шаҳри 8-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023 йилнинг 7 июндаги 184-сон буйруқ ҳамда Тошкент шаҳри 9-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023-йил 9-июндаги 74-сон буйруқ билан жорий етилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: эрта ривожланган генитал пролапси бор аёлларда ДБТД клиник белгиларини аниқлаш ва жинсий аъзоларнинг пролапсини шахсийлаштирилган бошқарув ва даволаш операциядан кейинги давр асоратларини 1,8 баравар ва патологиянинг қайталанишига 2 марта камайтиришга олиб келди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: ДБТД фонида эрта ривожланган ГПси бор аёлларни биологик парчаланадиган иплардан фойдаланган ҳолда каминвазив даволаш усули ва шахсийлаштирилган бошқарув алгоритми таклиф қилинди. Клиник ва иқтисодий самарадорлик касалхонада қолишнинг қисқариши, жарроҳлик харажатлари, операциядан кейинги асоратлар сонининг камлиги ва уларни даволаш харажатлари билан боғлиқ. Хулоса: ДБТД фонида эрта ривожланган ГП бор аёлларда биологик парчаланадиган иплар ёрдамида каминвазив даволаш усулидан фойдаланиш анъанавий колпоперинеолеватопластикага қараганда арзонроқ нархни ва катта клиник самарадорликка олиб келди.
учинчи илмий янгилик: ДБТД фонида ГПда бириктирувчи тўқималарнинг катаболизмининг кучайиши аниқланди, бу унинг қондаги нейтрофил эластаза ва сийдикда оксипролин каби метаболитлари даражасининг ошиши ва эластин ва магнийнинг пастлиги билан тасдиқланган тос бўшлиғи мушакларининг ривожланиш хусусиятларини аниқланди. Илмий янгиликни амалиётга жорий етиш: Тошкент шаҳри 8-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023 йилнинг 7 июндаги 184-сон буйруқ ҳамда Тошкент шаҳри 9-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023-йил 9-июндаги 74-сон буйруқ билан жорий етилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ДБТД фонида репродуктив ёшдаги аёлларда жинсий аъзолар пролапсининг эрта ривожланиши профилактикасини ўтказиш ва бириктирувчи тўқималарнинг метаболитларини аниқлаш орқали самарадорлигини баҳолаш, олдини олишнинг узлуксизлиги ва давомийлигини аниқлаш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ДБТД клиник белгиларини операциядан олдин эрта аниқлаш ва бириктирувчи тўқима метаболитлари даражасини текшириш орқали оғирлик даражасини аниқлаш репродуктив ёшдаги аёлларда ГП ни даволаш усулини танлаш имконини беради. Бу операциядан кейинги асоратлар частотасини 2 мартадан кўпроқ камайтириш имконини беради. Бу эса, ўз навбатида, 1 беморга асоратларни даволаш учун 428 333,27 сўмга, рецидивни даволаш учун эса 1 беморга 3 228 333,27 сўмга арзонлашади. Хулоса: тадқиқот натижалари ГП ни даволаш усулини танлашда шахсий ёндашув учун ДБТД нинг клиник белгиларини аниқлаш ва бириктирувчи тўқима метаболитлари кўрсаткичлари асосида оғирлик даражасини аниқлаш зарурлигини кўрсатди.
тўртинчи илмий янгилик: биринчи марта репродуктив ёшдаги аёлларда ДБТД фонида ГПнинг эрта ривожланишида биологик парчаланадиган иплар ёрдамида каминвазив даволаш усулини қўллаш самарадорлиги аниқланди. Илмий янгиликни амалиётга жорий этиш: Тошкент шаҳри 8-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023 йилнинг 7 июндаги 184-сон буйруқ ҳамда Тошкент шаҳри 9-сонли туғруқ комплекси амалиётига 2023-йил 9-июндаги 74-сон буйруқ билан жорий етилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагича: ГПни даволашда биологик парчаланадиган иплардан фойдаланиш, анъанавий операциялар билан солиштирганда, беморларнинг 96,7% да самарадорликни кўрсатди, бу эса эрта босқичларда сезиларли даражада тос мушакларини тикланишига, тўқималар минимал шикастланиши, жарроҳлик пайтида ва узоқ муддатли асоратлари камайишига, меҳнат қобилиятини тез тиклашига, аёлларнинг жинсий функсиясига ижобий таъсир кўрсатиш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга олиб келди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлик: 1) касалхонада қолиш муддати 4,5 кундан 0,5 кунгача қисқартирилди, бу эса харажатларни 795000 сўмга қисқартирди; касалхонада қолиш муддатини бир неча кунга қисқартириш орқали камроқ дори-дармонлар талаб қилинади (1 кунда ўртача 70 000 сўм дори истеъмол қилинади); озиқ-овқат харажатлари камаяди (1 кун учун ўртача 30 000 сўм). Хулоса: Биологик парчаланадиган иплар ёрдамида каминвазив усулдан фойдаланиш анъанавий перинеолеватопластикага нисбатан ҳар бир бемор учун 3 228 333,27 сўм (2,6 баравар) тежаш имконини берди; 2) ГП ни биологик парчаланадиган иплар билан даволашнинг каминвазив усули бирламчи тиббий ёрдам акушер-гинеколог томонидан анестезиолог ва қўшимча жиҳозларсиз амалга оширилиши мумкин, бу эса ҳар бир бемор учун 3 228 333,27 сўмга харажатларни камайтиради.