Рахманова Гулжамол Рахманжановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қовун пашшаси (Мyiopardalis pardalina Bigot) ривожланишини прогнозлаштириш асосида уйғунлашган ҳимоя тизимини такомиллаштириш  (Фарғона водийси шароитида)”, 06.01.09 – Ўсимликларни ҳимоя қилиш (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.PhD/Qx850.
Илмий раҳбар: Яхяев Хашим Касимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўсимликлар карантини ва ҳимояси илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти, PhD.05/30.10.2020.Qx.126.01.
Расмий оппонентлар: Мирзаева Саидахон Абдусаломовна, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент; Торениязов Элмурод Шериниязович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Фарғона водийсининг иқлим шаротида полиз экини қовун ўсимлигининг асосий зараркунандаси қовун пашшасининг ривожланиши, тарқалиши муддатларини прогнозлаштириш тизимини,  унинг асосида уйғунлашган ҳимоя тадбирларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Фаргона водийси шароитида замонавий ахборот технологияларини қўллаган ҳолда, қовуннинг асосий заракунандаси қовун пашшаси - Myiopardalis pardalina Bigot нинг ривожланиши ва тарқалишини прогноз қилишнинг мониторинг тизими ишлаб чиқилган;
қовун пашшасининг ривожланиш муддатларига аниқлик киритилиб, улар ривожланишининг фенологик календарлари тузилди, об-ҳаво шароитидан келиб чиққан ҳолда уларнинг ривожланиши, тарқалиши ва зарар келтириш даражаларини ишлаб чиқилган;
қовун пашшасини ривожланиш фазаларини фойдали ҳароратлар йиғиндисига боғланган холда аниқлаш усуллари ишлаб чиқилган;
полиз экинларини қовун пашшасидан ҳимоя қилиш воситаларига бўлган эҳтиёжини  режалаштириш меъёрини ишлаб чиқилган.
полизчиликка ихтисослашган фермер хўжаликлари учун Android типидаги мобил телефонларида ишлайдиган, қовун навлари, етиштириш технологияси, қовун экинларига озуқа моддалар етишмаслигидан юзага келадиган ўзгаришлар ҳамда зараркунанда ва касалликларга қарши кураш чораларини ифодаловчи мобил илова ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қовун ва унинг асосий зараркунандаси (қовун пашшаси – Myiopardalis pardalina Bigot) холатини прогнозлаштириш асосида уйғунлашган ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштиришни ишлаб чиқиш бўйича илмий-тақиқотлар натижалари асосида:
Фарғона водийси шароитида қовун пашшасини ривожланиш муддатларини прогнозлаш ва зарар келтириш даражаси мониторингини аниклашдаги АNDROID типидаги мобил телефонлар учун илова ишлаб чиқилган, мобил дастурда қовун экинларини экиш муддатлари ва етиштириш технологияси, полиз зараркунандалари ва касалликларига қарши уйғунлашган кураш чоралари ҳамда полиз экинларига озуқа моддалари етишмаслиги натижасида юзага келадиган ўзгаришлар илмий асосланган. “Қовун пашшаси ва полиз ширасини зарарланиш даражасини аниқлаш ва қарши кураш тадбирлари” номли мобил илова ишлаб чиқилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазиргили ҳузуридаги интеллектуал мулк агентлиги № DGU 12494 гувохномаси). Натижада полиз экинлари етиштиришга иҳтисослашган фермер хўжалиги ходимлари ва қишлоқ хўжалиги мутаҳассислари учун мазкур қўлланмадан муайян даражада фойдаланмоқда;
уйғунлашган қарши кураш усуллари белгиланган муддатларда амалга ошириш технологияси Андижон вилоятининг Андижон, Балиқчи туманлари, Фарғона вилоятининг Ёзёвон туманларида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 7-декабрдаги №07/21-9200-сон маълумотномаси). Натижада ҳосилдорлик ўртача “Оби-новвот гибрид” навида 200 ц/га ни, назорат вариантида 185 ц/га ни, “Кўкча” навида 320 ц/га ни ташкил этиб назорат вариантида 280 ц/га ҳамда “Олтин водий” навида 240ц/га ни ташкил этиб назорат вариантида 200 ц/га ни ташкил этган;
қовун пашшасини миқдорини бошқаришда Аваунт, 15% эм.к., 0,4 л/га., Энерги-Дуо, 24,7% сус.к., 0,2 л/га., Дефектокс 2,5% эм.к., 0,5 л/га. Самарали кимёвий воситаларини қўллаш Андижон вилоятининг Андижон, Балиқчи туманлари, Фарғона вилоятининг Ёзёвон туманларини полизчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларда 54,8 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 7-декабрдаги №07/21-9200-сон маълумотномаси). Натижада биологик самарадорлик 86%-92,8% ни ташкил этган. Бунда юқори иқтисодий самарадорликка эришилиб, рентабенлик даражаси назоратга нисбатан 86,7 фоизни ташкил этган.