Рўзиева Зебо Ибодиллоевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Чақалоклар ўпкаси ателектазининг учраш даражаси, хавф омиллари ва патологик анатомияси», 14.00.15 – Патологик анатомия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2804.
Илмий раҳбар: Исраилов Ражаббай Исраилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Нишанов Данияр Анарбаевич, тиббиёт фанлари доктори, катта илмий ходим; Жўраева Гулбаҳор Бахшуллаевна, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Абуали ибни Сино номидаги Тожикистон давлат тиббиёт университети (Тожикистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: чақалоқларда ўпка ателектазининг хавфли омилларини таҳлил қилиш, гестация даврлари, туғилгандан кейин яшаш вақтига қараб ателектаз ўчоғида ривожланадиган патоморфологик ўзгаришларни  баҳолашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
оналарнинг клиник-анамнестик маълумотлар таҳлили асосида чақалоқда ўпка ателектази ривожланишининг хавфли омиллари аниқланган;
гестация даврлари бўйича ўпкада ривожланадиган бирламчи ателектазининг патоморфологик ўзига хос белгилари хақидаги маълумотлар такомиллаштирилган;
ўпка бирламчи ателектаз ўчоғида ҳар хил вақт давомида яшагандан кейин ривожланган патоморфологик ўзгаришлар хақидаги маълумотлар исботланган;
чақалоқларда «нафас бузилиши синдроми» ривожланишида бирламчи ателектазнинг морфологик жиҳатдан ўзига хос белгиларининг диагностик аҳамияти исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академияси эксперт кенгашининг 2023 йилдаги 13 ноябрдаги 11/043-сон хулосасига кўра (илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассаларига жорий этиш бўйича Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йил 19 октбярдаги 09/09224-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган):
биринчи илмий янгилик: оналарнинг клиник-анамнестик маълумотлар таҳлили асосида чақалоқда ўпка ателектази ривожланишининг хавфли омиллари аниқланган, Республика патологик анатомия маркази бўйича (11.04.2022 й.; № 12-1/и) ҳамда Республика патологик антомия маркази Бухоро филиали бўйича (14.04.2022 й.; №23-и) буйруғи  билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тадқиқот натижалари бўйича чақалоқларда бирламчи ателектаз ривожланишининг хавфли омиллари бўлган она касалликларидан преэклампсия, инфекцион касалликлар, эндокрин патология ва ҳар хил экстрагенитал касалликлар, ҳамда туғруқ жараёнига боғлиқ асоратларнинг хавфл омил сифатида баҳоланиши неонатолог ва педиатрлар томонидан иш фаолиятида уларнинг олдини олиш учун эътиборни қаратиш учун илмий асос яратилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тадқиқот натижалари асосида чала туғилган чақалоқларда бирламчи ателектаз касаллигида юзга келган ўзгаришига асфиксия, қоғоноқ суви аспирацияси ҳамда ҳомиладорлик даври инфекцияларни юқиши ва қандли диабет касаллиги натижасида қанд миқдори ортишини баҳолашни ўзига хослигини олиш мақсадида бир ташхислаш учун ўртача оналар учун 300000-500000 сўмни,  қўшимча равишда ташхислаш учун 200000-250000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: чала туғилган чақалоқларда ўпка ателектази касаллигида оналарда ва  вафот этган чақолоқларда юзага келган ўзгаришларни ташхислаш учун бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 500000 сўмдан 750000 сўмгача иқтисод қилиш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: гестация даврлари бўйича ўпкада ривожланадиган бирламчи ателектазининг патоморфологик ўзига хос белгилари хақидаги маълумотлар такомиллаштирилгани Республика патологик анатомия маркази бўйича (11.04.2022 й.; № 12-1/и) ҳамда Республика патологик анатомия маркази Бухоро филиали бўйича (14.04.2022 й.; №23-и) буйруғи  билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўпкада ривожланадиган бирламчи ателектазининг ўпка алвеолалари деворларининг ёпишиб  қолиши, зичлашиш, сурфактант этишмаслиги натижасида эркин очилмаслиги  сифатидаги патоморфологик белгиларининг гестация даврларига боғлиқлиги ҳақидаги маълумотлар аниқланди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тадқиқот натижалари асосида ишлаб чиқилган тавсиялар ўпка ателектаз касалликда  даврларнинг ўзига хослигини инобатга олиб даврларни эрта босқичида аниқлаш болалар ўлимини олдини олиш ва оналарда юзага келадиган хасталикларни олдини олиш мақсадида бир ташхислаш учун ўртача 500000 сўмни ташкил этган. Хулоса: ўпка ателектази касаллигида учта даврининг ўзига хослиги ташхислаш учун бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 500000 сўмдан 1500000 сўмгача иқтисод қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: ўпка бирламчи ателектаз ўчоғида ҳар хил вақт давомида яшагандан кейин ривожланган патоморфологик ўзгаришлар хақидаги маълумотларнинг ўрни ва аҳамияти исботлангани Республика патологик анатомия маркази бўйича (11.04.2022 й.; № 12-1/и) ҳамда Республика патологик анатомия маркази Бухоро филиали бўйича (14.04.2022 й.; №23-и) буйруғи  билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тадқиқот натижалари бирламчи ателектаз жойланишининг ўпка анатомотопографик тузилишига боғлиқлиги ва  жойланиши бўйича ҳар хил турларининг ўзига хос патоморфологик белгилари, хусусан алвеоляр бўшлиқда қоғоноқ сув қолдиқларининг мавжудлиги, маҳаллий қон томирлардаги веноз тўлақонлик, гиалин мембраналарнинг пайдо бўлиши, склеротик ўзгаришларнинг мавжудлиги патологияни ташхислаш учун структуравий асос бўлиб хизмат қилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тадқиқот натижалари асосида ишлаб чиқилган тавсиялар бирламчи ателектаз касалликда  даврларнинг ўзига хослигини инобатга олиб даврларни эрта босқичида аниқлаш болалар ўлимини олдини олиш ва оналарда юзага келадиган хасталикларни олдини олиш мақсадида бир ташхислаш учун ўртача 500000 сўмни ташкил этган. Хулоса: бирламчи ателектаз касалликда учта даврининг ўзига хослиги ташхислаш учун бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 500000 сўмдан 1500000 сўмгача иқтисод қилиш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: чақалоқларда «нафас бузилиши синдроми» ривожланишида бирламчи ателектазнинг морфологик жиҳатдан ўзига хос белгиларининг диагностик аҳамияти исботлангани Республика патологик анатомия маркази бўйича (11.04.2022 й.; № 12-1/и) ҳамда Республика патологик анатомия маркази Бухоро филиали бўйича (14.04.2022 й.; №23-и) буйруғи  билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: чақалоқларда нафас бузилиши синдромининг асосий кўриниши бирламчи ателектаз бўлиб, унинг ўзига хос морфологик белгилари ўпка альвеоляр тўқимасининг сурфактант етишмаслигидан бирламчи кўринишда очилмаслиги, ҳавосизлиги, альвеолалар тузилмаларининг зич, ҳавосиз ҳолда бир-бирига яқин ҳолда жипсланиб, бир бутун зич тўқима кўринишида намоён бўлиши ҳисобланади ва бу неонатологлар ва педиаторлар амалиётида ўпкани функционал асбоблар билан текширилганда ҳавосиз зич тўқима кўринишида намоён бўлиши диагностик аҳамияти илмий асосланган тарзда бахолашга оид билимларни кенгайтириш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тадқиқот натижалари асосида чала туғилган чақалоқларда гестация даври ошиб борган сари ўпка тўқимасида бирламчи ателектаз эгаллаган майдон кенгайиши натижада альвеолалар бўшлиғи фаоллик коэффициенти кескин камайиши олдини  олишга қаратилган  алгоритм натижасида болалар ўлимини олдини олиш натижасида бир марта болаларни ташхислаш учун камида  давлат бюджетидан  бир  курс учун 1,5 - 2 млндан ортиқ харажатларни иқтисод қилишга эришилади. Хулоса: чала туғилган чақалоқларда гестация даври ошиб борган сари ўпка тўқимасида ателектаз хасталикни ташхислаш учун бир нафар бемор ҳисобига бир курс учун бюджет маблағларини 1,5-2 млн. сўмдан ортиқ харажатларни иқтисод қилиш имконини берган.