Матризаев Темурмалик Жумамиратовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Экспериментал жаррохликда талоқ аутотрансплантациясининг турли усулларини қиёсий баҳолаш», 14.00.27 – «Хирургия» (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Â2021.1.PhD/Tib1754.
Илмий раҳбар: Хакимов Мурод Шавкатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Расмий оппонентлар: Арипова Назира Уктамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Мусашайхов Хусанбой Таджибаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: экспериментал равишда талоқ тўқимасини имплантация қилишнинг янги усулини ишлаб чиқиш орқали талоқнинг гетеротопик аутотрансплантацияси натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
экспериментда талоқ гетеротопик аутотрансплантациясининг “оёқчали” катта чарвига ўралган ҳолда талоқ бўлакларини тери ости ёғ клетчаткасига имплантация қилиш билан тавсифланувчи янги усули ишлаб чиқилган;
талоқнинг гетеротопик аутотрансплантациясида спленэктомиядан сўнг иммуносупрессиянинг тўлиқ профилактикасини таъминловчи энг мақбул усул олиб ташланган аъзонинг 1/4 қисмини имплантация қилиш эканлиги экспериментал тадқиқотлар орқали исботланган;
талоқнинг гетеротопик аутотрансплантациясининг тавсия этилган ва анъанавий усулларида аллотрансплантатнинг регенарцияси ва функционаллигини таъминланишида алоҳида фарқлар йўқлиги аниқланган;
талоқнинг гетеротопик аутотрансплантациясида талоқ тўқималарининг гомогенатидан фойдаланилганда, 30 кундан кейин имплантатда қизил ва оқ пульпанинг дифференциаллашиши қайд этилиши, аммо талоқ бўлаклари қўлланилганда аъзо функциясининг тикланиши тезроқ содир бўлиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент тиббиёт академияси эксперт кенгашининг 2023 йил 21 сентябрдаги 09/028-сон хулосасига кўра (илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йил 18 сентябрдаги 09-08059-сон хати юборилган):
травмалар натижасида олиб ташланган талоқни (сплэнектомия) қайта трансплантация қилишнинг талоқ тўқимасини чарвига ўраган ҳолда тери остига имплантациясини амалга ошириш билан тавсифланувчи янги усули ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари ТТА Урганч филиали клиникаси жарроҳлик бўлими (10.05.2023 й.; №93-I) ҳамда Хоразм вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази жарроҳлик бўлими (19.05.2023 й.; № 7-I) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: таклиф этилган талоқ фрагментини гетеротопик аутотрансплантация қилиш спленэктомиядан кейинги асоратларни олдини олиш имкониятини беради. Тўғри танланган даво чоралари спленэктомиядан кейинги иммонодефицит ҳолатларни, коагуляцион тизимдаги бузулишларни олдини олиш ҳамда операциядан кейинги эрта тикланиш имкониятини беради. Беморларда операциядан кейинги асоратларни камайтиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ишлаб чиқилган усулни тадбиқ этиш беморларнинг меҳнат қобилиятини тезроқ тикланиши ҳисобига ҳаражатларни камайтиришга имкон берди 1 нафар бемор учун меҳнат қобилиятини йўқотган беморлар сонининг 18,6% дан 2,5% га қисқаришига. Хулоса: бир нафар беморни ногиронликнинг бир йиллик пенсиясини ҳисоблаш асосида ногиронликни камайтириш бўйича кутилаётган бир йиллик иқтисодий самара 9 млн. 405 минг сўмни ташкил қилади.
гетеротопик талоқ аутотрансплантацияни амалга оширишнинг самарали схемаси аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари ТТА Урганч филиали клиникаси жарроҳлик бўлими (10.05.2023 й.; №93-I) ҳамда Хоразм вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази жарроҳлик бўлими (19.05.2023 й.; № 7-I) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: спленэктомияда кейинги иммунодефицит ҳолатларни, коагуляцион тизимдаги бузулишларни камайтиришга эришиш учун биз таклиф қилган талоқ фрагментини гетеротопик аутотрансплантациясини амалга ошириш керак бўлади. Ушбу амалиётни ўтказиш орқали спленэктомиядан кейинги даврдаги қўшимча терапевтик даво муолажаларни ва ортиқча сарф-харажатларни камайтиришга эришилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: самарали схемани амалиётга жорий қилиниши ҳисобига 1 нафар беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 10,8 кундан 5,4 кунгача кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 1 млн. 800 минг сўмга камайтирган; шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган. Хулоса: такомиллаштирилган даволаш усули ётоқ-ўрин айланмасининг ҳисобига ҳаражат камайишидан бир нафар бемордан 1 млн. 800 минг сўмни, иқтисод қилиш имконини беради;
талоқнинг гетеротопик аутотрансплантацияси учун экспериментал ҳайвонларда ўтказилган лаборатор қон таҳлиллари шуни кўрсатдики, энг мақбул усул олиб ташланган талоқнинг 1/4 қисмини имплантация қилиш эканлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: тадқиқот натижалари ТТА Урганч филиали клиникаси жарроҳлик бўлими (10.05.2023 й.; №93-I) ҳамда Хоразм вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази жарроҳлик бўлими (19.05.2023 й.; № 7-I) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: операциядан кейинги асоратларни, стационарда ётоқ кунларини камайтириш ва умумий сарф-харажатни камайтириш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ишлаб чиқилган усулни тадбиқ этиш беморларнинг меҳнат қобилиятини тезроқ тикланиши ҳисобига ҳаражатларни камайтиришга имкон берди 1 нафар бемор учун меҳнат қобилиятини йўқотган беморлар сонининг 18,6% дан 2,5% га қисқаришига. Хулоса: бир нафар беморни ногиронликнинг бир йиллик пенсиясини ҳисоблаш асосида ногиронликни камайтириш бўйича кутилаётган бир йиллик иқтисодий самара 9 млн. 405 минг сўмни ташкил қилади.
талоқ тўқимаси гомогенат кўринишда имплантация қилинганда оқ ва қизил пульпанинг дифференциалниши экспериментал тадқиқотларнинг 30-кунида кузатилиши, фрагмент кўринишида имплантация қилинганда эса аъзо функсияси тезроқ тикланиши аниқланган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: гетеротопик талоқ аутотрансплантацияси беморларда асоратларни камайтириш ва ҳаёт сифатини яхшилашга, орган фаолиятини тиклашга имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўтказилган экспериментал тадқиқот ишлаб чиқилган усулнинг самарадорлигини асослашга ва даволашга сарфланган ҳаражатларнинг пасайиши ҳисобига 1 нафар бемор учун (прейскурант бўйича 1 кунлик ётоқ ўрин 244 минг сўм) 2 млн. 440 минг сўм пул тежалишига имкон берган. Хулоса: ишлаб чиқилган усул самарадорлигини экспериментал асослаш сарфланган материаллар ва дори воситаларини қисқартириш ҳисобига бир нафар бемор учун 1 ойда 7 млн. 320 минг сўмни тадбиқ кўлами учун ўртача иқтисод қилиш имконини беради.
