Sayt test rejimida ishlamoqda

Валиева Ноиба Аббосхановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Хитой тилида “бахт” консептининг фразеологик бирликларда ифодаланиши”, 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Fil1779.
Илмий раҳбар: Насирова Саодат Абдуллаевна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Расмий оппонентлар: Алимова Холида Зикриллаевна, филология фанлари доктори, профессор; Имомиддинова Наргиза Абдувахидовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади лексикографик манба асосида фразеологик бирликлар мисолида анъанавий “五福 [wǔфú] бахт” моделининг хитойликлар миллий лисоний онгидаги ўзгаришлар таъсирида шаклланган замонавий моделини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Хитой тилида “五福 [wǔфú] бахт” тушунчаси аниқ бир структурага эга бўлиб, компонентлар миқдори ўзгармаслиги ва айнан шу сабаб модел эканлиги далилланган;
таркибида “五福 [wǔфú] бахт” модели компонентлари бевосита акс этмаган фразеологик бирликларда мазкур модел компонентларига ишора қилувчи фитонимлар, зоонимлар ва мифологик образлар борлиги аниқланган;
黄全信(Ҳуáнг Қуáнхìн)нинг 《中华五福吉祥图典》 (Хитой беш неъмат афоризмлар луғати) беш жилдлик лексикографик манбада бахт тушунчасини акс эттирган 250 та мисолнинг 6 фоизи “五福 [wǔфú] бахт” модели компонентлари иштирок этган иборалар орқали ифодаланиши социолингвистик формула (ф=н(ф): м) ёрдамида асосланган;
жамият, турмуш тарзи, иқтисод, сиёсат ўзгариши таъсири остида замонавий “五福 [wǔфú] бахт” модели компонентлар таркиби ҳамда тартиби ўзгаришга юз тутгани 100та респондент иштирокидаги сўровнома асосида далилланиб, ҳозирги ХХР жамияти онгида ёш, жинс, ижтимоий келиб чиқиш омиллари воситасида анъанавий бахт тушунчаси билан параллел равишда 12 хил янги модел шаклланганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Хитой тилида “бахт” консептининг фразелогик бирликларда ифодаланиши юзасидан олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
фраземаларни тўғри таржима қилиш ва етказиш, қолаверса, хитойликларнинг бахт консептига бўлган ёндашувини тўғри тушунтириш, фразеологик бирликларнинг маданиятлараро мулоқот жараёнидаги ўрни ҳамда замонавий хитой миллатининг халқ кумулятив тажрибаларини ифодаловчи фразеологик бирликларга замонавий ёндашуви каби масалалар билан боғлиқ тадқиқот натижалари 2021-йил 23-декабрда Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмаси томонидан ташкил этилган “Оʻзбек замонавий адабиётини хорижий тилларга таржима қилиш ва чет мамлакатларда тарғиб қилишнинг долзарб масалалари”га бағишланган иккинчи республика конференцияси ва маҳорат сабоқларида фойдаланилган (Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси 2021-йил 28-декабрдаги 01-03/1653-сон маълумотномаси). Натижада ўқувчиларда хитой тилини ўзлаштиришда “хитой тили+социолингвистика” модели асосида замонавий хитойликлар лисоний онгидаги “五福 [wǔфú] бахт”  тушунчаси ҳақида аниқ тассуротлар шакллантирилди, бахт консепти билан боғлиқ фразеологик бирликларнинг компонентларига ишора қилувчи фитонимлар, зоонимлар ва мифологик образларнинг тўғри талқин қилиш кўникмаси шакллантирилган;
Хитой тили фразеологик бирликларини таржима қилиш, лакуналар, “бахт” консептини ифодаловчи 5 хил иероглифлар ҳақида, уларни таржимада тоʻғри акс эттириш усулларига бағишланган таҳлилий фикрлар ва назарий хулосалар, материаллардан 2021-йил 23-декабрда Ўзбекистон Ёзувчилар Уюшмаси томонидан ташкил этилган “Оʻзбек замонавий адабиётини хорижий тилларга таржима қилиш ва чет мамлакатларда тарғиб қилишнинг долзарб масалалари”га бағишланган иккинчи республика конференцияси ва маҳорат сабоқларида фойдаланилган (Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси 2021-йил 28-декабрдаги 01-03/1653-сон маълумотномаси). Натижада замонавий хитой адабиёти асарларида бахт консепти билан боғлиқ фразеологик бирликларининг ўзбек тилидаги таржимасида муқобил шакллари тавсия этилди;
тушунча, консепт ва моделга бўлган қараш, хитой тилидаги бахт, яъни “五福 [wǔфú] бахт”ни, фразеологик бирликларни ўрганишдаги ёндашувлар таҳлили, бахтга доир фразеологик бирликларни “五福 [wǔфú] бахт” модели компонентлари асосида гуруҳларга ажратиш, хитой тилида бахт моделининг сўровнома асосидаги социолингвистик тадқиқи ва замонавий бахт моделининг кўриниши борасидаги фикрлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали муҳарририяти томонидан тайёрланган “Жаҳон адабиёти”, “Таълим ва тараққиёт” радиоешиттиришлари ссенарийларини тайёрлашда манба сифатида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасаси 2023-йил 11-майдаги 04-36-731-сон маълумотномаси). Натижада хитой тилидаги “五福 [wǔфú] бахт” модели лисоний табиатини англаш, ўзига хос тенденсия ва қонуниятларга оид маълумотлар эфирга узатилган эшиттиришларнинг илмий далилларга бой ва оммабоп бўлишини таъминлаган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish