Абдухамидова Дилафруз Абдухабировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Япон тилида қариндош-уруғчилик билан боғлиқ бирликларда “家[ие]- уй” консепти”, 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Fil1777.
Илмий раҳбар: Омонов Қудратулла Шарипович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Расмий оппонентлар: Исламджанова Хазифахан, филология фанлари доктори, профессор; Ачилова Озода Фарҳодовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади япон тилидаги қариндош-уруғчилик билан боғлиқ тил бирликларининг “家[ие]-уй” консепти билан боғлиқлиги, когнитив-семантик хусусиятлари ҳамда моделларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“家[ие]-уй” консептини ташкил қилувчи лисоний белгилар аниқланиб, қариндош-уруғчилик билан боғлиқ бирликларнинг номинатив майдони ва қўлланиши ичкари-ташқари фокуси орқали асосланган;
қариндош-уруғчилик билан боғлиқ бирликларнинг ифодаланиш майдони ва мурожаат шакллари япон тафаккурида маконга қараб мўлжал олиш асосида юз бериши исботланган;
япон миллий нигоҳида “家[ие]-уй” метонимик ташқи модел сифатида намоён бўлиши сўзловчи шу аниқ модел орқали ичкаридаги ижтимоий муносабатларни ифодалаши кўрсатилган;
япон тилида 母[ҳаҳа] она сўзининг “ҳимоя қилиш”, “меҳр улашиш” каби семантик моделлари қаторида “таʼлим онаси”, “она-дуо қилувчи”, “она-уйдаги илиқлик”, “меҳр-муҳаббат манбайи” стереотиплари ҳам аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Япон тилидаги қариндош-уруғчилик билан боғлиқ бирликларнинг “家[ие]-уй” консепти билан боғлиқлиги, когнитив-семантик хусусиятлари ҳамда моделларини ёритиб бериш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
диссертациядаги япон халқининг лисоний тафаккурида “家[ие]-уй” тушунчасининг ўзгариб бориши ва япон тилида уй консепти билан боғлиқ қариндош-уруғчилик бирликларининг номинатив ва қўлланилиш майдони тарихи билан боғлиқ натижаларидан ОТ-Ф1-71 “Илк ва ўрта асрлар Марказий Осиё минтақасида этнолингвистик вазият” (2017-2020) номли илмий лойиҳада фойдаланилган (Тошкент давлат шарқшунослик университетининг 2023-йил 1-июндаги 01-04-01/1010-сон маʼлумотномаси). Натижада ўрта асрларда Марказий Осиё минтақасидаги туркий халқларнинг олам лисоний манзарасида қариндош-уруғчилик билан боғлиқ бирликларнинг қўлланиш масаласи япон лингвомаданиятидаги хусусиятлар билан муштарак эканлигини ёритиб беришга хизмат қилган;
япон маданиятида “家[ие]-уй” консепти миллий хосланган сўз эканлиги, “家[ие]-уй” фрейми доирасида ичкари ва ташқари фокуси нуқтайи назардан қариндош-уруғчиликка оид бирликларни ўрганилиши билан боғлиқ хулосалардан япон тилини ўрганаётган талабалар учун “Япон тилига илк қадам” (1-қисм) дарслигининг назарий қисми япон тилида қавм-қариндошликка оид бирликлар кишилик олмошлари сифатида қўлланиши бўлимида ҳамда диалогда миллий хос сўзларни япон тилида тушунтириш кўникмаларини бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таʼлим вазирлигининг 2021-йил 25-декабрдаги 538-сон буйруғига асосидаги 538/1-011 рақамли рўйхатга олиш нашр рухсатномаси). Натижада японлар тафаккурида қавм-қариндошликка оид бирликларнинг маʼноси, қўлланиши “家[ие]-уй”га қараб мўлжал олиниши асосида юз бериши, шакл ва маʼнодаги ўзгаришлар ичкари ва ташқари оппозицион фокусига боғлиқ равишда содир бўлиши ўқитишга жорий қилинган ҳамда ўқувчиларда лексик, когнитив-семантик кўникмаларини шакллантиришга назарий асос бўлиб хизмат қилган;
япон тилида қариндош-уруғчиликка оид бирликларнинг номинатив ва қўлланилув майдонида ичкари ва ташқари фокусининг асосий мезон эканлиги ҳақидаги натижалар, япон оламнинг лисоний манзарасида “家[ие]-уй” ташқи модел сифатида намоён бўлиши, ички модел сифатидаги лисоний тафаккурда эса уй–оила, уй–жамоа ижтимоий муносабатлари гавдаланишига оид назарий хулосалардан Ўзбекистон-Япония марказида тил ўқитиш методикаси бўйича илмий семинар лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон-Япония марказининг 2023-йил 13-июлдаги 69-сон маʼлумотномаси). Натижада япон олам лисоний манзарасидаги ўзига хосликларни талаба ва ўқувчилар осон тушунишлари учун қариндош-уруғчиликка оид бирликларни “家[ие]-уй” фрейми доирасида фокус нуқтайи назари орқали ўргатилиши ҳақидаги хулосалар ўқитувчиларнинг назарий билимларини оширишда манба бўлиб хизмат қилган;
япон тили, тил ва тафаккур, тил ва маданиятнинг ўзаро боғлиқлиги, япон тилида қавм-қариндошликка оид бирликларнинг сўзловчи нуқтайи назаридан “家[ие]-уй” консепти доирасида тушунилиши ва қўлланилишига доир хулосалардан “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Жаҳон адабиёти”, “Таʼлим ва тараққиёт” теледастурлари сенарийсини тайёрлашда (2022-2023-йиллар) фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 11-майдаги 04-36-730-сон маʼлумотномаси). Натижада томошабинларнинг япон тилида қавм-қариндошликка оид бирликларнинг когнитив-семантик хусусиятлари, аташ ва мурожаат жараёнида ичкари ва ташқари муносабатининг аҳамияти, япон ва ўзбек тилларида қондош, ёндош ва никоҳдан кейинги қавм-қариндошликка оид бирликларнинг қўлланишидаги ўхшаш ва фарқли жиҳатлари, япон халқнинг уйга оид дунёқарашидаги миллий-маданий ўзига хосликлар ҳақидаги фикрлари тўлиқ бўлишига манба бўлиб хизмат қилган.