Ходжаева Нодирахон Абдурашидовна
Иқтисодиёт фанлари доктори (DSc) Диссертацияси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладган фан тармоғи номи):”Иқтисодиётни эcологияллаштириш шароитида ижтимоий-меҳнат муносабатларини бошқариш механизмини такомиллаштириш”, 08.00.13 – “Менежмент”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.DSc/Iqt394
Диссертация бажарилган муассаса номи: Г.В. Плеханов номидаги Россия иқтисодиет университетининг Тошкент шаҳридаги филиалиали
Илмий кенгаш фаолият кўрсаётган муассаса номи, илмий кенгаш рақами:Тошкент давлат транспорт университети, DSc.15/31.12.2020.1.09.04
Илмий раҳбар: Нуримбетов Равшан Ибрагимович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор
Расмий оппонентлар:Тураев Баходир Хатамович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Абдурахманова Гулнора Каландаровна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Хонкелдиева Гузал Шеровна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот номи: Муҳаммад Ал-Хоразмий Номидаги Тошкент  ахборот технологиялари университети
Диссертация йўналиши:Менежмент.
II. Тадқиқотнинг мақсади иқтисодиётни экологиялаштириш шароитида ижтимоий-меҳнат муносабатлар механизмини ва мазкур муносабатларни бошқаришни такомиллаштириш боъйича таклифлар ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидаглардан иборат:
 «яшил» иқтисодиётни ривожлантириш асосий йоъналишлари таркибига «яшил» иш оъринларини жадал барпо этишга йоъналтирилган инвестицияларни рағбатлантириш, «яшил» касблар таълими жараёнини ташкил қилиш, бу касбларга ёшлар ва имконияти чекланганларни устувор тайёрлаш ва экологик йоъналтирилган тадбиркорликни қоъллаб-қувватлаш кабиларни киритиш, шунга коъра ижтимоий-меҳнат муносабатларини бошқариш самарадорлигини ошириш асосланган;
экологик мониторингни ташкил қилиш ёндашуви тузилмалар даража-сидаги қайтарилишларни бартараф этиш, геоинформатик ресурс-лардан самарали фойдаланиш ва ягона электрон экологик-таҳлил тизимини ташкил қилиш асосида такомиллаштириш, ва шунга коъра ижтимоий-меҳнат муносабатларини бошқариш самарадорлигни оширишнинг мақсадга мувофиқлиги асосланган;
соҳаларни ривожлантириш мқсадлари ҳамда иқтисодиётни рақамлаш-тириш ва экологизатсиялашнинг асосий тенденсиялари ва истиқбол ссенарий-ларига коъра касблар уч гуруҳга боълинган ҳолда (трансформатсияланадиган, янги, йоъқолиб борадиган) иқтисодиёт тармоқларининг (саноат, қишлоқ хоъжалиги, қурилиш, транспорт, экотуризм) экологик йоъналтирилган касблар гуруҳи асосланган;
тармоқлар боъйича «яшил иқтисодиёт»ни ривожлантириш, мавжуд эко-иқтисодий ресурслардан самарали фойдаланиш ва меҳнат бозорининг экологик йоъналишлари, урбанизатсия жараёнинг жадаллашувига коъра 2030 йилгача чиқиндиларни баҳолашнинг «норсионал», «реалистик» ва «жадал» (амбитсион) ссенарий прогноз коърсаткичлари ишлаб чиқилган;
меҳнат муносабатлари янги шаклларининг институсионалллашуви жараён фаол иштирокчиларининг ортиб бориш тезлиги ва улар фаолияти самарадолрлиги даражасига боғлиқлиги асосланиб, меҳнат муносабатларини институсионал лойиҳалаш алгоритми ишлаб чиқариш, трансаксион ва трансформатсион ҳаражатларни камайтиришга коъра такомиллшатирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Экологик йоъналтирил-ган иқтисодиётда ижтимоий-меҳнат муносабатлари механизмлари ва мазкур муносабатларни бошқаришни такомиллаштириш боъйича олинган таклиф ва тавсиялар асосида:
 “Яшил” иқтисодиётни ривожлантириш асосий йоъналишлари таркибига “яшил” иш оъринларини жадал барпо этишга йоъналтирилган инвестицияларни рағбатлантириш, “яшил” касблар таълими жараёнини ташкил қилиш, бу касбларга ёшлар ва имконияти чекланганларни устувор тайёрлаш ва экологик йоъналтирилган тадбиркорликни қоъллаб-қувватлаш кабиларни киритиш, шунга коъра ижтимоий-меҳнат муносабатларини бошқариш самарадорлигини ошириш боъйича таклиф Оъзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни моҳофаза қилиш ва иқлим оъзгариши вазирлиги томонидан Марказий Осиё атроф-муҳит ва иқлим оъзгариши университети Греен Университй ташкил этишда фойдаланилган. Таклифнинг амалиётга жорий қилиниши иқтисодиёт тармоқларида модернизатсиялаш жараёнини янада жадал амалга ошириш, “яшил” алтернатив имкониятлардан кенг фойдаланиш, ресурслар сифатини ошириш, меҳнат бозори сифат таркибини такомиллаштиш даражасини оширишга муайян даражада хизмат қилади.
Экологик мониторингни ташкил қилиш ёндашуви тузилмалар даражасидаги қайтарилишларни бартараф этиш, геоинформатик ресурслардан самарали фойдаланиш ва ягона электрон экологик-таҳлил тизимини ташкил қилиш асосида такомиллаштириш ва натижасига коъра ижтимоий-меҳнат муносабатларини бошқариш самарадорлигни оширишнинг мақсадга мувофиқлиги таклифи Оъзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни моҳофаза қилиш ва иқлим оъзгариши вазирлиги томонидан Оъзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021-йил 3-июндаги “Атроф-муҳитнинг ифлосланиш даражасини баҳолаш тизимини янада такомиллаштириш тоъғрисида”ги 343-сон қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган. Таклифнинг амалиётга жорий қилиниши турли ташкилий тузилмалар даражасида мониторинг маълумотларини қабул қилиш, қайта ишлашдаги қайтарилишларни бартараф этиш, идоралараро мақсадли экологик масалаларни самарали ҳал этиш, умумий ёндашув афзалликларига коъра ижтимоий-меҳнат муносабатларини бошқариш самарадорлигини оширишга муайян даражада хизмат қилади.
Соҳаларни ривожлантириш мақсадлари ҳамда иқтисодиётни рақамлаштириш ва экологизатсиялашнинг асосий тенденсиялари ва истиқбол ссенарийларига коъра касблар уч гуруҳга боълинган ҳолда (трансформатсияланадиган, янги, йоъқолиб борадиган) иқтисодиёт тармоқларининг (саноат, қишлоқ хоъжалиги, қурилиш, транспорт, экотуризм) экологик йоъналтирилган касблар гуруҳи боъйича таклиф Оъзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни моҳофаза қилиш ва иқлим оъзгариши вазирлиги томонидан “Оъзбекистон Республикаси Президентининг “Эколоогия ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасини оъзгартириш ҳамда ваколатли давлат органи фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари тоъғрисида”ги Фармони боъйича иловаларни ишлаб чиқишда фойдаланилган. Таклифнинг амалиётга жорий қилиниши соҳалар боъйича касблар таркибини такомиллаштирига коъра тармоқ ва ҳудудий ривожланиш дастурлари ва мақсадли коърсаткичларнинг асосланиш даражасини оширишга хизмат қилади.
Тармоқлар боъйича “Яшил иқтисодиёт”ни ривожлантириш, мавжуд эко-иқтисодий ресурслардан самарали фойдаланиш ва меҳнат бозорининг экологик йоъналишлари, урбанизатсия жараёнининг жадаллашувига коъра 2030 йилгача вибросларни баҳолашнинг «норсионал», «реалистик» ва «жадал» (амбитсион) ссенарий прогноз коърсаткичлари Оъзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни моҳофаза қилиш ва иқлим оъзгариши вазирлиги томонидан “Оъзбекистон Республикасининг атроф-муҳит самарадорлигининг учинчи шарҳи тавсияларини амалга ошириш боъйича “Йоъл харитаси”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган. Таклифнинг жорий қилиниши экологик мониторинг даражасини оширишга коъра меҳнат бозорининг экологик йоъналиши ва иқтисодиётни экологиялаштириш чора-тадбирларини янада самарали ташкил қилишга муайян даражада хизмат қилади.
Меҳнат муносабатлари янги шаклларининг институтсионаллашуви жараёни фаол иштирокчиларининг ортиб бориш тезлиги ва улар фаолияти самарадорлиги даражасига боғлиқлиги асосланиб, меҳнат муносабатларини институсионал лойиҳалаш алгоритми ишлаб чиқариш, трансаксион ва трансформатсион ҳаражатларни камайтириш боъйича таклифлар Оъзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни моҳофаза қилиш ва иқлим оъзгариши вазирлиги томонидан “Оъзбекистон Республикаси Президентининг “Экология, атроф-муҳит ва иқлим оъзгариши вазирлиги фаолиятини самарали ташкил этиш чора-тадбирлари тоъғрисида”ги қарори”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган Таклифнинг жорий қилиниши меҳнат муносабатларини янада такомиллаштиришга коъра жараёнга инновацион ва экологик ёндашув сифатини оширишга муайян даражада хизмат қилади.