Qaipbekova Gulbaxar Konisbaevnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Noqulay ekologik sharoitida yashovchi bolalarda yuvenil revmatoidli artritni klinikg‘immunologik xususiyatlari», 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya; 14.00.09 -Pediatriya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib54.
Ilmiy rahbarlar: Musaxodjaeva Dilya Abdullaevna, biologiya fanlari doktori, professor; Musajanova Lola Xalildjanovna, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Immunologiya va inson genomikasi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Raxmankulova Zuxra Jandarovna, tibbiyot fanlari doktori; Shamsiev Furkat Muxitdinovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Samarkand davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Qoraqalpog‘istonning noqulay ekologik sharoitida yashovchi bolalarda yuvenil revmatoid artritni klinik-immunologik xususiyatlarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor turli omillar (irsiy moyillik,   ante- va perinatal patologiya, allergik kasalliklar, gel`mint invaziyasi, virusli infeksiyalar) va  atrof-muhitning ekologik noqulayligi ta’siri sababli yuvenil revmatoid artrit rivojlanishi kuchayishi aniqlangan;
ilk bor ekologik noqulay hududlarda yashovchi yuvenil revmatoid artritli bolalarda tug‘ma immunitet ko‘rsatkichlari CD16+, NFF, IFNγ  miqdorlari pasayishi xamda C3, C5, SRO miqdorlari ortishi sababli, ekologik jihatdan qulay bo‘lgan xududlarga nisbatan keskin o‘zgarishlarga uchrashi isbotlangan;
ilk bor ekologik noqulay sharoit yuvenil revmatoid artritli bolalarda adaptiv immunitet CD3+, CD4+, CD8+, IgA miqdorlari kamayishi  xamda CD20+, CD25+, CD95+, IgG, SIK, IRI  ko‘rsatkichlari ortishi sababli ushbu ko‘rsatkichlar sog‘lom bolalarga nisbatan ishonarli farqlanishiga olib kelishi isbotlangan;
ilk bor yuvenil revmatoid artritli bolalarda yallig‘lanishga xos va qarshi sitokinlar (IL-1β, IL-6, IL-17α,  TNFα va IL-10) miqdorlarining sog‘lom bolalarga nisbatan ishonarli yuqori bo‘lishi sababli bo‘g‘imlarda yallig‘lanish jarayoni kuchayishiga olib kelishi  isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Immunologiya va inson genomikasi instituti Ekspert kengashining 2023 yil 14 oktyabrdagi PhD 5a-2/003-son hulosasiga ko‘ra (Immunologiya va inson genomikasi tomonidan ilmiy yangiliklarni boshqa sog‘liqni saqlash muassasiga joriy etish bo‘yicha Sog‘liqni saqlash vazirligiga 10 oktyabrda 254-sonli xat yuborilgan):
birinchi ilmiy yangilik: ilmiy yangilikning mohiyati:  ilk bor turli omillar (irsiy moyillik, ante- va perinatal patologiya, allergik kasalliklar, gel`mint invaziyasi, virusli infeksiyalar) va  atrof-muhitning ekologik noqulayligi yuvenil revmatoid artrit rivojlanishi triggerlari ekanligi aniqlangan; ilmiy yangilikning ahamiyati: kasallikning klinik belgilari, anamnestik ma’lumotlar, umumklinik ko‘rsatkichlar va ularning o‘zaro bog‘liqligi kasallikning aniqlash, rivojlanishi, klinik kechishi va prognozini baholashda muxim rol` o‘ynaydi: ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: ilmiy natijalar sog‘liqni saqlash amaliyotiga, jumladan,Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2016 yil 21 sentyabrdagi 8n-d/55-sonli ma’lumotnomasi); ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat:  yuvenil revmatoid artrit bilan kasallangan bemorlarni o‘z vaqtida ixtisoslashtirilgan davolash taktikasini qo‘llash kasalxonada davolanish davomiyligini qisqartirish xamda nogironlikni kamaytirishga imkon yaratadi  va ijtimoiy yordamdan foydalanish kasallikning natijasi va bemorning hayot sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan; ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazida 1 davolanish kursi shuni ko‘rsatdiki, yuvenil revmatoid artrit bilan odatiy davolanayotgan bemorga 2080000 so‘m, metilpred va metotreksat bilan pul`s-terapiyasining kiritilishi 960000 so‘mni tashkil qildi, bundan kelib chiqqan xolda bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan. Asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan; xulosa: xar bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan, asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilmiy yangilikning mohiyati: ilk bor ekologik noqulay hududlarda yashovchi yuvenil revmatoid artritli bolalarda tug‘ma immunitet ko‘rsatkichlari (CD16+, NFF, IFNγ  miqdorlari pasayishi xamda C3, C5, SRO miqdorlari ortishi) ekologik jihatdan qulay bo‘lgan xududlarga nisbatan keskin o‘zgarishlarga uchrashi isbotlangan; ilmiy yangilikning ahamiyati: ekologik noqulay hududlarda yashovchi yuvenil revmatoid artritli bolalarda o‘ziga xos immun javob faoliyati xosil bulib tug‘ma immunitet ko‘rsatkichlarining disbalansi tarzida namoyon bo‘ladi; ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi:  ilmiy natijalar sog‘liqni saqlash amaliyotiga, jumladan,Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2016 yil 21 sentyabrdagi 8n-d/55-sonli ma’lumotnomasi); ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat:  yuvenil revmatoid artrit bilan kasallangan bemorlarni o‘z vaqtida ixtisoslashtirilgan davolash taktikasini qo‘llash kasalxonada davolanish davomiyligini qisqartirish xamda nogironlikni kamaytirishga imkon yaratadi  va ijtimoiy yordamdan foydalanish kasallikning natijasi va bemorning hayot sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan; ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazida 1 davolanish kursi shuni ko‘rsatdiki, yuvenil revmatoid artrit bilan odatiy davolanayotgan bemorga 2080000 so‘m, metilpred va metotreksat bilan pul`s-terapiyasining kiritilishi 960000 so‘mni tashkil qildi, bundan kelib chiqqan xolda bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan. Asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan; xulosa: xar bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan, asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan;
uchinchi ilmiy yangilik: ilmiy yangilikning mohiyati: ilk bor ekologik noqulay sharoit yuvenil revmatoid artritli bolalarda adaptiv immunitet (CD3+, CD4+, CD8+, IgA miqdorlari kamayishi  xamda CD20, CD25, CD95, IgG, SIK, IRI  ko‘rsatkichlari ortishi) ko‘rsatkichlarini sog‘lom bolalarga nisbatan ishonarli farqlanishiga olib kelishi isbotlangan; ilmiy yangilikning ahamiyati: ekologik noqulay sharoit ta’sirida yuvenil revmatoid artritli bolalarda adaptiv immunitet ko‘rsatkichlarida o‘ziga xos immun javob faoliyati, ya’ni nomutanosiblik xosil qilishi bilan namoyon bo‘ladi; ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: ilmiy natijalar sog‘liqni saqlash amaliyotiga, jumladan,Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2016 yil 21 sentyabrdagi 8n-d/55-sonli ma’lumotnomasi); ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat:  yuvenil revmatoid artrit bilan kasallangan bemorlarni o‘z vaqtida ixtisoslashtirilgan davolash taktikasini qo‘llash kasalxonada davolanish davomiyligini qisqartirish xamda nogironlikni kamaytirishga imkon yaratadi  va ijtimoiy yordamdan foydalanish kasallikning natijasi va bemorning hayot sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan; ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazida 1 davolanish kursi shuni ko‘rsatdiki, yuvenil revmatoid artrit bilan odatiy davolanayotgan bemorga 2080000 so‘m, metilpred va metotreksat bilan pul`s-terapiyasining kiritilishi 960000 so‘mni tashkil qildi, bundan kelib chiqqan xolda bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan. Asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan; xulosa: xar bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan, asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilmiy yangilikning mohiyati: ilk bor yuvenil revmatoid artritli bolalarda yallig‘lanishga xos va qarshi sitokinlar (IL-1β, IL-6, IL-17α,  TNFα va IL-10) miqdorlarining sog‘lom bolalarga nisbatan ishonarli yuqoriligi bo‘g‘imlarda yallig‘lanish faolligi kuchayishiga to‘g‘ri proporsional bog‘liqligi isbotlangan; ilmiy yangilikning ahamiyati: ekologik noqulay sharoit ta’sirida yuvenil revmatoid artritli bolalarda immunitetningyallig‘lanishga xos va qarshi sitokinlar miqdorida disbalans xolati yuzaga kelishi bilan izoxlanadi; ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: ilmiy natijalar sog‘liqni saqlash amaliyotiga, jumladan,Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazi amaliy faoliyatlariga joriy qilingan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2016 yil 21 sentyabrdagi 8n-d/55-sonli ma’lumotnomasi); ilmiy yangilikning ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat:  yuvenil revmatoid artrit bilan kasallangan bemorlarni o‘z vaqtida ixtisoslashtirilgan davolash taktikasini qo‘llash kasalxonada davolanish davomiyligini qisqartirish xamda nogironlikni kamaytirishga imkon yaratadi  va ijtimoiy yordamdan foydalanish kasallikning natijasi va bemorning hayot sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgan; ilmiy yangilikning iqtisodiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Toshkent viloyati bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi va Respublika ixtisoslashtirilgan pediatriya ilmiy amaliy tibbiyot markazida 1 davolanish kursi shuni ko‘rsatdiki, yuvenil revmatoid artrit bilan odatiy davolanayotgan bemorga 2080000 so‘m, metilpred va metotreksat bilan pul`s-terapiyasining kiritilishi 960000 so‘mni tashkil qildi, bundan kelib chiqqan xolda bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan. Asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan; xulosa: xar bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 1120000 so‘mni tashkil qilgan, asosiy guruhda remissiyaga erishish taqqoslash guruhiga qaraganda 2 marta ko‘prok kuzatilgan.