Газиева Хулкар Шавкатовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Остеоартрит ривожланишида иммунологик, метаболик ва қон томирлар бузилишларининг патогенетик аҳамияти ва даволаш усуллари», 14.00.05 – ички касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Tib1652.
Илмий раҳбар: Даминов Ботир Турғунпўлатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib 30.02.
Расмий оппонентлар: Нуриллаева Наргиза Мухтархановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Захидова Машкура Зияматовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат стоматология нститути.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади остеоартрит билан оғриган беморларда иммунологик ҳолатнинг хусусиятларини аниқлаш, текширув алгоритмини ишлаб чиқиш ва турли хил даволаш усулларининг таъсирини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
остеоартрит клиник кечишининг хусусиятлари (оғриқ синдромининг давомийлиги, шикастланган бўғимлар сони, коморбид ҳолатнинг мавжудлиги) баъзи иммунологик кўрсатгичларнинг ҳолати (ўсма некрози омили-α; интерлейкин - 6, интерлейкин - 1 периферик қонда), йирик бўғимлардаги рентген ўзгаришлари (ултратовуш денситометрияси) билан ўртасидаги боғлиқлик аниқланган;
коморбид холат ва бирламчи остеоартрит билан оғриган беморларда оғриқ синдроми кучли ва давомий бўлиши, шунингдек тоғай тўқимасидаги рентгенологик босқичи оғир кечиши аниқланган;
хамрох юрак қон томир касаллиги бўлган бирламчи остеоартритли беморларда эндотелиал дисфункция кўрсатгичларнинг зарарланган бўғинлар сонига, оғриқ синдромининг давомийлигига ва касаллик рентгенологик босқичига боғлиқлиги билан аниқланган;
даволаш стандартига алфлутоп препаратини қўшиш билан оғриқ камайиши ва беморларнинг ностероид яллиғланишга қарши воситаларни қабул қилиш сони камайганлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2023 йил 17 октябрдаги 03/100-сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: остеоартрит клиник кечишининг хусусиятлари (оғриқ синдромининг давомийлиги, шикастланган бўғимлар сони, коморбид ҳолатнинг мавжудлиги) баъзи иммунологик кўрсатгичларнинг ҳолати (ўсма некрози омили-α; интерлейкин - 6, интерлейкин - 1 периферик қонда), йирик бўғимлардаги рентген ўзгаришлари (ултратовуш денситометрияси) билан ўртасидаги боғлиқлик аниқланган;
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши:Тошкент вилояти Чиноз Марказий касалхонасининг 10.07.2023 йилдаги 6-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 7-клиник касалхонасининг 2023-йил 18. 07.2023 йилдаги 203 - сон буйруғи билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тавсия этилган алгоритмлар ҳамда комплекс ёндашувдан фойдаланиш остеоартрит билан оғриган коморбид ҳолати бўлган ва коморбидлиги бўлмаган беморларга эрта ташхис қўйиш имконини берди, бу касалликни ўз вақтида ташхислаш орқали ногиронликни 27-42% га камайтиради ва ҳаёт сифатини яхшилаган.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 1) бирламчи остеоартрит билан оғриган беморларда яллиғланишга қарши цитокинларнинг (интерлейкин -1, ўсма некрози омили-α, интерлейкин - 6) касалликнинг кечиши зарарланган бўғимлар сонига кўпроқ,  хамрох касаллик мавжудлиги ва касалликнинг рентгенологик босқичига камроқ боғлиқ бўлади.
2) агар коморбид ҳолат мавжуд бўлса, қонда ушбу яллиғланиш кўрсаткичлари концентрациясининг максимал ўсиши аниқланиб, бу беморларда яллиғланиш кўрсатгичларини бахолаш орқали эрта ташхислаш натижасида касалхонада даволаниш кунлари қисқариши имконини беради.
Хулоса: Остеоартрит билан касалланган беморларда иммун тизими кўрсаткичларини аниқлаш эрта ташхислашга имкон бериб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларидан 699 000 сўм ва ишлаб чиқарилган алгоритм қўлланилган холда бюджетдан ташқари маблағларни 224 000 сўмга иқтисод қилиниши имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: коморбид холат ва бирламчи остеоартрит билан биргаликда келган беморла оғриқ синдроми кучли ва давомий бўлиши, шунингдек тоғай тўқимасидаги рентгенологик босқичи оғир кечиши аниқланган;
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этиш: Тошкент вилояти Чиноз Марказий касалхонасининг 10.07.2023 йилдаги 6-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 7-клиник касалхонасининг 2023-йил 18. 07.2023 йилдаги 203 - сон буйруғи билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагидан иборат: коморбидлик фонида дори-дармонларни ўзаро таъсирини ҳисобга олмаган ҳолда ортиқча ва мантиқсиз буюриш даволашнинг ножўя таъсирларини ривожланиш эҳтимолини кескин оширади ва касалликни кучайтиради. Остеоартрит билан оғриган беморларда скелет- мушак тизимининг патологиясининг ривожланиши ва кучайишини олдини олиш ревматологик беморларнинг ногиронлигини камайтириш имконини беради.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагидан иборат:
Остеоартрит билан оғриган беморларда эрта ногиронлик ва ҳаёт сифатининг пасайиши хавфи юқори эди. Беморнинг касалхонада қолиш вақтини 10 кундан 8 кунгача қисқартириш, касалхонада қолиш учун тўлов миқдорини 1.589.600 сўмга камайтириш (терапевтик марказнинг нархлари рўйхатига кўра, касалхонада қолишнинг 1 куни бюджет беморлари учун 198.700 сўмни ташкил этади); касалхонада қолиш муддатини бир неча кунга қисқартириш ҳисобига дори-дармонларга камроқ талаб бўлди (ўртача 1 кун давомида дори воситаларига 150 000 сўм сарфланади);
Хулоса: ушбу ёндашув беморларнинг клиник яхшиланишига имкон беради – оғриқ аломатларини камайтириш ёки тўлиқ бартараф этиш, бўғимлар функциясини тиклаш, яхши натижа бериб, бир нафар бемор хисобига бюджет маблағлардан. 500 000 сўм ажратилади ва бюджетдан маблағларни 150 000 сўмга тежаш имконини беради.
учинчи илмий янгилик: хамрох юрак қон томир касаллиги бўлган бирламчи остеоартритли беморларда эндотелиал дисфункция кўрсатгичларнинг зарарланган бўғинлар сонига, оғриқ синдромининг давомийлигига ва касаллик рентгенологик босқичига боғлиқлиги билан аниқланган;
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент вилояти Чиноз Марказий касалхонасининг 10.07.2023 йилдаги 6-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 7-клиник касалхонасининг 2023-йил 18. 07.2023 йилдаги 203 - сон буйруғи билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: илмий - тадқиқот иши натижалари инструментал комплекс текширув таҳлиллари асосида остеоартритли беморларда эндотелиал дисфункциянинг даражасини аниқлаш коморбидли беморларда даво жараёнини тезлаштириш имконини берган.
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: коморбид патологияси бўлган остеоартрит билан касалланган беморларда эндотелиал дисфункция кўрсаткичларининг аниқланиши касалликни эрта ташҳислаш, коморбидли беморларда асоратларни олдини олиш хисобига қўшимча дори воситаларни қўлланилишини камайтиришга эришилган
Хулоса: остеоартрит билан касалланган коморбидли беморларда эндотелиал дисфункция кўрсаткичларининг аниқланиши касалликни эрта ташҳислаш, ностероид яллиғланишга қарши воситаларни узоқ вақт қўллашни камайтиришга имкон бериб, бир нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларидан 260 000 сўмга ва ишлаб чиқарилган алгоритм қўлланилган холда бюджетдан ташқари маблағларни 170 000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: даволаш стандартига алфлутоп препаратини қўшиш билан оғриқ камайиши ва беморларнинг ностероид яллиғланишга қарши воситаларни қабул қилиш сони камайганлиги асосланган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Тошкент вилояти Чиноз Марказий касалхонасининг 10.07.2023 йилдаги 6-сон буйруғи ва Тошкент шаҳар 7-клиник касалхонасининг 2023-йил 18. 07.2023 йилдаги 203 - сон буйруғи билан амалиётга жорий этилган.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагидан иборат: даволанаётган коморбид фони бўлган ва коморбид ҳолатисиз остеоартрит билан касалланган беморларда секин таъсир қилувчи структура – модификация қилувчи, таркибида хондроитин сулфат, глюкозамногликан ва бир нечта микроэлементлар бўлган алфлутоп препарати, оғриқ синдромини камайтирувчи, тоғай тўқимасини яхшиловчи восита сифатида терапияга муҳтож беморларни даволашни такомиллаштириш, касаллик натижаларининг яхшиланиши ва беморларнинг ҳаёт сифатининг яхшиланиши билан изоҳланади
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагидан иборат:
Даволаш курсини тугатгандан сўнг, беморларда юриш пайтида оғриқ синдроми сезиларли даражада камайди (43%), бўғимларининг функционал ҳолатини яхшиланди (32%). алфлутоп ностероид яллиғланишга қарши дорига бўлган кунлик эҳтиёжни камайтиради, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Шу билан бирга, беморларга ностероид яллиғланишга қарши дорига эхтиёж камроқ керак бўлган ва узоқ муддатли ремиссия кузатилган. Бу эса, ўз навбатида, 1 бемор учун бюджет маблағлари (1 кунлик тўлов 400 000 сўм) ва ишлаб чиқилган алгоритм ҳисобидан бюджетдан ташқари маблағларни 140 000 сўм миқдорида тежашга имкон берди.
Хулоса: остеоартрит билан оғриган беморларда тавсия этилган даволаш усулининг иқтисодий самарадорлиги аниқланиб, ностероид яллиғланишга қарши дори воситалари ва хондропротекторлардан фойдаланганда, бемор турли босқичдаги остеоартрит ташхиси ва коморбид фонининг асоратлари камайиши, беморларнинг йўқолган локомотор функцияси ва ҳаёт сифатини тиклаш учун кейинги реабилитация муолажалари учун имкон яратади
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиш: Газиева Хулкар Шавкатовнанинг “Остеоартрит ривожланишида иммунологик, метаболик ва қон томирлар бузилишларининг патогенетик аҳамияти ва даволаш усуллари” мавзусидаги диссертация иши илмий янгиликларини бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг 2022 йил 9 ноябрдаги №03/2355 сон хат юборилган.