Хикматуллаева Шахноза Шукруллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инсульт ўтказган беморларда ваҳима ҳуружлари билан кечувчи когнитив бузилишлар” 14.00.13.-Неврология (тиббиёт фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Тиб.1707.
Илмий рахбар: Хайдаров Нодиржон Кадирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти DSc.28.12.2017.Тиб.59.01.
Расмий оппонентлар: Ўринов Мусо Болтаевич, тиббиёт фанлари доктори (DSc), доценти; Толибов Дилшод Сирожович, тиббиёт фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот: Қозоғистон миллий тиббиёт универститети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: инсультнинг турли даврларида когнитив ўзгаришлар ва ваҳима хуружларининг кечиш даражасига қараб психотерапевтик давонинг самарадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
ишемик инсульт билан оғриган беморларда нейропсихологик функцияларни ҳар томонлама баҳолаш натижасида инсултдан кейинги когнитив бузилишлар профилининг гетерогенлиги билан бир қаторда, беморларда когнитив бузилишлар, кундалик фаолият ва ҳаёт сифати ўртасидаги боғлиқлик исботланган;
ишемик инсультга учраган беморларда когнитив бузилишнинг юқори частотаси КТ ва МРТ томонидан оқ модданинг диффуз шикастланиши, миянинг турли жойларидаги инфарктлар ва мия атрофияси шаклида аниқланган субклиник мия шикастланиши билан боғлиқлиги асосланган;
инсультдан кейинги когнитив бузилишлар ишемик инсултнинг ноқулай функсионал натижасини башоратловчи мезонлиги ва беморларнинг кундалик фаолияти ва ҳаёт сифатига салбий таъсир қилиши асосланган;
ишемик инсулт билан оғриган беморларда когнитив бузилишларни комплекс даволаш инсултдан кейинги когнитив бузилишлар аниқланган беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаши, нейродинамик, тартибга солувчи ва оператсион когнитив бузилишларнинг даражасини камайтириши ҳамда аффектив бузилишларнинг частотасини пасайтириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Бухоро давлат тиббиёт институти эксперт кенгашининг 2023 йил 8 ноябрдаги 23-Z/045-сон маълумотномасига кўра:
“Инсульт ўтказган беморларда ваҳима хуружи билан кечувчи когнитив ўзгаришларни баҳолаш ва прогнозлаш” услубий тавсияномалар (Тошкент давлат стоматология институтининг 23.02.2023 йилдаги 04-р/9-сонли маълумотномаси).
Таклиф қилинаётган усулларнинг киритилиши даволашнинг иқтисодий, тиббий ва ижтимоий самарадорлиги ошишига, ишемик инсултларда ваҳима хуружлари ривожланиш хавфи бўлган беморларнинг ва касаллик окибатида кўп харажат киладиган беморлар сонининг камайишига, бу эса, ўз навбатида, ушбу тоифадаги беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланишига олиб келади;Инсулт билан касалланган беморларни ташхислаш ва даволашни оптималлаштириш усулларининг илмий натижалари соғлиқни сақлаш амалиётига киритилган, шу жумладан, Тошкент тиббиёт академиясининг кўп тармоқли клиникаси ва И сонли клиник касалхонаси неврология бўлими клиник амалиётига (Тошкент давлат стоматология институтининг илмий иш натижаларини амалиётга тадбиқ этиш тўғрисидаги хулосаси 04-з/19-сон 06.09.2023 йил). Таклиф қилинган усулларни ҳаётга татбиқ қилиш натижасида ваҳима хуружлари учрайдиган беморларга тўғри ташхис қўйиш, терапияни оптималлаштириш ва ишемик инсултдан сўнг ваҳима хуружлари билан кечувчи когнитив бузилишлар учрашининг олдини олиш, беморлар ҳаёт сифатини яхшилаш бўйича ижобий натижаларга эришилди.
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қон-томир коморбидлиги омилларини ва миянинг гемодинамик ўзига хос хусусиятларини ўрганиш, инсулт ўтказган беморлар орасида инсултдан сўнг сотсиал адаптатсия ва реабилитатсия даврини қисқартириш, инсултдан кейинги ногиронлик ривожланишини олдини олишга имкон берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: Инсултдан кейинги вахима хуружи билан кечувчи когнитив бузилишларни комплекс даволаш инсултнинг реабилитатсия даврини қисқартирди, койка кунларини қисқартирди, касаллик варақаси туфайли мехнатга лаёқатлисизлик кунларини камайтирди. Шу кўрсаткичлар туфайли илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: касалхонада қолиш муддати ўртача 2,2 койка кунга қисқартирилди Хулоса: касалхонада қолиш муддати ўртача 2,2 койка кунга қисқартирилди, бу эса 240 минг сўмни тежаш имконини берди. Интегратсиялашган диагностика усулидан фойдаланиш касалликнинг сабабини касалликнинг дастлабки босқичида аниқлаш ва патогенетик терапия ўтказиш имконини берди.
Илмий янгиликнинг моҳияти: ишемик инсултга учраган беморларда когнитив бузилишнинг юқори частотаси КТ ва МРТ томонидан оқ модданинг диффуз шикастланиши, миянинг турли жойларидаги инфарктлар ва мия атрофияси шаклида аниқланган субклиник мия шикастланиши билан боғлиқлиги асосланган.
Илмий янгиликнинг аҳамияти: ишемик инсулт билан оғриган беморларда кузатилган когнитив бузилишларни баҳолаш орқали бош миядаги шикастланиш гетерогенлиги ва локализатсисини аниқлаш имконини берган.
Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент тиббиёт академиясининг кўп тармоқли клиникаси бўйича 04.08.2023 йилдаги 80-сонли буйруқ ҳамда 1-сонли клиник касалхонаси бўйича 27.07.2023 йилдаги 129-сонли буйруқ билан амалиётига жорий этилди. 
Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: инсултдан кейинги вахима хуружи билан кечувчи когнитив бузилишларни комплекс даволаш инсулт ўтказган беморлар орасида инсултдан сўнг сотсиал адаптатсия ва реабилитатсия даврини қисқартириш, инсултдан кейинги ногиронлик ривожланишини олдини олишга имкон берди.Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Инсултдан кейинги вахима хуружи билан кечувчи когнитив бузилишларни комплекс даволаш инсултнинг реабилитатсия даврини қисқартирди, койка кунларини қисқартирди, касаллик варақаси туфайли мехнатга лаёқатлисизлик кунларини камайтирди. Ушбу кўрсаткичлар туфайли илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: касалхонада қолиш муддати ўртача 2,2 койка кунга қисқартирилди. Хулоса: илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: касалхонада қолиш муддати ўртача 2,2 койка кунга қисқартирилди, бу эса 240 минг сўмни тежаш имконини берди. Интеграциялашган диагностика усулидан фойдаланиш касалликнинг сабабини касалликнинг дастлабки босқичида аниқлаш ва патогенетик терапия ўтказиш имконини берди.
Илмий янгиликнинг моҳияти: инсултдан кейинги когнитив бузилишлар ишемик инсултнинг ноқулай функсионал натижасини башоратловчи мезонлиги ва беморларнинг кундалик фаолияти ва ҳаёт сифатига салбий таъсир қилиши асосланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: инсултдан кейинги когнитив бузилишлар ишемик инсулт қайталанишини башоратловчи мезон эканлигини инобатга олиб амалга оширилган комплекс даволаш беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаши, нейродинамик, тартибга солувчи ва оператсион когнитив бузилишлар ҳамда аффектив бузилишлар кечиш оғирлигини камайтирувчи таъсир этишини тасдиқланган. 
Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: қуйидагилардан иборат: инсултдан кейинги вахима хуружи билан кечувчи когнитив бузилишларни комплекс даволаш инсултнинг реабилитатсия даврини қисқартирди, койка кунларини қисқартирди, касаллик варақаси туфайли мехнатга лаёқатлисизлик кунларини камайтирди. 
Хулоса: илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагича: касалхонада қолиш муддати ўртача 2,2 койка кунга қисқартирилди, бу эса 240 минг сўмни тежаш имконини берди. Интегратсиялашган диагностика усулидан фойдаланиш касалликнинг сабабини касалликнинг дастлабки босқичида аниқлаш ва патогенетик терапия ўтказиш имконини берди.
Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: Хикматуллаева Шахноза Шукруллаевнанинг “Инсулт ўтказган беморларда ваҳима хуружлари билан кечувчи когнитив бузилишлар” мавзусидаги диссертатсион тадқиқотида олинган юқоридаги илмий янгиликлар бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тошкент Давлат стоматология институтининг илмий иш натижаларини амалиётга тадбиқ этиш тўғрисидаги хулосаси 04-з/19-сон 06.09.2023 йил.