Аскаров Абдурашид Муроджовоничнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Саъдуддин Тафтазонийнинг балоғат илмига оид назарий қарашлари”, 24.00.04 – Мумтоз шарқ адабиёти ва манбашунослиги (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/Isl15. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон халқаро ислом академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон халқаро ислом академияси, DSc.35/30.12.2019.Isl/Tar/F.57.01.
Илмий раҳбар: Рустамий Салимахон Алийбег қизи, филология фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Хасанова Шафоат Саидбековна, филология фанлари доктори; Зоҳидов Рашид Фозилович, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Алишер Навоий номидаги Давлат адабиёт музейи.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Саъдуддин Тафтазонийнинг балоғат илмига доир назарий қарашларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
«Муṭаwwал» ва «Муḫтаṣару-л-маъāний»дан фарқли равишда «Šарḥу-л-мифтāḥ» асарида матнни сўзма-сўз шарҳлаш услубининг қўллангани асар тилининг руҳу-л-адаб (адабий руҳ)га яқинлигини оширгани далилланган;
Тафтазоний томонидан баён илмидаги илтифāт (التفات) усулининг таърифига «тингловчи кутганидан бошқа услубга ўтиш орқали» (غير ما يتوقعه المخاطب) деган шартнинг киритилиши мазкур усулнинг экспрессив вазифасини аниқ чегаралашга хизмат қилгани асосланган;
Тафтазонийнинг икки маънога эга каломни «тажāзуб» (تجاذب), лафзларнинг бири иккинчисига бир жиҳатдан тааллуқли бўлиб тартибланиши ҳодисасини «тасалсул» (تسلسل) истилоҳи билан номлаши, маъоний илмида хусусийликка эга бўлган категорияларнинг ажралиб чиқиши ва балоғат илмида ўзлашишига омил бўлгани аниқланган;
ХИИИ аср охири ХИВ аср бошларигача балоғат олимларининг бу илмга берган таърифида келтирилган ḥāл (حال) истилоҳи турғун тушунча бўлмагани сабабли ундан турғун бўлган мақāм (مقام) тушунчаси Тафтазоний томонидан ажратилгани балоғат таърифининг мукаммаллашишига олиб келгани далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Саъдуддин Тафтазонийнинг балоғат илмига оид назарий қарашлари” бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Муṭаwwал» ва «Муḫтаṣару-л-маъāний»дан фарқли равишда «Šарḥу-л-мифтāḥ» асарида матнни сўзма-сўз шарҳлаш услубининг қўллангани асар тилининг руҳу-л-адаб (адабий руҳ)га яқинлигини оширгани далиллангани хусусидаги илмий хулосалар Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан мамлакатимиз ёшлари онги ва тафаккурини юксалтириш ишлари ҳамда «Самарқандлик алломалар» номли китобни нашрга тайёрлашда кенг фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг 2022-йил 16-августдаги 02/392-сон маълумотномаси). Натижада нашр этилган китоблар мазмунига сингдирилган маълумотлар мамлакатимиз ёшлари онги ва тафаккури ҳамда маданиятини юксалтиришда ижобий таъсир кўрсатган;
Тафтазоний томонидан баён илмидаги илтифāт (التفات) усулининг таърифига «тингловчи кутганидан бошқа услубга ўтиш орқали» (غير ما يتوقعه المخاطب) деган шартнинг киритилиши мазкур усулнинг экспрессив вазифасини аниқ чегаралашга хизмат қилгани тўғрисидаги илмий хулосалар Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан тайёрланган «Буюк юрт алломалари», «Кешлик алломалар» номли китобларни тайёрлашда кенг фойдаланилган (Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказининг 2022-йил 18-августдаги 01/07-133-сон маълумотномаси). Натижада ушбу илмий хулосаларнинг келтирилиши Саъдуддин Тафтазонийнинг балоғат илмини ўрганиш орқали араб тилшунослиги ва адабиётшунослигидаги илмларни тартибга солган ва ривожлантирган олимлардан бўлганлигини очиб беришга хизмат қилган;
Тафтазонийнинг икки маънога эга каломни «тажāзуб» (تجاذب), лафзларнинг бири иккинчисига бир жиҳатдан тааллуқли бўлиб тартибланиши ҳодисасини «тасалсул» (تسلسل) истилоҳи билан номлаши, маъоний илмида хусусийликка эга бўлган категорияларнинг ажралиб чиқиши ва балоғат илмида ўзлашишига омил бўлгани хусусидаги хулосалардан «Чет тилини билиш ва эгаллаш даражасини аниқлаш сертификати» тақдим этилиши белгиланган «Араб тилида билим даражасини билишга оид бўлган Б2 ва C1 даражалардаги CЕФР тестларини» тузишда (лексик ва грамматик компетенсиялар бўлимида), шунингдек, араб тилини билишга қаратилган эшитиб тушуниш, ёзма ва оғзаки компетенсияларни аниқлаш учун топшириқлар тузиш ва шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Давлат тест марказининг 2022-йил 24-августдаги 18-сон маълумотномаси). Натижада, Давлат тест марказининг чет тилини билиш ва эгаллаш даражасини аниқлаш бўйича араб тили грамматикаси ва стилистикаси бўйича тузилган топшириқлар мазмуни бойитилган;
ХИИИ аср охири ХИВ аср бошларигача балоғат олимларининг бу илмга берган таърифида келтирилган ḥāл (حال) истилоҳи турғун тушунча бўлмагани сабабли ундан турғун бўлган мақāм (مقام) тушунчаси Тафтазоний томонидан ажратилгани балоғат таърифининг мукаммаллашишига олиб келгани тўғрисидаги илмий хулосалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси «Ўзбекистон» телерадиоканалининг айрим кўрсатувларининг сенарийларини тайёрлашда, хусусан, «Тақдимот» кўрсатувида, шунингдек, «Маънавият ва маърифат» телеканалида «Буюк юрт алломалари» кўрсатувида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси «Ўзбекистон» телерадиоканалининг 2019-йил 6-декабрдаги 02-40-2582-сон маълумотномаси). Натижада телетомошабинларнинг Марказий Осиёдан етишиб чиққан алломалар, хусусан, Саъдуддин Тафтазоний илмий мероси, унинг балоғатга оид «Муṭаwwал», «Муḫтаṣару-л-маъāний», «Šарḥу-л-мифтāḥ» асарлари ҳақида қўлланган истилоҳлар ҳақида қимматли маълумотларга эга бўлишига эришилган.