Sayt test rejimida ishlamoqda

Исакулов Фахриддин Бахроновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Ўзбекистондаги каолинлар таркибида учрайдиган темир ва титан ионларини аниқлаш ҳамда ажратиб олиш усулларини ишлаб чиқиш», 02.00.02 - Аналитик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD/К430.
Илмий раҳбар: Сманова Зулайҳо Асаналиевна, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, ДСc.03/30.12.2019.К.01.03.
Расмий оппонентлар: А.Абдурахманов, кимё фанлари доктори, профессор; Х.У.Усманова, кимё фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент фармацевтика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистондаги каолинлар таркибида учрайдиган темир ва титан ионларини аниқлаш ҳамда ажратиб олиш усулларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Республикамиздаги каолинлар таркибида темир (III) оксидли бирикмалари γ- FeOOH индивидуал фазаси кўринишида мавжуд бўлиб, эритмага осонлик билан ўтиши исботланган;
илк бор каолинларни тозалашнинг гибрид-кимёвий (гидротермал ва кислотали) усули билан каолин таркибидаги темир ва титан бирикмаларининг миқдорини мавжуд усулларга нисбатан ~1,5-2 мартагача камайтиришга эришилган;
Ангрен каолини таркибидаги Фе2О3 ни 2,190% дан 0,234% гача, ТиО2 ни эса 0,804% дан 0,424% гача, Навоий вилояти каолинини Фе2О3 2,16% дан 0,278% гача, ТиО2 0,660% дан 0,140% гача, Самарқақнд вилояти каолинини Фе2О3 1,510% дан 0,400% гача, ТиО2 0,410% дан 0,330% гача, Хоразм вилояти каолинида Фе2О3 1,320% дан 0,340% гача, ТиО2 0,320% дан 0,210% гача камайтиришга эришилган;
темир (ИИИ) билан 3-гидрокси-4-нитрозонафталин-2-сулфокислота ва титан (ИВ) билан 2,6,7-тригидрокси-9-фенил-3(3Ҳ)-ксантенон реагентларининг комплекс ҳосил қилишида айни реагентлар таркибидаги функсионал фаол гуруҳлар гидроксил ва нитрозо гуруҳи ҳисобига кислотали муҳитда бориши аниқланган;
темир (ИИИ) билан 3-гидрокси-4-нитрозонафталин-2-сулфокислота ва титан (ИВ) билан 2,6,7-тригидрокси-9-фенил-3(3Ҳ)-ксантенон реагентларининг комплекс ҳосил қилишини оптимал шароитлари танланган ва комплекс бирикмаларнинг мол нисбатлари 1:1 га тенг эканлиги исботланган;
Ангрен, Навоий, Самарқанд ва Хоразм каолинлари таркибидаги темир ва титан бирикмаларини ажратиб олиш схемаси ишлаб чиқилган, тозалаш ва бойитиш натижаларига кўра, хомашё намуналарининг ўртача оқлик даражаси 78% дан 95% гача ошганлиги исботланган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистонда учрайдиган каолинлар таркибидаги темир ҳамда титан ионларини аниқлаш ва ажратиб олиш усулларини ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
иммобилланган органик реагентлар ёрдамида каолинлар таркибидаги темир ва титан ионларини аниқлашнинг сорбсион-спектрофотометрик усули «GRAND ART CERAMICS» масъулияти чекланган жамияти лабораториясида синовдан ўтказилган ва амалиётга жорий қилинган («GRAND ART CERAMICS» МЧЖ нинг 2021 йил 1 июлдаги маълумотномаси). Натижада, каолинлар таркибидаги темир ҳамда титан ионларини аниқлаш ва уларни хомашё таркибидан ажратиб олиш орқали темир бирикмаларининг улуши 2,190 % дан 0,234 % гача, титан бирикмалари улушини эса 0,660% дан 0,140 % гача камайтиришга эришилган;
иммобилланган органик реагентлар ёрдамида каолинлар таркибидаги темир ва титан ионларини сорбсион-спектрофотометрик аниқлаш ҳамда каолин хомашёсини темир ва титан бирикмаларидан тозалаш усули «PENG-SHENG» Ўзбекистон-Хитой қўшма корхонаси («PENG-SHENG» Ўзбекистон-Хитой қўшма корхонасининг 2021- йил 2- августдаги З/158 - сонли маълумотномаси) ва Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қурилишда техник меъёрлаш ва стандартлаштириш илмий-тадқиқот институти томонидан (ЎзР Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги 2023-йил 6-сентябрдаги маълумотномаси) лаборатория синовдан ўтказилган. Натижада, каолин хомашёси таркибидаги ранг берувчи темир ҳамда титан бирикмалари гибрид-кимёвий усулда ажратиб олинган ва эритмага ўтган темир (III) ҳамда титан (IV) ионларини аниқлашнинг тезкорлиги, селективлиги билан бошқа қўлланиладиган физик-кимёвий усуллардан афзаллиги аниқланган. Шунингдек, «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖ MITL аналитик кимё лабораториясида мутахасислар томонидан ўрганилганда («НКМК» АЖ MITL бош муҳандисининг 09.10.2023 й. даги 25.01-01-11/1773 сонли далолатномаси) каолинлар таркибидаги Фе ҳамда Ти ионларининг аниқланган натижалари DavSt 21286-82 стандартида келтирилган натижаларга мослиги аниқланди ва амалиётга жорий этишга тавсия этилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish