Холмуминов Илхом Абдихалиловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Алпомиш” достонини инглиз тилига таржима қилиш муаммолари”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B.2021.2.PhD/Fil1869.
Илмий раҳбар: Холиқов Баҳодир Алиқулович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 (бир марталик кенгаш).
Расмий оппонентлар: Мусурмонов Эркин Раббимович, филология фанлари доктори, профессор Асадов Маҳмадиёр Тураевич, филология фанлари бўйича фалсафа доктори.
    Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: “Алпомиш” достонида қўлланилган стилистик воситалар ва ибораларни таржима бирликлари сифатида аслият ва таржима тилларида эквивалентлик даражаларини синтактик-семантик таҳлил асосида аниқлаш, достон таржимасида таржимон маҳорати ва ёндашувини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фолклор асарлар таржимаси билан боғлиқ муаммолар ва лингвистик трансформация жараёнлари асосида аслият ва таржима матнида муқобилликка эришишда қулайлик туғдирадиган усуллар, етакчи тамойиллар ҳамда эквивалентлик даражаларини аниқлаш борасидаги тажрибалар очиб берилган;
аслиятда қўлланилган стилистик воситалар ва ибораларни таржима қилишнинг лексик-семантик, синтактик-семантик унсурлари ва формал-дистрибутив хусусиятлари аниқланиб, таржима тилида беришнинг муқобиллик даражалари исботланган;
“Алпомиш” достонининг миллий-маданий колоритини, қофия ва оҳангини таржима тилига ўгиришда таржимоннинг услуби ва индивидуал маҳорати очиб берилиб, бадиий матндаги қофия ва оҳангни таржимада қайта яратишдан лингвосемантик ва коммуникатив омилларнинг устуворлиги очиб берилган.
“Алпомиш” достонининг аслияти ва инглиз тилидаги таржимасининг қиёси орқали шеърий шаклдаги достонлар таржимасида муқобилликка эришиш йўлида истиқболдаги таржималар учун қўл келадиган фразеологик бирликларнинг стилистик хусусиятларини таржимада аналогия, доминант лексика асосида акс эттириши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Алпомиш” достонини инглиз тилига таржима қилиш муаммолари тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
фолклор асарлар матни қурилишининг умумназарий асослари, илк фолклоршуносларнинг ўзбек фолклори намуналарини жамлашда тутган ўрни хусусидаги илмий-назарий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2017-2020-йилларда бажарилган ОТ-Ф1-030 рақамли “Ўзбек адабиёти тарихи” кўп жилдлик монографияни (7 жилд) чоп этиш” мавзусидаги фундаментал лойиҳанинг назарий қисмида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 16-июндаги 01/10-1213-сон маʼлумотномаси). Натижада фолклор асарларнинг пайдо бўлиши ва уларнинг турлари ҳақидаги илмий қарашларнинг бойишига асос бўлган;
“Алпомиш” достонида инсон қиёфасини тасвирлашда миллий маданий хос сўзларнинг аҳамияти ва уларни таржимада ифодаланиши, достонда қўлланилган соматик сўзлар иштирок этган иборалар таржимаси муаммолари ва уларни бартараф этишда таржимон маҳорати, таржимада миллий тимсоллар тасвири муаммолари, уларнинг аслият билан уйғунлигига эришишда таржимон маҳорати, аслиятда достон қаҳрамонларининг ички кечинмалари, феъл-атвори, характери, миллийлик ва умуминсонийлик ғояларининг таржимада акс этиши каби илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2020-2021-йилларда бажарилган И-ОТ-2019-42 рақамли “Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (инсон қиёфаси, феʼл-атвори табиат ва миллий тимсоллар тасвири) поетик луғатини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил 31-майдаги 01/10-1061-сон маʼлумотномаси). Натижада янги яратилган поетик луғат инсоннинг қиёфаси, феʼл-атвори, бадиий қаҳрамоннинг ички дунёсини тасвирлашга доир илмий изоҳлар билан бойишига асос бўлган;
ўзбек фолклоршунослигининг тараққиёт босқичлари, фолклор матнларининг ўрганилиш тарихи, “Алпомиш” достони таржимасида адекватлик ва эквивалентлик муаммолари, фолклор асарлар таржимасига оид умумий назариялар, фолклор асарларда миллий хос сўзлар таржимаси, таржимада оҳангнинг қайта яратилиши, “Алпомиш” достони ва унинг таржимасида қўлланилган ўхшатишларнинг синтактик-семантик таҳлили, достон таржимасининг асосий муаммолари, достонда қўлланилган метафора, муболаға, синекдоха ва қиёслашларнинг таржима варианти билан чоғиштирма тадқиқи, “Алпомиш” достонида қўлланилган фразеологик бирликлар таржимасида таржимон маҳорати, аслият ва таржимада қофия уйғунлиги, таржима жараёнида таржимоннинг ижодий ёндашуви масалаларига оид илмий-бадиий материаллардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарриятининг “Бедорлик”, “Адабий жараён” радиоешиттиришлари ссенарийсида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 3-майдаги Ўз\Р-23-29-сон маʼлумотномаси). Натижада мамлакатимиз ёшларини ўзбек фолклорининг жаҳон тилларига таржималари, ундаги муаммолар, таржима муаммоларини ҳал этиш усуллари, достонда қўлланилган стилистик воситалар, лексик ва фразеологик бирликлар таржимасида таржимон маҳорати, кейинги йиллардаги тадқиқотларда шу каби муаммоларга назарий муаммоларни бартараф этиш бўйича амалий қадамлар ташланилаётганини тарғиб этишга хизмат қилган.