Гафуров Бахтиёр Закировичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармог'и): «Реклама дискурсида тиббиёт лексикаси: функционал-семантик ва лингвомаданий жиҳатлар (рус ва ўзбек тиллари мисолида)», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чог'иштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: №B2022.2.DSc/Fil423.
Илмий маслаҳатчи: -
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Муминов Файзулло Абдуллаевич, филология фанлари доктори, профессор; Сапарова Қундуз Отабоевна, филология фанлари доктори, профессор; Тоирова Гули Ибрагимовна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рус ва ўзбек тилларидаги реклама дискурсида тиббиёт лексикасининг функционал-семантик жиҳатларини аниқлаш орқали уларнинг тил ва нутқдаги ўрнини, лисоний, миллий-маданий, лингвомаданий, лингвопрагматик, лингводидактик, лингвокогнитив ҳамда коммуникологик табиатини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
рус ва ўзбек тилларида тиббиёт лексикасининг функсионал, семантик, лингвомаданий, персонологик, коммуникологик хусусиятлари,  комплекс  таснифи асосида уларнинг юқори функционал потенциалга ва ўзининг прагматик табиатига эгалиги, контекстуал ва коммуникатив шартланганлигининг реклама дискурсида воқеланиши исботланган;
қиёсланаётган тилларнинг реклама дискурсидаги тиббий лексиканинг интеграл ва гетероген белгилари, нутқий имкониятлари ва воқеланиши, услубий таъсирчанлиги, эмоционаллик, экспрессивлик, интенсивлик, воқеа-ҳодисаларни баҳолаш ҳамда уларнинг  белгилари мавжудлиги далилланган;
тиббий хизматлар ва фармацевтика соҳаларини реклама матнларида акс этган энг фаол тиббиёт лексикаси бирликлари рус терминологиясида ҳинд-йевропа тиллар оиласининг  юнон, роман, герман тил гуруҳларидан, ўзбек терминологиясида эса туркий, форс-тожик, араб, инглиз ва рус тилларидан ўзлаштирилганлиги аниқланган;
анъанавий тиббиёт ва халқ табобати лексикаси рус ва ўзбек тилларидаги реклама дискурсида тор ва кенг доирада терминологик, лингводидактик, лингвомаданий хусусиятлари парадигматик ва синтагматик актуаллашуви семантика-функция-прагматика бўлинмас учлигида намоён бўлиши исботланган;  
реклама матнларида тиббий лексикадан фойдаланишнинг денотатив ва коннотатив, гендер, миллий-маданий хусусиятлари, семантик структураси, концептуал талқинига хос макро ва микро семантик майдонлар кўринишидаги типологик ва гиперонимлик табиати намоён бўлиши каби дифференциал белгилари асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Реклама дискурсида тиббиёт лексикаси: функционал-семантик ва лингвомаданий жиҳатларни (рус ва ўзбек тиллари мисолида) ўрганиш жараёнида олинган илмий натижалар ва хулосалар асосида:
 рус ва ўзбек тилларида тиббий лексикасининг функсионал, семантик, лингвомаданий, персонологик, коммуникологик хусусиятлари,  комплекс  таснифи асосида уларнинг юқори функционал потенциалга ва ўзининг прагматик табиатига эгалиги, контекстуал ва коммуникатив шартланганлигининг реклама дискурсида воқеланишига оид назарий хулосалардан ФА-ФИ-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” (“Функциональное словообразование в современном каракалпакском языке”) ва ФА-ФИ-Г007 “Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқот объекти сифатида” мавзуларидаги фундаментал ва илмий-амалий лойиҳаларни бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2022-йил 1-июлдаги  30.06/397-сон маълумотномаси). Натижада қўлланилган илмий хулосалардан қорақалпоқ тилида сўзлар ясалиши ва қарақалпоқ паремиялари тизимида рус ва ўзбек тилларининг тиббий луғатидан фойдаланган ҳолда, контекстуал ва коммуникатив шартланганлигининг реклама дискурсида воқеланишига доир муҳим муаммоларни ёритишга эришилган;
қиёсланаётган тиллардаги реклама дискурсидаги тиббий лексиканинг интеграл ва гетероген белгилари, нутқий имкониятлари ва воқеланиши, услубий таъсирчанлиги, эмоционаллик, экспрессивлик, интенсивлик, воқеа-ҳодисаларни баҳолаш ҳамда уларнинг  белгилари мавжудлигига оид хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021-2022-йилларга мўлжалланган И-ОТ-2019-42 рақамли “Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (Инсон қиёфаси, феъл-атвори, табиат ва миллий тимсоллар тасвири) поетик луғатини яратиш» номли амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022-йил 1-июлдаги 04/1-2185/1-сон  маълумотномаси). Натижада тадқиқот материаллари орқали аёл жинсининг феъл-атвори, табиати, унинг ожизалиги, заифлиги, нозиклиги ва гўзаллигини, эркак жинс вакилининг шахсий фазилатлари: ўзига ишонч, мардлик, ирода, ҳатти-ҳаракатларидаги таваккалчиликни тасвирлашга; матнни мақсадли аудиторияга йўналтирилганлигини таъминлашга; матн мазмунининг аутентлик даражасини ошириш каби лингвистик омилларни ишлаб чиқишга эришилган;
тиббий хизматлар ва фармацевтика соҳаларини реклама матнларида акс этган энг фаол тиббиёт лексикаси бирликлари рус терминологиясида ҳинд-европа тиллар оиласининг  унон ва роман-герман тиллари гуруҳидан, ўзбек терминологиясида эса туркий, форс-тожик, араб, инглиз ва рус тилларидан ўзлаштирилганлигига оид хулосаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2021-2022-йилларга мўлжалланган А-ОТ-2019-10 рақамли “Ўзбек тилида нейминг: меъёрий-ҳуқуқий асосларини яратиш” номли амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2022-йил 01-декабрдаги 04/1-3290-сон  маълумотномаси). Натижада тиббий хизмат кўрсатувчи клиникалар, фармацевтика маҳсулотлари, уларнинг бренди номларини тўплаш ва лингвистик жиҳатдан таҳлил қилиш, ўзбек тилида нейминг - номлашнинг меъёрий асослари; ўзбек тилида неймингнинг миллий ва умуминсоний жиҳатлари; хориж нейминг технологияси асосида ўзбек халқининг миллий-маданий қарашлари, менталитети ҳамда ўзбек адабий тили меъёрларига асосланган нейминг яратишнинг электрон дастурий таъминоти; тиббий хизмат турлари, фармацевтика маҳсулотлари номларини яратиш билан боғлиқ тавсиялар ишлаб чиқилган;
анъанавий тиббиёт ва халқ табобати лексикаси рус ва ўзбек тилларидаги реклама дискурсида тор ва кенг доирада терминологик, лингводидактик, лингвомаданий хусусиятлари парадигматик ва синтагматик актуаллашуви семантика-функция-прагматика бўлинмаси учлигида намоён бўлишига ҳамда реклама матнларида тиббий лексикадан фойдаланишнинг денотатив ва коннотатив, гендер, миллий-маданий хусусиятлари, семантик структураси, концептуал талқинига хос макро ва микро семантик майдонлар кўринишидаги типологик ва гиперонимлик табиати билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Бухоро вилоят телерадиокомпаниясида “Долзарб мавзу”, “Ассалом, Бухоро”, “Саккизинчи мўжиза”, “Соғлом бўлинг” каби туркум кўсатувлар ҳамда “Маънавият гулшани”, “Қадриятлар қадим бешиги” радиоешиттиришлари ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг 2022-йил 1-июлдаги 1/165-сон маълумотномаси). Натижада юқорида кўрсатилган дастурларнинг илмий-оммабоплиги оширилиб, телетомошабинлар ва радиотингловчилар тиббий луғат бойлигининг инсон ҳаётидаги аҳамияти ва роли, рус ва ўзбек тилларида тиббий хизмат ва фармацевтика маҳсулотлари реклама матнларидаги тиббий атамалар (сўзлар) ёки иборалардан мақсадли фойдаланиш тўғрисидаги маълумотга эга бўлишди.